Helena Gromnicka
GROMNICKA Helena, początkowo Jadwiga Dygatówna, zamężna Dygatowa (26 I 1896 Lwów - 23 III 1962 Londyn), aktorka. Była córką -> Stefanii G., matką aktorki Krystyny Dygat. Debiutowała w czerwcu 1915 w T. im. Słowackiego w Krakowie pod nazwiskiem Jadwiga Dygatówna, a w sez. 1915/16 występowała tamże jako Helena Dygatówna. Grała wtedy niewielkie role, m.in. Mary ("Dzieci kapitana Granta"), Rózię ("Ćwiartka papieru"), Marię ("Złoty wiek rycerstwa"). Następnie występowała w Kielcach (1916) i Lublinie (1917). W 1917 zaangażowała się do T. Polskiego w Warszawie (już jako Helena Gromnicka); wystąpiła po raz pierwszy 22 XII tego roku w roli Lilijki ("Królewna Lilijka"). W T. Polskim grała do końca sez. 1917/18. W sez. 1918/19 występowała w T. Rozmaitości; 29 XI 1919 brała udział w inauguracyjnym przedstawieniu T. Reduta (w roli Heleny - "Ponad śnieg"), gdzie pozostała w sez. 1919/20 i 1920/21; w 1921-22 (od maja 1921) występowała w T. Rozmaitości (objęła w tym czasie większość ról po S. Lubicz-Sarnowskiej i J. Szyllinżance), w 1922-24 w T. Polskim i Małym, w 1924 w T. Komedia, w sez. 1925/26 w T. im. Bogusławskiego; od 1926 do 1932 występowała w T. Miejskich, gł. na scenie T. Narodowego, jesienią 1932 w T. Artystów. W tymże roku opuściła scenę i wyjechała z Warszawy do Triestu, gdzie mąż jej Stanisław Dygat został mianowany konsulem (poślubiła go 29 IV 1920 w Warszawie). Obdarzona dobrymi warunkami zewnętrznymi, wyróżniała się przede wszystkim w rolach tzw. lirycznych i liryczno-naiwnych, zarówno z repertuaru dram. jak i komediowego. Mimo wdzięku, jakim obdarzała swe postaci, zarzucano jej, że niekiedy jest "blada, zdawkowa i sztuczna". Najlepsze role: Paulina ("Pan Benet"), Klara ("Śluby panieńskie"), Klara ("Nikt mnie nie zna"), Hanka ("Pan poseł"), Celia ("Jak wam się podoba"), Helena ("Sen nocy letniej"), Maria ("Nauczycielka" D. Niccodemiego), Ofelia ("Hamlet"), Feniksana ("Książę Niezłomny"), Hilda ("Budowniczy Solness"), Salomea ("Sen srebrny Salomei"), Monika ("Dzień jego powrotu"). Grała w pol. filmach: "Córka pani X" (1920), "Za winy brata" (1921), "Od kobiety do kobiety" (1923). W czasie II wojny świat. przechodziła we Francji operację gardła, po której straciła głos i na scenę już nie wróciła. Po II wojnie świat. przebywała na emigracji.
Bibl.: Banaszkiewicz, Witczak; Fredro na scenie (il.); Jewsiewicki: Materiały; Lorentowicz: T. Polski; Simon: Spis przedstawień Reduty (il.); Szczublewski: Artyści i urzędnicy; Szczublewski: Reduta; Dz. pol, i Dz. Żołnierza 1962 nr 74, 75, 80; Głos wielk. 1962 nr 100; Kur. warsz. 1920 nr 119, 1921 nr 154, 1925 nr 196; Wiad. 1962 nr 25 (W. Grubiński); Afisze, IS PAN.
Ikon.: Fot. w rolach - IS PAN, MTWarszawa.
Film.: 1927 - Przeznaczenie.
Źródło: Słownik Biograficzny Teatru Polskiego 1765-1965, PWN Warszawa 1973