Juliusz Jejde
JEJDE, Jeyde, Juliusz (18 IX 1841 lub 1843 Konstantynów k. Łodzi - 13 V 1908 Kraków), aktor, śpiewak, reżyser, dyr. teatru. Był synem Ferdynanda J. i Johanny z Krumpholtzów, mężem Leonardy z Paszkowskich, ojcem -> Tadeusza J. Z początku pracował u kuśnierza, ucząc się równocześnie w wieczorowej szkole rzemieślniczej w Warszawie. W 1863 uczestniczył w powstaniu styczniowym. W 1865 wstąpił do szkoły dram. w Warszawie; 29 IX debiutował w T. Rozmaitości w niewielkiej roli Krawca ("Pan Geldhab"). Od 1 I 1866 został zaangażowany do chóru WTR. W sez. letnim 1868 (30 VII - 31 IX) występował w zespole działowym byłych uczniów szkoły dram. w warsz. t. ogr. Orfeum, a na jesieni tego roku w zespole A. Trapszy w Kaliszu. Debiutował w WTR w maju 1869 w roli Kacpra Szczyglika ("Majster i czeladnik"), potem w roli Jacusia ("Ulicznik warszawski") i Sobka ("Młynarz i kominiarz"); od 1 I 1871 został przeniesiony z chóru do zespołu dramatu WTR, jednak już od 1 VI zwolnił się na własne żądanie i występował na prowincji i w warsz. t. ogr. w zespołach: A. Carmantranda w Kaliszu (1872), od sez. 1872/73 do 1875 u A. Trapszy (m.in. w Lublinie, Radomiu, Kaliszu, Łodzi oraz warsz. t. ogr. Tivoli), K. Doroszyńskiego w Łodzi (1875); w sez. 1875/76 i 1876/77 występował w Poznaniu (pełnił tam również funkcje reżysera operetki), w lecie 1876 i 1877 w warsz. t. ogr. Belle Vue, w sez. 1877/78 i 1878/79 w zespole A. Trapszy (Kalisz, Lublin), w lecie 1879 u B. Kremskiego i H. Wójcickiego w Lublinie. W 1880 prowadził wspólnie z R. Czartoryjskim zespół w Łodzi i Kaliszu. W lecie 1880 grał w warsz. t. ogr. Eldorado. W 1880-82 był zaangażowany do t. pozn., w lecie 1882 grał w warsz. t. ogr. Alhambra, w sez;. 1882/83 w zespole W.A. Górskiego, od marca 1883 w zespole J. Puchniewskiego w Kielcach. Od sez. 1883/84 przeszedł do t. krak. i ze sceną tą był związany, z krótkimi przerwami, do końca życia. Występował gościnnie z zespołem t. krak. m.in. w Piotrkowie i Częstochowie (1886), Szczawnicy (1887), Stanisławowie (1889), Zakopanem (1900). 28 XII 1902 obchodził jubileusz czterdziestolecia pracy aktorskiej w roli Walentego ("Pamiętniki szatana"). Od 1 II do 30 III 1904 był dyrektorem krak. T. Ludowego, potem zorganizował zespół, z którym objeżdżał Małopolskę z przedstawieniem "Krzyżaków". W 1905 wrócił do t. krakowskiego. Zaliczany był do tzw. aktorów użytecznych, grał zwykle drugorzędne role charakterystyczne. Dzięki dobrym warunkom głosowym śpiewał także partie wodewilowe, operetkowe, nawet operowe. Do ważniejszych jego ról należą m.in. Poloniusz ("Hamlet"), Dziemba ("Halka"), Grześ ("Damy i huzary"), Petryłło ("Miód kasztelański"), Agamemnon ("Piękna Helena"), Herszko ("Karpaccy górale"), Kalb ("Intryga i miłość"), Wiórek ("Gałganduch, czyli Trójka hultajska"), Antoni ("Wielki człowiek do małych interesów"), Organista ("Zaczarowane koło"). Był także dziennikarzem, współpracował m.in. z "Głosem Narodu" i "Kurierem Polskim"'. Bibl.: Dąbrowski: Teatr w Lublinie; Filler: Melpomena; Goślicki: Pamiętnik 1871; Got: Teatr Koźmiana; Kaszyński: Dzieje sceny kaliskiej; Koryzna I s. 135, 144, 148; PSB XI (S. Dąbrowski); EMTA 1903 nr 1; Scena i Sztuka 1908 nr 21; Afisze, IS PAN; Chomiński; Jasiński. Ikon.: S. Fabijański: Portret, rys., 1893 - MTWarszawa; F. Tegazzo, A. Regulski: Portret, drzew., Tyg. ilustr. 1877 nr 94; Fot. pryw. - MNWarszawa, Arch. m. Krakowa i woj. Krak. Źródło: Słownik Biograficzny Teatru Polskiego 1765-1965, PWN Warszawa 1973
