Henryk Dudziński
DUDZIŃSKI Henryk (25 sierpnia 1923 Byszewice koło Rawy Mazowieckiej – 28 września 1995 Łódź),
aktor.
Był synem Jana Dudzińskiego, robotnika w warszawskiej fabryce „Parowóz”, i Marianny z Gąsiorowskich; jego trzecią żoną była aktorka Jadwiga Derżyńska (ślub 10 października 1963 w Łodzi), czwartą Romualda Bronisława z Ciupińskich. Naukę w gimnazjum w Warszawie przerwał po wybuchu II wojny światowej, podczas której pracował jako robotnik rolny we wsi Głuchówek koło Rawy Mazowieckiej. W marcu 1945 rozpoczął służbę wojskową w II pułku samochodowym w Łodzi, gdzie zdobył zawód kierowcy i rok później jako kierowca został przeniesiony służbowo do Wytwórni Filmowej Wojska Polskiego w Łodzi. Równocześnie, na wieczorowych kursach licealnych, uzupełniał wykształcenie i w 1947 zdał maturę.
Potem był w Łodzi właścicielem i kierowcą taksówki i, jak wspominał, pewnego dnia pasażerkami były aktorki, Jadwiga Chojnacka i Halina Gallowa, które namówiły go do przystąpienia w 1950 do egzaminu wstępnego w łódzkiej Państwowej Wyższej Szkole Aktorskiej. Egzaminy zdał pomyślnie, studia skończył w 1954; przedstawienie dyplomowe Snu nocy letniej, w którym grał Pigwę, miało premierę 26 marca tego roku w Teatrze Młodego Widza w Łodzi. Od sezonu 1954/55 zaangażował się do Teatru Ziemi Łódzkiej (od 1979/80 Teatr im. Tuwima w Łodzi), w którym pracował przez 27 lat, do końca sezonu 1980/81. W sezonie 1981/82 spełniło się jego marzenie – został zaangażowany do łódzkiego Teatru Nowego, ale pracę rychło przerwała mu poważna choroba kręgosłupa. Z teatru zmuszony był odejść już 31 grudnia 1981, a w 1982 przeszedł na rentę inwalidzką.
Wszystkie role zagrał w Teatrze Ziemi Łódzkiej. W 1954 rozpoczął zastępstwem jako Powiłas w sztuce Pieją koguty, ale już wkrótce, w swym pierwszym sezonie, zagrał też Koczkariewa (Ożenek, 1954) i Grabca (Balladyna, 1955); odtąd bywał też często asystentem reżyserów. Wśród wielu ról, które grał były takie, jak: Marek (Studencka miłość, 1956), Genio (Pan Damazy, 1959), Papkin (Zemsta, 1960), Wielgosz (Ostry dyżur, 1964), Kalitowski (Marchołt Romana Brandstaettera, 1965), Halban (Konrad Wallenrod, 1965), Dyndalski (Zemsta, 1969), Wielki Książę Konstanty (Kordian, 1970), Marcin Kabat (Igraszki z diabłem, 1971), Georgi Dymitrow (Diabelski krąg, 1972), Andrzej Frycz Modrzewski (Rzeczpospolita zapłaci, 1972), Mitchell (Serce Luigiego, 1975), Centurion (Prawdziwa miłość Eumenesa, 1976), Pastor (Profesja pani Warren, 1976), Szprich (Maskarada Michała Lermontowa, 1977), Ksiądz (Klątwa, 1978), Burmistrz (Prawdomówny kłamca, 1978), Przewodnik (Odprawa posłów greckich, 1980), Telemach Razachescu (Jak to w karnawale, 1980), Osobnik (Rów, 1981).
Był cenionym, rzetelnym aktorem charakterystycznym. Podobał się zwłaszcza w rolach tak zwanych mocnych ludzi, bohaterów energicznych, odważnych. Według J. Panasewicza jego Halban był
bardzo dobry głosowo, jak i w geście
i pięknie mówił Pieśń Wajdeloty, a jako Wielki Książę Konstanty był
mocny, z krwi i mięsa;
dobrą rolą był też Marcin Kabat, z powodzeniem grał Dymitrowa. Potrafił nadać postaciom jednolity styl, podawać inteligentnie tekst (Mieczysław Jagoszewski o jego Fryczu Modrzewskim), nawet wtedy, jeśli wbrew swoim warunkom został np. obsadzony w roli Papkina. Chwalił też Panasewicz jego Burmistrza w Prawdomównym kłamcy, gdzie postaci oportunisty przydał wieloznaczności, rolę zbudował
bardzo pięknie, na półtonach i zawieszeniach głosu.
W 1953–85 wystąpił w niedużych rolach i epizodach w kilkunastu filmach, m.in. Trzech opowieściach, Śmierci prezydenta (zagrał Wojciecha Korfantego) oraz w serialach, np. w Lalce, Przygodach pana Michała, Najdłuższej wojnie nowoczesnej Europy. Występował w spektaklach Teatru TV. Po odejściu ze sceny, nadal sporadycznie współpracował z filmem, a także z dubbingiem i radiem.
Bibliografia
Almanach 1995/96; Kaszyński: Teatr łódz.; T. Ziemi Łódzkiej 1951–71 (il.); Dz. Łódź. 1966 nr 9 (M. Jagoszewski), 1970 nr 271 (il.). 1971 nr 238 (M. Jagoszewski), 1972 nr 232 (M. Jagoszewski), 1995 nr 229; Express Ilustr. 1965 nr 292 (J. Panasewicz; cyt.), 1970 nr 294 (J. Panasewicz; cyt.), 1971 nr 227; Głos Por. 1993 nr 114; Głos Rob. 1960 nr 90; Odgłosy 1972 nr 42, 1978 nr 49 (J. Panasewicz; cyt.); Teatr 1972 nr 9 (J. Koprowski; il.); Akt zgonu nr I–2514/1995, USC Łódź-Centrum; Akta (fot.), ZASP; Almanach 1944–59; www.filmpolski.pl; inf. syna, Pawła Dudzińskiego.
Ikonografia
Fot. – IS PAN, ITWarszawa.
Źródło: Słownik biograficzny teatru polskiego 1910–2000, t. III, Instytut Sztuki PAN, Warszawa 2017.
Zachowano konwencję bibliograficzną i część skrótów używanych w źródłowej publikacji.
