Krystyna Bigelmajer
BIGELMAJER Krystyna, primo voto Jankowska, secundo voto Szymkiewicz (10 października 1938 Warszawa – 28 sierpnia 1997 Wrocław),
aktorka, reżyserka.
Była córką Stefana Bigelmajera, jednego z założycieli Towarzystwa Ubezpieczeniowego „Warta”, i Walerii z Kulikowskich; jej pierwszym mężem był krytyk muzyczny Bogdan M. Jankowski (ślub w 1960), drugim kierownik literacki Jarosław Szymkiewicz (ślub w 1985). W 1959 ukończyła Wydział Aktorski Państwowej Wyższej Szkoły Teatralnej w Warszawie. Na sezon 1959/60 została zaangażowana do Teatru im. Węgierki w Białymstoku, debiutowała 1 października 1959 rolą Rozyny (Cyrulik sewilski), K. Siemiatycka w recenzji napisała:
Ta młoda i urocza osoba potraktowała rolę z brawurą i swobodą. Była ładna, pełna sprytu i temperamentu;
następnie zagrała: Kassandrę (Wojny trojańskiej nie będzie) i Żanetkę (Niezwykła przygoda). W sezonie 1960/61 w Teatrze Dolnośląskim w Jeleniej Górze już jako Lida (Taka miłość) „podbiła widzów młodzieńczością, świeżością i szczerością przeżycia” (Bogdan Bąk), potem wystąpiła w roli: Sylwii (Igraszki trafu i miłości), Szimeny (Cyd). W sezonach 1961/62–1969/70 była aktorką Teatrów Dramatycznych w Szczecinie. Zagrała tu swoje najlepsze role, m.in. Józefinę (Idiotka, 1962), Ofelię (Hamlet, 1963); Elwirę (Mąż i żona), Daisy (Nosorożec) – 1964; Helenę (Miłość i gniew), Helenę (Dzieci słońca) – 1965; Desdemonę (Otello, 1966), Lady Annę (Ryszard III, 1967); Elwirę (Don Juan Moliera), Ismenę (Antygona Sofoklesa), Muszkę (Skiz) – 1968; Dorotę (Henryk IV), Catherine (Maskarada Jarosława Iwaszkiewicza), Infantkę (Król w krainie rozkoszy) – 1969; Marynę (Wesele, 1970). Niektóre z tych spektakli były rejestrowane przez szczeciński ośrodek Teatru Telewizji. Występowała również w przedstawieniach Krypty, na Zamku Książąt Pomorskich, na przykład w 1964 grała Heloizę (Heloiza i Abelard). Później wielokrotnie zmieniała teatry.
W sezonie 1970/71 grała w Teatrze Rozmaitości w Krakowie, m.in. Donnę Urrakę (Niebo i piekło), w 1971/72–1973/74 w Teatrze Polskim w Poznaniu, na przykład jako Cloris (Córeczki pod klucz) i Beatrice (Sługa dwóch panów), w 1974/75 i 1975/76 w Teatrze im. Bogusławskiego w Kaliszu, m.in. Szambelanową (Pan Jowialski), Julię (Romulus Wielki). Później występowała w Warszawie, w sezonach 1976/77 i 1977/78 w Teatrze Ziemi Mazowieckiej, a od 1 października 1978 roku, kiedy teatr zmienił nazwę, do 27 lipca 1990 w Teatrze Popularnym. Jej role z tego okresu to m.in.: Księżniczka Sieniawianka (Uciekła mi przepióreczka, 1978); Matka Aliny (Kronika wypadków miłosnych), Pani Dobrójska (Śluby panieńskie) – 1981; Augusta (Osiem kobiet, 1983), Marta (Fizycy, 1984), Lokatorka (Moralność pani Dulskiej, 1985), Hattie (Jesienne manewry, 1986); Eleonora (Tango), Berta (Wielkoludy) – 1989. Wielokrotnie pełniła funkcję asystentki reżysera. W dniu 29 września 1984 na scenie Teatru Popularnego obchodziła jubileusz 25-lecia pracy artystycznej w roli Pacjentki (Transplantacja). W latach 80., w czasie stanu wojennego i później, występowała w programach poetyckich w kościołach warszawskich, a także w kościołach w Białymstoku i Suchowoli. W latach 90. uległa poważnej kontuzji i przestała występować na scenie. Zajęła się reżyserią (już wcześniej często pełniła funkcję asystentki reżysera, m.in. w Teatrze Popularnym). W Teatrze Powszechnym im. Kochanowskiego w Radomiu pracowała nad słowem przy Ślubach panieńskich (1995), współpracowała przy reżyserii Zemsty (1996). Współtworzyła i współpracowała z radomskim Teatrem z Potrzeby, działającym przy miejscowym Klubie Środowisk Twórczych; wystawiła tu Męża i żonę (1996).
W 1976–97 zagrała niewielkie role w kilkunastu filmach, m.in. w reżyserii Krzysztofa Zanussiego: Barwy ochronne, Spirala, Constans, Cwał i Słaba wiara (z serii Opowieści weekendowe) oraz Krzysztofa Kieślowskiego: Trzy kolory: Biały, telewizyjny Dekalog II.
Była utalentowaną aktorką, o bardzo dobrych warunkach scenicznych (wysoka, szczupła, o ładnych rysach twarzy) i predyspozycjach do ról dramatycznych. Na scenie wyróżniała się naturalnością, szlachetnym gestem, wdziękiem. W najciekawszym w swojej pracy okresie szczecińskim zagrała wiele bardzo dobrze ocenionych ról amantek i bohaterek tragicznych. Była m.in. znakomitą Ofelią, „bardzo powściągliwą, bogatą wewnętrznie” (F. Jordan); świetną Desdemoną, „urzekająco prawdziwą w prostocie, w owym zabarwionym pokorą oddaniu” (Jarosław Szymkiewicz), łagodną Ismeną, „interesującą, inteligentną, jedną z najlepszych, jakie oglądaliśmy na scenie w Polsce” („7-my Głos Tygodnia”). Z sukcesem występowała też w rolach amantek, a potem w rolach charakterystycznych w komediach. Potrafiła być „nieodparcie śmieszna” jako naiwna służąca Józefina. Wyróżniła się w komediach fredrowskich, m.in. jako Elwira, „pełna wdzięku, błyskotliwości i dowcipu” (Michał Misiorny), zabawna Pani Jowialska i Pani Dobrójska. „Miała wiele osiągnięć, ale nie była gwiazdą. Kochała teatr, pracowała rzetelnie, oddawała sztuce swą nieprzeciętną inteligencję, wrażliwość, wielkie oczytanie, lecz teatr nie zawsze odpłacał jej podobną monetą” – napisał we wspomnieniu o niej Michał. Misiorny. Tabl. 3.
Bibliografia
Almanach 1996/97; Braun: Teatr pol. 1939–89; Kurowski: Dni; A Sośnicki: 40 lat; Sośnicki: Z sezonu (il.); Warsz. szkoła teatr.; Gaz. Bizk. 1959 nr 242 (K. Siemiatycka); Gaz. Wyb. 1997 nr 205, 235 (M. Misiorny; il.); Głos Szcz. 1964 nr 259 (M . Misiorny), 1966 nr 245 (J. Szymkiewicz); Kur. Szcz. 1963 nr 114 (F. Jordan), 1966 nr 256 ( W. Głowacz); Odra 1960 nr 49 (B. Bąk); 7-my Głos Tygodnia 1964 nr 51–52 (cyt.; il.), 1966 nr 4 (il.); Sł. Ludu 1997 nr 202; Teatr 1979 nr 17 (M. Misiorny; il.); Akta (fot.), ZASP; Wycinki prasowe, IS PAN; www.filmpolski.pl
Ikonografia
A. Burzyński: Portret, rys. – własność pryw.; Fot. – Bibl. Nar., IS PAN, ITWarszawa, MTWarszawa.
Źródło: Słownik biograficzny teatru polskiego 1910–2000, t. III, Instytut Sztuki PAN, Warszawa 2017.
Zachowano konwencję bibliograficzną i część skrótów używanych w źródłowej publikacji.
