Adam Dachtera
DACHTERA Adam, właściwie Adolf Dachtera (12 kwietnia 1915 Salno koło Bydgoszczy – 21 września 1983 Bydgoszcz),
śpiewak.
Był synem nauczyciela Leona Dachtery i Hilarii z Karnowskich; mężem Marii Magdańskiej (ślub 22 kwietnia 1941 w Bydgoszczy). Od 1928 uczył się w Państwowym Gimnazjum Klasycznym w Bydgoszczy (matura w 1935), a potem studiował w Szkole Głównej Handlowej w Warszawie i uzyskał absolutorium. Po wybuchu II wojny światowej i wkroczeniu wojsk niemieckich do Bydgoszczy, był w listopadzie 1939 zatrzymany jako zakładnik; po wypuszczeniu pracował początkowo jako praktykant w hurtowni kolonialnej, potem jako księgowy-rewident w bydgoskim Zarządzie Nieruchomościami, skąd w 1943 został usunięty po odmowie wpisu na niemiecką listę narodową. Później pracował na bydgoskim lotnisku jako ślusarz, a od połowy grudnia 1944 był w obozie pracy przymusowej w Jenie. Od 1941 działał w konspiracji w Bydgoszczy i na Pomorzu (pseudonim „Casca”); był w Wydziale Bezpieczeństwa i Porządku Publicznego Okręgowej Delegatury Rządu RP na Pomorzu „Zatoka”, zbierał informacje o lotnisku i przemyśle zbrojeniowym; współpracował z Armią Krajową. Brał udział w licznych koncertach w kościołach Bydgoszczy, Torunia i Brodnicy, a także w tajnych koncertach w mieszkaniach prywatnych.
Po wojnie, nadal w Bydgoszczy, w 1945–49 pracował jako kierownik administracyjny Konserwatorium, księgowy, administrator Pomorskiego Domu Sztuki. Równocześnie kształcił głos w Konserwatorium Muzycznym (od 1946 pod nazwą Pomorska Średnia i Niższa Szkoła Muzyczna) u S. Stałonowskiego, a potem u Felicji Krysiewiczowej i Jana Popiela oraz brał udział w organizowaniu życia muzycznego. W 1947, po uczestnictwie w konkursie wokalnym, został zaangażowany do Opery Poznańskiej, gdzie pozostał przez dwa sezony 1947/48 i 1948/49 i już w pierwszym z nich debiutował w roli Jontka w Halce. W tym czasie miał też poważne występy w repertuarze operowym na koncertach Pomorskiej Orkiestry Symfonicznej w Bydgoszczy: 14 września i 14 grudnia 1947 (z transmisją przez krajowe rozgłośnie Polskiego Radia) oraz 3 czerwca 1949; występował we fragmentach Strasznego dworu i Halki.
Od 1 września 1949 do końca sezonu 1972/73 zajmował stale stanowisko solisty Opery we Wrocławiu i stworzył na tej scenie szereg ważnych ról. Był śpiewakiem niezawodnym i cenionym; chwalono jego grę aktorską, siłę dramatyczną i piękny śpiew, miał też dobrą dykcję i korzystne warunki zewnętrzne. Doskonały w repertuarze moniuszkowskim, w roli Jontka w Halce od 1949 po 1970 występował 205 razy; wielokrotnie śpiewał Stefana (Straszny dwór; 328 razy w 1952–59), a także Kazimierza (Hrabina; 1954, 1968).
Wykonywał przede wszystkim klasyczne partie tenorowe takie, jak: Książę Mantui (Rigoletto, 1951; śpiewany 105 razy), Rudolf (Cyganeria, 1952), Pinkerton (Madame Butterfly, 1952; śpiewał go 242 razy), Nadir (Poławiacze pereł, 1955; według Wojciecha Dzieduszyckiego w tej roli „na specjalne podkreślenie zasługują piękne piana i umiejętne atakowanie górnych tonów”). Później śpiewał tytułowego Fausta (1956), Enza (Gioconda, 1958), tytułowego Fra Diavola (1958), Alfreda (Traviata, 1960), Cavaradossiego (Tosca, 1961; 196 razy), Manrica (Trubadur, 1962), Eleazara (Żydówka, 1963; 76 razy, który według Jerzego Macierakowskiego był pełen „uczucia i wyrazu dramatycznego”), Kawalera des Grieux (Manon Lescaut, 1966), Don Josego (Carmen, 1968), tytułowego Don Carlosa (1971).
Miał w swym repertuarze również wiele innych ról, jak: Jan Konopny (Bunt żaków, 1951); Fenton (Wesołe kumoszki z Windsoru), Andrzej (Rodzina Tarasa), Steva (Jenufa) – 1953, bardzo chwalony Eros (Eros i Psyche, 1955), Andronikos (Cud miłości, 1964), Wacław (Maria Romana Statkowskiego, 1965), Artur Rivarez, czyli tytułowy Szerszeń w operze Antonia Spadavecchii (1967), Jontek (Pomsta Jontkowa, 1970), Szujski (Borys Godunow, 1972). Tworzył wyraziste typy sceniczne, np. Grabca (Goplana, 1959; według Stanisławy Platówny bardzo dobry wokalnie i świetny aktorsko: „rubaszny, zamaszysty, prawdziwy parobek od siana”), a pod koniec kariery, charakterystyczną postać Petera (Porgy i Bess, 1973).
Wraz z wrocławską Operą wystąpił w 1954 w Czechosłowacji w Strasznym dworze. Śpiewał gościnnie w Krakowie w Operze Krakowskiego Towarzystwa Operowego (Cavaradossiego, Księcia Mantui, Stefana; 1954, 1955), w Bydgoszczy (Stefana, 1958), w Poznaniu (Manrica, 1 kwietnia 1965) oraz na koncertach estradowych na terenie całego kraju. Występował także za granicą, w NRD, Czechosłowacji, na Węgrzech.
Od 31 maja do 19 listopada 1957 współkierował pozbawioną dyrektora wrocławską Operą, a w 1967–73 był asystentem reżysera, sprawując pieczę nad przedstawieniami, które przy zmieniających się obsadach latami utrzymywały się w repertuarze. Od 31 sierpnia 1973 przeszedł na emeryturę, ale współpracował z Operą we Wrocławiu jeszcze w sezonach 1973/74 i 1974/75.
Bibliografia
Bydgoski słownik biograficzny t. 3, Bydgoszcz 1996 (J. Kutta; bibl. oraz il.); Dachtera: Opera Wrocł. 1945–95 (il.), s. 59 (S. Platówna); Kaczyński: Dzieje „Halki”; Komorowska: Kronika t. muz. 1944–89; Opera Wrocł. 1945–65 s. 34, 47 (il.); Opera Wrocł. 1945–70 s. 47 (W. Dzieduszycki), 57; Świtała; Weber: Z dziejów opery w Bydgoszczy; Odra 1984 nr 1; Ruch Muz. 1967 nr 4 (J. Kański); Teatr 1963 nr 22 s. 17 (J. Macierakowski); Akta (fot.), ZASP; Almanach 1944–59; Inf. córki, Krystyny Dachtery.
Ikonografia
Fot. – Arch. Opery Wrocław, IS PAN.
Źródło: Słownik biograficzny teatru polskiego 1910–2000, t. III, Instytut Sztuki PAN, Warszawa 2017.
Zachowano konwencję bibliograficzną i część skrótów używanych w źródłowej publikacji.
Biogram w Almanachu Sceny Polskiej
Adam Dachtera (12 IV 1915 Salno k. Bydgoszczy - 21 IX 1983 Bydgoszcz), śpiewak. Przed wojną ukończył szkołę handlową w Bydgoszczy. W l. 1945-47 kształcił się w bydg. Konserwatorium Muz., był uczniem Felicji Krysiewiczowej. W l. 1947-49 był solistą Opery Poznańskiej (debiutował partią Jontka w "Halce" Moniuszki), w l. 1949-74 Opery Wrocławskiej, gdzie był też asystentem reżysera oraz współredaktorem wydawnictw okolicznościowych. Występował na estradach Warszawy, Wrocławia, Bytomia, Krakowa, Bydgoszczy, Poznania, Zielonej Góry, gościnnie współpracował z Operą Krakowską i Operą Poznańską, wyjeżdżał do NRD, Czechosłowacji i na Węgry. W swym dorobku art. miał około czterdziestu pierwszoplanowych partii tenorowych, m. in. Stefana ("Straszny dwór" Moniuszki), Kazimierza ("Hrabina" Moniuszki), Pinkertona ("Madame Butterfly" Pucciniego), Eleazara ("Żydówka" Halevy'ego), Cavaradossiego ("Tosca" Pucciniego), Fausta ("Faust" Gounoda), Księcia ("Rusałka" Dworzaka), Alfreda ("Traniata" Verdiego), Nadira ("Poławiacze pereł" Bizeta), Erosa ("Eros i Psyche" Różyckiego). Źródło: Almanach Sceny Polskiej 1983/84. Tom XXV. Wydawnictwa Artystyczne i Filmowe - Warszawa 1987.
