Osoby

PETER Radzisław Józef (17 IX 1895 Granica k. Sosnowca - 23 IX 1972 Poznań), aktor, śpiewak. Był synem Fryderyka P., urzędnika kolejowego, i Bronisławy z Kobzukowskich, mężem aktorki Elż­biety Elizy Bortnowskiejślub 4 IV 1918). W 1913 ukończył Gimn. im. Mickiewicza w Warszawie, w 1914 Klasę Dram. przy WTM. W marcu t.r. zagrał Edwina ("Odludki i poeta") w amat. przedstawieniu na scenie warsz. t. Orpheon. W 1915 ewakuowany do Rosji, występował w Moskwie w zespole B. Skąpskiego grającym w sali T. Kameralnego, a w pier­wszej poł. 1916 tamże w T. Polskim pod dyr. A. Szyfmana; jesienią t.r. w T. Polskim w Kijowie, w 1918 w t. pol. w Mińsku Litewskim. Po powrocie do kraju, w lipcu 1918 z T. Dramatycznym pod kier. M. Bogusławskiego występował w Kaliszu, w sez. 1918/19 w T. im. Staszica w Warszawie, 1919/20 w T. Polskim w Wilnie, 1920/21 w T. Objazdowym Nr 1 Min. Spraw Wojskowych pod kier. S. Czapelskiego na Pomorzu i w Gdańsku, a w 1921-23 ponownie w Wilnie, gdzie próbował też reżyserii. Miał w tym czasie w dorobku aktorskim ponad sto ról m.in. takie, jak: Antoś ("Klub kawalerów"), Sta­szek i Poeta ("Wesele"), Gustaw ("Śluby panieńskie"), Zbyszko ("Moralność pani Dulskiej"), Aleksy ("Care­wicz"), Mazepa ("Mazepa"). Latem 1923 podczas go­ścinnych występów W. Kaweckiej na scenie wil. zastąpił jej chorego partnera, tenora operetki, w roli Rosillona w "Wesołej wdówce" i wkrótce po tym zdecydował się kształcić głos. Pod koniec 1923 wyjechał na studia wokalne do Mediolanu, gdzie był uczniem G. Borgottiego. Występował wówczas na koncertach np. w Rapallo, gdzie, wg prasy wł., śpiewając "wspaniale" arie z oper Pucciniego i Ver­diego "oczarował audytorium potęgą głosu, dosko­nałą dykcją i wielkim uczuciem" ("Kurier War­szawski"). Po powrocie, 11 VII 1925 zadebiutował partią Don Josego ("Carmen") w T. Wielkim w Po­znaniu i zaangażowany pozostał tu dwa sez., wcho­dząc szybko w obsady prem. (Mateusz w "Ewange­liście", Stewa w "Jenufie", Jontek w "Halce", Don Ottavio w "Don Juanie", Dymitr Samozwaniec w "Bo­rysie Godunowie", Schubert w "Domku trzech dziew­cząt", partia tyt. w "Paganinim"). Na sez. 1927/28 przeniósł się do opery lwow., po czym wyjechał za granicę. We Włoszech nadal kształcił głos u E. Garbina, śpiewał gościnnie w Mediolanie, Tu­rynie, Genui, Belgradzie i Wiedniu. Występował gościnnie na scenach krajowych: 14 IV 1932 w T. Wielkim w Poznaniu, a 8 VI t.r. w T. Nowości w Warszawie (anonsowany w prasie jako tenor opery w Turynie). W sez. 1932/33 został zaangażowany do opery lwow., 1933/34 do T. Rozmaitości przy ul. Kredytowej w Warszawie, nast. od sez. 1934/35 do 1937/38 ponownie występował w operze poz­nańskiej. Z zespołem pozn. T. Wielkiego wyjeż­dżał na letnie występy, m.in. do Torunia (czerwiec 1935), Płocka i Przemyśla (sierpień 1937), Krakowa i Lwowa (sierpień 1938). Do najważniejszych partii z tego okresu należały: Rudolf ("Cyganeria"), Arrigo ("Nieszpory sycylijskie"), Eisenstein ("Zemsta nietope­rza"), Canio ("Pajace"), Leński ("Eugeniusz Oniegin"), Grabiec ("Goplana"), Jim ("Rose Marie"). W 1939-43 śpiewał w warsz. kawiarniach, później ukrywał się pod Warszawą. W dniu 2 VI 1945 wziął udział w pierwszej powojennej prem. T. Wielkiego w Po­znaniu (Stach w "Krakowiakach i góralach"), 7 XII t.r. wystąpił w roli Czesława ("Nikt mnie nie zna") w Woj. T. Dolnośląskim w Jeleniej Górze. Od pocz. 1946 do 1964 był solistą Opery (od 1950 im. Moniuszki) w Poznaniu, przydatnym w różno­rodnym repertuarze. Jubileusz trzydziestopięciolecia pracy artyst. obchodził 26 III 1949 jako Pedrillo ("Uprowadzenie z seraju"), 30 V 1964 zaś, podczas uroczystości pięćdziesięciolecia pracy, pożegnał sce­nę rolą Kniazia Szujskiego ("Borys Godunow"). Był cenionym tenorem, szczególnie w okresie mię­dzywojennym; miał też dobre warunki scenicz­ne. Praca w t. dram. dała mu rzemiosło aktorskie, a rodzaj uzdolnień predylekcję do ról komedio­wych.
Bibl.: Ciesielski: Teatr pol. w Gdańsku; Felczyński: Fredreum s. 231; Kaszyński: Teatralia; Konarska-Pabiniak: Re­pertuar; Misiorny: Teatry Ziem Zachodnich; Orlicz; PSB t. 25 (J. Grabowski; bibl.); Sempoliński: Wielcy artyści; Szyfman: Labirynt: WSB (T. Świtała; bibl.); Wilski: Szkol­nictwo; Dz. Lud. 1933 nr 39, 80; Ekran i Scena 1923 nr 6; Gaz. Pozn. 1964 nr 127; Ilustr. Prz. Teatr. 1921 nr 20; Kur. Warsz. 1924 nr 261 (tu cyt.), 1935 nr 140, 1938 nr 224; Prz. Teatr, i Kinematogr. 1922 nr 13; Scena Pol. 1922 z. 11-12; Słowo 1923 nr 117; Świat Now. 1914 nr 13; Afisze, programy, IS PAN, MTWarszawa; Akta (tu fot.), ZASP.
Ikon.: Fot. - Aren. Dok. Mech., IS PAN, MTWarszawa, ZASP.
Nagrania: Arie - Pol. Nagrania.
Źródło: Słownik Biograficzny Teatru Polskiego 1900-1980 t.II, PWN Warszawa 1994