Osoby

GERSON-DOBROWOLSKA Bronisława Wacława, także Bronisława Gersonówna (27 września 1907 Warszawa – 13 lutego 1981 Warszawa),

aktorka. 

Była córką Jana Gersona i Stanisławy z Głowiczów (Głowiczowerów). Po II wojnie światowej do swojego nazwiska rodowego dołączyła przybrane w czasie okupacji niemieckiej: Dobrowolska. W 1932 ukończyła Oddział Dramatyczny Konserwatorium Muzycznego w Warszawie. 

Na sezon 1932/33 została zaangażowana do Teatru Miejskiego w Łodzi, w 1933–35 występowała w Teatrze Zagłębia w Sosnowcu i z jego zespołem w Kielcach, a w 1935–36 w Teatrze Objazdowym Samorządów Województwa Białostockiego z siedzibą w Grodnie. W sezon 1936/37 grała drobne role w Teatrze im. Słowackiego w Krakowie: Emilię (Otello), Colette (Papa), Niewierną żonę (Bolesław Śmiały), Augustynę (Lato w Nohant), Rozynę (Jeńcy). Na sezon 1937/38 wróciła do Teatru Miejskiego w Łodzi, wystąpiła w rolach Kobiety Wolnej (Nie-Boska komedia), Mężatki bez przesądów (Kobieta bez skazy); w 1938–39 przebywała prawdopodobnie w Warszawie. 

Po wybuchu II wojny światowej znalazła się w Grodnie, gdzie od grudnia 1939 występowała w Teatrze Polskim Białoruskiej Socjalistycznej Republiki Radzieckiej pod dyrekcją Aleksandra Węgierki, od lata 1940 z tym teatrem grała w Białymstoku, wyjeżdżała też na występy do Pińska (lipiec 1940), Brześcia nad Bugiem (kwiecień 1941) i Mińska (maj–czerwiec 1941); zagrała m.in.: Daumową (Panna Maliczewska), Panią Eynsford-Hill (Pigmalion), Podstolinę (Zemsta). Po wybuchu wojny niemiecko-radzieckiej wróciła do Warszawy, zmuszona do mieszkania w getcie, grała tu w Nowym Teatrze Kameralnym przy ul. Leszno. W 1943 udało jej się uciec z transportu do obozu w Majdanku; do 1944 ukrywała się w Warszawie, a po powstaniu warszawskim w Piastowie. Od marca 1945, przez kilka miesięcy występowała w Teatrze Wojska Polskiego w Łodzi, np. w roli Radczyni (Wesele). 

Później grała w Krakowie: w sezonie 1945/46 w Teatrze im. Słowackiego, w 1946/47–1953/54 w Teatrach Dramatycznych, w 1954/55 i 1955/56 ponownie w Teatrze im. Słowackiego. Jej role z tego okresu to, m.in.: Doryna (Świętoszek), Persefona (Orfeusz), Mirryna (Obrona Ksantypy), Tatiana (Mieszczanie), Rachel (Judasz z Kariothu), Hortensja (Mirandolina), Liz Utter (Wielka polityka), Olga (Trzy siostry), Natella Abaszwili (Kaukaskie kredowe koło). 

W sezonach 1958/59–1965/66 była aktorką Teatru Ludowego w Nowej Hucie, gdzie zagrała takie role, jak: Maria (Wracamy późno do domu, 1958), Sekretarka (Stan oblężenia, 1958), Julia (Romulus Wielki, 1959), Klitajmestra (Oresteja, 1960), Crua (Ponad wszystko najokrutniejszy jest król, 1960), Maria Magdalena (Bar Wszystkich Świętych, 1961), Pani Rollison (Dziady, 1962), Anna Andrejewna (Rewizor, 1963), Pani (Wesele na osiedlu, 1965), Archidamia (Król Agis, 1965). Od stycznia 1967 do końca sezonu 1974/75 należała do zespołu Teatru Dramatycznego w Warszawie, wystąpiła m.in. jako: Pani Nomsen (Meteor, 1966), Hrabina Chriumin (Mądremu biada, 1967), Moja Matka (Ja – Napoleon, albo o potędze wyobraźni, 1968) i w zastępstwie jako Bona (Kroniki królewskie, 1968). W 1975–77 grała w Teatrze im. Kochanowskiego w Opolu, np. Królową Małgorzatę (Iwona, księżniczka Burgunda; nagroda na II Ogólnopolskich Konfrontacjach Teatralnych w Opolu), Przeoryszę (Opowieści kanterberyjskie), Markizę (Miłosierdzie płatne z góry) – 1976. Od 1 września 1977 przeszła na emeryturę, ale w sezonie 1977/78 zagrała jeszcze Enonę (Fedra Racine’a) w Teatrze Narodowym w Warszawie. 

Była cenioną aktorką dramatyczną. Jej talent najpełniej rozwinął się po wojnie, w Krakowie, gdzie zaczęła występować w ważnych rolach z wielkiego repertuaru. Zwróciła na siebie uwagę np. jako Rachel w Judaszu z Kariothu (1947), bohaterka

o przejmujących akcentach patetycznego tragizmu 

(Tadeusz Kudliński)

oraz jako Olga w Trzech siostrach (1949), gdzie stworzyła postać

o opanowanym i prostym wizerunku psychologicznym 

(Henryk Vogler).

Duże i ciekawe role zagrała w Teatrze Ludowym w Nowej Hucie, począwszy od Sekretarki w Stanie oblężenia, której

przez swój chłód, opanowanie nadała siłę kreacji 

(Ludwik Flaszen).

W roli Klitajmestry (Oresteja):

Aktorstwo jej patetyczne, zgodne ze stylem przedstawienia, [...] oszczędne w środkach, a bogate w dynamikę wewnętrzną, gorące i zimne zarazem. W Klitajmestrze Dobrowolskiej jest kobieca chytrość, i poczucie krzywdy matczynej, i samiczość,

i żądza władzy [...] A postać jakby ukuta z jednej bryły, bez psychologizowania, obcego antykowi

(Flaszen).

Z uznaniem spotkała się jej skupiona gra w roli Pani Rollison, była

powściągliwa w rozpaczy jak Niobe 

(Tadeusz Kudliński). 

Bibliografia

Almanach 1980/81; Cały świat gra komedię s. 36, 46; Czachowska: Zapolska; 40 lat T. w Opolu 1945–85 (il.); L. Flaszen: Teatr skazany na magię, Kraków 1983 s. 58, 110; 50 lat T. Ludowego 1955–2005; Skwarczyńska: Trzy opracowania; Sto lat Starego Teatru s. 83, 85, 87, 94, 102, 105; Stokowa: Wyspiański; T. przy ul. Cegielnianej; T. Dramatyczny w Warszawie (il.); T. Ludowy 1955–60; Vogler: Przygody s. 68; Wilski: Szkolnictwo; Wroczyński: Pół wieku: Wspomnienia w 100-lecie T. im. Słowackiego s. 138–139, 182, 239–240; Żywot: Dwadzieścia sezonów; Echo Krak. 1969 nr 258 (il.); Kur. Warsz. 1937 nr 285; Pam. Teatr. 1963 z. 1–4 s. 264, 265; Światowid 1935 nr 51; Tyg. Powsz. 1947 nr 18 (T. Kudliński); Za i przeciw 1962 nr 31 (T. Kudliński); Życie Warsz. 1981 nr 44, 45; Afisze, IS PAN; Akt urodzenia nr I/11/10518/1953 sporządzony na podstawie postanowienia Sądu Powiatowego w Warszawie z dn. 7 XI 1953, Arch. USC Warszawa; Akta (fot.), ZASP, Błasiak: T. kielecki przed 1939 s. 117; Wosiek: Teatry objazdowe; Almanach 1944–59; www.gettowarszawskie.pl 

Ikonografia

A. Wasilewski: G.-D. jako Sekretarka (Stan oblężenia), rys., tusz, 1958, J. Żebrowski: G.-D. jako Liz Utter (Wielka polityka), rys. 1953 oraz D. Boguszewska-Chlebowska, trzy szkice portretowe, rys.: G.-D. jako Olga (Trzy siostry), 1949, jako Anna Andrejewna (Rewizor), 1963 i Archidamia (Król Agis, 1965) – MHKraków; Fot. – Bibl. Nar., IS PAN, ITWarszawa, NAC.

Źródło: Słownik biograficzny teatru polskiego 1910–2000, t. III, Instytut Sztuki PAN, Warszawa 2017.
Zachowano konwencję bibliograficzną i część skrótów używanych w źródłowej publikacji.

Biogram w Almanachu Sceny Polskiej

Bronisława Gerson-Dobrowolska (27 IX 1907 Warszawa - 13 II 1931 Warszawa), aktorka. W 1932 ukończyła Oddział Dramatyczny przy Konserwatorium Muz. w Warszawie i na sez. 1932/33 została zaangażowana do T. Miejskiego w Łodzi. Do wybuchu II wojny świat, występowała m. in. w Sosnowcu Grodnie (1935/36), T. im. Słowackiego w Krakowie (1936/37), ponownie w Łodzi w T. Polskim i Kameralnym (1937/38), w Warszawie. W l. 1940 - 41 w Państw. T. Polskim BSRR pod kier. Węgierki w Grodnie, Pińsku, Brześciu n. Bugiem, Mińsku, Białymstoku. Grała wówczas m. in. Panią Eynsford-Hill ("Pygmalion" Shawa), Daumową ("Panna Maliczewska" Zapolskiej), Podstolinę ("Zemsta" Fredry). Po wojnie grała w Krakowie: w sez. 1945/46 w T. im. Słowackiego, 1946 - 54 w T. Dramatycznych, 1954 - 56 w T. im. Słowackiego, 1956 - 66 w T. Ludowym w Nowej Hucie, następnie w T. Dramatycznym w Warszawie (1 I 67 - 75), T. im. Kochanowskiego w Opolu (1975 - 77). Po przejściu na emeryturę sporadycznie dogrywała w T. Narodowym w Warszawie. Ostatnie jej role, to m. in. Królowa Małgorzata ("Iwona księżniczka Burgunda" Gombrowicza), Przeorysza ("Opowieści kanterberyjskie" Chaucera), Markiza ("Miłosierdzie płatne z góry" Zanussiego i Zebrowskiego). Źródło: Almanach sceny polskiej 1980/81