Osoby

PLUCIŃSKI Michał Józef (17 I 1908 Warszawa - 2 III 1978 Warszawa), aktor. Był synem Wła­dysława P. i Natalii Plucińskiej (zob. t. 1) z Erlichów, mężem Jadwigi z Makulskich. Uczył się w gimn. najpierw w Warszawie, potem w Borszczowie, przez dwa lata uczęszczał do Państw. Szkoły Budowlanej w Warszawie. Tu w 1926 debiutował w T. Praskim i występował dorywczo w t. rewiowych. W sez. 1927/28 był z zespołem T. Skarżyń­skiego w Płocku i Włocławku. W 1928 zdał eks­ternistyczny egzamin ZASP-u i grał kolejno: w T. Miejskim w Toruniu (sez. 1928/29), T. Miejskim w Łodzi (sez. 1929/30), T. Miejskim w Bydgoszczy (sez. 1930/31; w październiku 1930 był z nim w Gdańsku). W 1931-32 odbywał służbę wojskową. W 1932-37 występował w Poznaniu, gł. w T. Pol­skim, sporadycznie w T. Nowym i w kabarecie Klub Szyderców "Pod Kaktusem"; w sez. 1937/38 w T. Polskim w Łodzi, w październiku 1938 tamże w T. Popularnym. W sez. 1938/39 grał w T. Ma­lickiej w Warszawie (w sierpniu 1939 był z nim w Krakowie); we wrześniu 1939 miał wystąpić w warsz. t. Figaro. W czasie okupacji zagrał w niem. antypolskim filmie "Heimkehr", potem pracował w młynie na Lubelszczyźnie; w 1944 wywieziono go na roboty do Niemiec. Po powrocie do kraju został wykluczony z ZASP-u; do 1948 pracował w Filmie Pol. jako inspektor. Na scenę powrócił w 1953; do 1955 grał w T. im. Bogusławskiego w Kaliszu, nast. w T. Polskim w Poznaniu (1955-57), T. Na­rodowym w Warszawie (1957-75) i T. na Woli (styczeń 1976-1978). Od pocz. działalności grał role pierwszoplanowe; rozkwit jego talentu przypadł na koniec 1. pięćdzie­siątych. Pisał o nim wtedy E. Żebrowski: "Pluciński jest bardzo rzadkim typem artysty, który szczęśliwie kojarzy wielką siłę wzruszenia z dyscypliną intele­ktu. Posiada wszystkie cechy rasowego aktorstwa, łącznie z tą, którą dano tylko wybranym - z siłą sugestii, ale oprócz tego jest jeszcze aktorem indy­widualistą. Aktorem wielkiego gestu, wielkich spraw i namiętności widzianych i odczuwanych współcześ­nie". "Konwencja jego gry - to konwencja pate­tycznego tragizmu". W 1956 zagrał w Poznaniu tyt. rolę w "Henryku IV" L. Pirandella. Pisała o niej prasa w całej Polsce, uznając za jedną z wybitnych kreacji w historii powojennego teatru: "Bezpośrednio po sobie i na przemian nakładają się warstwy świado­mości obłąkanej, trzeźwej i chwiejnej, niepewnej", P. "szczególnie starannie wypracował środki wyrazu dla pierwszej z nich. Matowy, drewniany głos, drże­nie rąk i zakłócenia w koordynacji ruchów" (L. Pro­rok). O roli Regenta ("Angelika", Poznań 1957) pisał B. Danowicz: "nie budził w nas odrazy, a przy­prawiony mu nos nie śmieszył. Ani błazen, ani kabotyn - był Pluciński jakąś potęgą zblazowania i cynizmu". W 1957 przeniósł się do Warszawy; występy w T. Narodowym zaczął od powtórzenia roli Henryka IV (tu sztuka miała tytuł "Żywa maska"), ale nie udało mu się powtórzyć sukcesu z Poznania. Coraz częściej grał role drugoplanowe, życzliwie zresztą oceniane przez krytykę, np. uznanie znalazła jego rola w "Ladacznicy z zasadami" (T. Narodowy w Warszawie, 1961); "Gra ostro, w jego senatorze nie ma nic z tych ojcowskich, dobrodusznych to­nów", "Senator Clark nie wysila się zbytnio - po co? Dla takiego mizernego stworzenia jak ta dziesięciodolarowa Lizzie?" (Jaszcz). W "Namiestniku" (1966) był "przepysznym kardynalskim doradcą, który przede wszystkim myśli o rozkoszach doczesnych" (J. Fruhling). Inne jego role to; Zbyszko ("Moralność pani Dulskiej"), Don Gomez ("Cyd"), Pan Młody ("We­sele"), Birbancki ("Dożywocie"), Wacław ("Zemsta"), An­drzej ("Judasz z Kariothu"), Feliks ("Jadzia wdowa"), a po wojnie: Kapitan Nut ("Żeglarz"), tyt. w "Cydzie", Aleksandrow ("Żywy trup"), Henryk VI ("Henryk VI na łowach"), Don Tadeo Calomonde ("Gdy rozum śpi"), Zjubin ("Protokół pewnego zebrania"). Bibl.: Almanach 1977/78; Danowicz: Ujarzmianie Melpo­meny (il.); Dymek z papierosa s. 397; Kaszyński: Teatralia; Konarska-Pabiniak: Repertuar; Kwaskowski; Kur. Warsz. 1937 nr 285, 1938 nr 352, 1939 nr 242; Nowe Sygnały 1957 nr 8 (L. Prorok; il.); Sł. Powsz. 1964 nr 285 (il.); Teatr 1957 nr 8 (A. Wróblewski); Trybuna Ludu 1961 nr 272 (Jaszcz, właśc. J.A. Szczepański); Tyg. Demokratyczny 1966 nr 18 (J. Fruhling); Tyg. Zach. 1957 nr 9 (E. Że­browski; il.); Życie Warsz. 1978 nr 56; Afisze, IS PAN; Afisze, Uniw. w Poznaniu; Akta, ZASP; Turowski: Teatr w Łodzi. Ikon.: Fot. - Arch. Dok. Mech., IS PAN, MTWarszan Film.: Fragm. kronik i materiałów film. z 1963-76, Arch. WFD; Materiały - Archiwum TVWarszawa. Nagrania: Role - Red. Dok. Inf. PR. Źródło: Słownik Biograficzny Teatru Polskiego 1900-1980 t.II, PWN Warszawa 1994