Kalendarium

Londyn: z inicjatywy Jadwigi Szymonowicz, pianistki, i tenora Tadeusza Szymonowicza powołano Związek Artystów Scen Polskich – Gniazdo Londyn. W skład pierwszego zarządu weszli się Mila Kamińska, Kazimiera Skalska, Bohdan Urbanowicz i Stanisław Zięciakiewicz; pierwszym prezesem został Szymonowicz. Organizacja działała pod opieką władz polskich w Londynie, w łączności z działającym w konspiracji ZASP w okupowanym kraju. Specjalnego wsparcia udzielał jej Zygmunt Nowakowski (pisarz, były aktor, niegdyś dyrektor Teatru im. Juliusza Słowackiego w Krakowie, w czasie wojny redaktor naczelny „Wiadomości Polskich, Politycznych i Literackich”, a w latach 1940–41 członek Rady Narodowej Rzeczypospolitej Polskiej przy Prezydencie RP – emigracyjnego odpowiednika Sejmu).

ZASP – Gniazdo Londyn zdobywał fundusze na pomoc dla artystów, a na podstawie list otrzymywanych z Międzynarodowego Czerwonego Krzyża wyszukiwał nazwiska polskich aktorów więzionych w obozach koncentracyjnych, jenieckich, w niemieckich obozach pracy czy w sowieckich łagrach, by wysyłać im paczki (tę akcję prowadziły Mila Kamińska i Kazimiera Skalska). Reprezentował aktorów pracujących w teatrach żołnierskich I Korpusu Polskich Sił Zbrojnych  w Szkocji, Czołówce Lotniczej  prowadzonej przez Leopolda Skwierczyńskiego, Lwowskiej Fali Wiktora Budzyńskiego, zespołów aktorskich przy II Korpusie gen. Andersa, z powstałym w 1943 Teatrem II Korpusu na czele.

Od 1947 organizacja działała pod nazwą ZASP za Granicą i była jednym z najważniejszych animatorów życia teatralnego polskiej emigracji w Wielkiej Brytanii. Do zasłużonych działaczy należeli m.in. Leopold Pobóg-Kielanowski i długoletnia prezes Irena Delmar-Czarnecka.

Niemal od początku troską ZASP za Granicą było dokumentowanie życia teatralnego na obczyźnie. W 2008 decyzją Ireny Delmar-Czarneckiej dokumenty związkowe oraz materiały archiwalne związane z działalnością zespołów artystycznych w Ognisku Polskim i Polskim Ośrodku Społeczno-Kulturalnym w Londynie zostały przekazane w formie depozytu do Pracowni Dokumentacji Teatru Instytutu Teatralnego im. Zbigniewa Raszewskiego w Warszawie.