Hasła

Gatunek teatru rozrywkowego, składający się z numerów muzycznych (śpiew, taniec) oraz skeczy komediowych, powiązanych tematycznie i wizualnie. Rewię cechuje bogactwo kostiumów i dekoracji oraz tak zwany taniec liniowy z udziałem girlasek.

Rewia pojawia się pod koniec XIX wieku, głównie w Paryżu (Folies-Bergère, Moulin Rouge, Casino de Paris); rozkwit gatunku przypada na dekady 1910–1930. Największą świetność osiąga w Nowym Jorku, gdzie z sukcesem wystawiano między innymi Passing Show braci Schubertów (1912–1924), Scandals George’a White’a (1919–39), Vanities Earla Carrolla (1923–1932), a przede wszystkim Ziegfeld Follies Florenza Ziegfelda (1907–1931), z dekoracjami Josepha Urbana, kostiumami Lucile Duff Gordon i choreografią Neda Wayburna. Do największych gwiazd Ziegfeld Follies należały Lillian Lorraine, Billie Burke, Marilyn Miller, Sophie Tucker, Fanny Brice, Bert Williams. Muzykę komponowali George Gershwin, Irving Berlin i in.

Typowa rewia amerykańska była mniej spójna niż równie wówczas popularny wodewil amerykański, z założenia droższa i bardziej ekstrawagancka; na widowisko składały się dwa-trzy akty (każdy z nich: dziesięć-dwadzieścia scen) oraz wielki finał z udziałem całej obsady. W Polsce rewia miała zwykle dwa akty podzielone na dwadzieścia „obrazów”. Gatunek powstał w opozycji do form „przestarzałych” (operetka, burleska), miał charakter kosmopolityczny, łączył egzotykę (na przykład La Revue nègre z Josephine Baker) i współczesność, skierowany był przede wszystkim do bogatego mieszczaństwa; był to najpopularniejszy gatunek teatralny w okresie międzywojennym.

Główną atrakcję rewii stanowiły girlsy (inaczej girlaski, showgirls, chorus girls), atrakcyjne artystki estradowe tańczące, śpiewające, prezentujące się na scenie, kroczące po schodach (tak zwany Ziegfeld Walk). W Polsce działały: Tacjan-Girls, Gongiątka, Koszutski-girls i inne; choreografię tworzyli między innymi: Tacjanna Wysocka, Eugeniusz Koszutski, Eugeniusz Wojnar, Jan Wojcieszko, Aleksander Fortunato. Średnio w rewii amerykańskiej występowało pięćdziesiąt-sześćdziesiąt girls, w rewii polskiej osiem-szesnaście. Najbardziej znane i cenione były zespoły brytyjskie (na przykład Tiller Girls, Jackson Girls), choć w samej Wielkiej Brytanii rewia (Charles B. Cochran) pozostawała w cieniu komedii muzycznej. Inną atrakcją taneczną rewii był taniec shimmy (czyli „łamańce”, „taniec św. Wita”); jedną z wielkich amerykańskich gwiazd rewii była Gilda Gray (właśc. Marianna Michalska).

Pierwszą w Polsce scenę stricte rewiową stanowił warszawski Music-Hall Colosseum (1922), ale za właściwy początek rewii uchodzi otwarcie Perskiego Oka z inicjatywy Konrada Toma i innych artystów, którzy odłączyli się od kabaretu Qui Pro Quo. Rozkwit rewii w Polsce przypada na czas działalności tej sceny, to jest lata 1925–1933 (od 1928 pod nazwą Morskie Oko). Występowali w niej: Zula Pogorzelska, Mira Zimińska, Tola Mankiewiczówna, Lena Żelichowska, Eugeniusz Bodo, Aleksander Żabczyński, siostry Halama i inni, z muzyką między innymi Fanny Gordon; dyrektorem był Andrzej Włast. Po zamknięciu Morskiego Oka Włast prowadził jeszcze Music-Hall Rex, Wielką Operetkę i Wielką Rewię. Wśród innych stołecznych teatrów rewiowych można wymienić Nowy Ananas, Mignon, Praskie Oko, Wesoły Wieczór; poza Warszawą działał między innymi Teatr Gong we Lwowie. Rewie regularnie recenzował Tadeusz Żeleński (Boy).

Obecnie gatunek zapomniany, o marginalnym znaczeniu, wyparty między innymi przez musical; funkcjonuje nadal jako ekskluzywna rozrywka, zwłaszcza atrakcja turystyczna oferowana przez lokale paryskie. W Polsce do dawnej rewii nawiązuje warszawski Teatr Sabat Małgorzaty Potockiej.

Bibliografia

• Fox Dorota, Kabarety i rewie międzywojennej Warszawy. Z prasowego archiwum Dwudziestolecia, Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego, Katowice 2007; [wersja cyfrowa];
• Glenn Susan A., Female Spectacle: The Theatrical Roots of Modern Feminism, Cambridge MA 2000;
• Halama Loda, Moje nogi i ja, oprac. Teresa Krzemień, Wydawnictwa Artystyczne i Filmowe, Warszawa 1984;
• Kałużyński Wojciech, Kino, teatr, kabaret w przedwojennej Polsce. Artyści, miejsca, skandale, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa 2013;
• Krasiński Edward, Warszawskie sceny 1918–1939, Państwowy Instytut Wydawniczy, Warszawa 1976;
• Mamontowicz-Łojek Bożena, Terpsychora i lekkie muzy. Taniec widowiskowy w Polsce w okresie międzywojennym (1918–1939), Polskie Wydawnictwo Muzyczne, Kraków 1972;
• Mizejewski Linda, Ziegfeld Girl: Image and Icon in Culture and Cinema, Durham – London 1999;
• Sokolicz-Wroczyński Jan, Girlaski, „Świat” 1931, nr 50;
• Szydłowska Mariola, Między Broadwayem a Hollywood. Szkice o artystach z Polski w Stanach Zjednoczonych, Rabid, Kraków 2009;
• Szydłowska Mariola, Kabarety i rewie we Lwowie, „Pamiętnik Teatralny” 2009, z. 1–2;
• Wysocka Tacjanna, Wspomnienia, Czytelnik, Warszawa 1962;
• Żeleński-Boy Tadeusz, Okno na życie. Ludzie i bydlątka, Pisma, t. XXIV, Państwowy Instytut Wydawniczy, Warszawa 1966;
• Żeleński-Boy Tadeusz, 1001 noc teatru. Wrażeń teatralnych seria osiemnasta, Pisma, t. XXVIII, Państwowy Instytut Wydawniczy, Warszawa 1975 [wersja cyfrowa].