Hasła

Część dramatu (lub przedstawienia teatralnego) zawierająca względnie zamknięty i spójny odcinek akcji, przeważnie kończący się jakąś ważną dla jej dalszego rozwoju zmianą (zdarzeniem) lub wyjściem wszystkich postaci.

Podstawą podziału na a. przez wieki był przebieg fabularny, w klasycznym modelu (opartym na Poetyce Arystotelesa) rozpisany na cztery fazy: zawiązanie konfliktu dramatycznego, perypetie, punkt kulminacyjny (katastrofa) i rozwiązanie (por. dramat). Innym kryterium mógł być (i jest nadal) czas, w jakim rozgrywały się wydarzenia, które – między a. – dzieliły od siebie godziny, dni, miesiące, nawet lata. Zalążek tej jednostki kompozycyjnej stanowił epeisodion w tragedii greckiej. Najczęściej stosowano formy pięcio- i trzyaktowe, które zapewniały jedność akcji i wyraziście symetryczny układ jej głównych elementów. W utworach romantyków i neoromantyków, w dramaturgii epickiej, często także w tekstach współczesnych, gdzie rwie się lub zanika spójna akcja, bardziej dogodnym ujęciem staje się obraz, nawet jeśli zachowana jest formalna struktura a.

AKT, SCENA, ODSŁONA – jednostki segmentacji utworu dramatycznego będące zewnętrzną oznaką podziału strumienia zdarzeń składających się na akcję dramatu.

Bibliografia:

• Pavis, Patrice: Słownik terminów teatralnych, przeł. i oprac. Sławomir Świontek, Wrocław –Warszawa – Kraków 1998;
• Pfister, Manfred: Das Drama. Theorie und Analyse, wyd. 11, München 2001;
• Szondi, Peter: Teoria nowoczesnego dramatu 1880-1950, przeł. Edmund Misiołek, Warszawa 1976.