Hasła

Postać w dramacie, która dysponuje wszechwiedzą o ludziach i wydarzeniach, zazwyczaj protagonistom niedostępną. Reprezentuje obiektywny punkt widzenia na bieg akcji, komentuje ją i jest nosicielem nadrzędnych racji moralnych, które głosi często jako porte-parole autora. Zazwyczaj nie odgrywa głównej roli w dramacie, jest postacią poboczną, nieangażującą się w sytuacje i działania.

Rezoner to postać występująca w dramaturgii nowożytnej, gdzie zdaje się pełnić funkcję starożytnego chóru; odnajdujemy ją w komedii (Molière), w sztukach z tezą (Henrik Ibsen, George B. Shaw, Maksym Gorki, Gabriela Zapolska, Stanisław Przybyszewski, Bertolt Brecht, Jean-Paul Sartre i inni) i w sztukach dydaktycznych.

Na gruncie polskim pewne cechy rezonera noszą postaci występujące w sztukach Wojciecha Bogusławskiego, a także w komedii oświeceniowej, co wynikało z programowego dydaktyzmu odautorskiego, z tendencji do nauczania dobrych obyczajów („teatr szkołą świata”). Widz w teatrze miał wyciągnąć naukę dla swego życia lub dla życia publicznego. Sam Bogusławski był idealnym wykonawcą takich ról; cechy rezonera mają jego wielkie role „mędrców z ludu” (Bardos, Ferdynand Kokl, Stary Dominik).

Nie tylko w teatrze polskiego Oświecenia istniało emploi rezonera, specjalizacja ta przetrwała do przełomu XIX i XX w. Aktorzy grający takie role mieli okazję do popisania się zwłaszcza swoją sztuką słowa (w tym dykcją), szczególnie cenioną m.in. w warszawskich Rozmaitościach, gdzie w rolach rezonerów szczególnie ceniono Jana Tatarkiewicza.

Bibliografia

• Kotarbiński, Józef: Ze świata ułudy, Warszawa 1925;
• Kosiński, Dariusz: Dramaturgia praktyczna. Polska sztuka aktorska XIX wieku w piśmiennictwie teatralnym swej epoki, Kraków 2005;
• Pavis, Patrice: Słownik terminów teatralnych, słowo wstępne Anne Ubersfeld, przeł. i oprac. Sławomir Świontek, Wrocław 1998;
• Raszewski, Zbigniew: Bogusławski, Warszawa 1972.