Aleksander Gelman
Aleksander Isaakowicz GELMAN
(ur. 25 X 1933, Dondiuszany, obecnie Mołdawia)
Rosyjski dramatopisarz i scenarzysta filmowy. Od roku 1941 do 1944 był przetrzymywany z rodziną w getcie niedaleko Winnicy, na Ukrainie. Z jedenastoosobowej rodziny przeżył tylko on i jego ojciec. Po wojnie Gelman zatrudnił się w zakładach włókienniczych jako pomocnik majstra. Sześć lat spędził w wojsku, następnie rozpoczął studia na uniwersytecie w Kiszyniowie, których jednak nie ukończył. W roku 1963 przeniósł się do Leningradu, gdzie pracował najpierw jako robotnik, a następnie jako korespondent gazet "Stroitielnyj raboczij" ("Robotnik budowlany") i "Smjena" ("Zmiana"). W roku 1970, razem z Tatianą Kalecką, napisał swój pierwszy scenariusz. Studio filmowe Lenfilm nakręciło według niego film "Nocna zmiana". To samo studio sfilmowało kolejny scenariusz duetu Gelman-Kalecka: "Ksenia, ukochana żona Fiodora" (1974). W roku 1975 na ekranach pojawiła się "Premia", a Gelmanowi przyznano nagrodę państwową. Następny film, "Sprzężenie zwrotne" (1976) został nagrodzony za najlepszy scenariusz na festiwalu filmowym w Erewaniu.
Ważnym momentem w twórczości Gelmana było wystawienie sztuki "Protokół pewnego zebrania" (1975), na podstawie scenariusza do wspomnianej "Premii", na scenie leningradzkiego Wielkiego Teatru Dramatycznego im. Gorkiego. Wkrótce tę samą sztukę pokazał moskiewski MChAT, z którym Gelman nawiązał bliską współpracę. Reżyser Oleg Jefremow wystawił takie sztuki autora, jak: "Sprzężenie zwrotne", "My, niżej podpisani", "W jedności z wszystkimi", "Ławeczka", "Jubileusz Myszina". Przez wiele lat Gelman należał do rady artystycznej MChAT.
Sztuki Gelmana wystawiano w dziesiątkach teatrów całego Związku Radzieckiego, a także w ponad 40 krajach całego świata. Do najbardziej znanych należą "W jedności z wszystkimi" i "Ławeczka". Ta ostatnia sztuka, w interpretacji edynburskiego teatru "Traverse", otrzymała nagrodę dla najlepszego przedstawienia na Międzynarodowym Festiwalu Teatralnym w Edynburgu. Przedstawienie wystawiano w MChAT ponad 100 razy.
Kameralna "Ławeczka" także w Polsce znalazła się w repertuarze wielu teatrów. Polska prapremiera odbyła się w Teatrze Powszechnym w Warszawie w 1986 (reż. Maciej Wojtyszko), gdzie znakomite kreacje aktorskie stworzyli Joanna Żółkowska i Janusz Gajos. Inscenizacja ta została przeniesiona w 1988 do Teatru Telewizji. W 2004 r. sztukę sfilmowano (reż. Maciej Żak), a role główne zagrali: Jolanta Fraszyńska i Artur Żmijewski.
Oprócz "Ławeczki" w Polsce wystawiono szereg innych sztuk Gelmana: "Protokół pewnego zebrania partyjnego" (polska prapremiera w 1976), "Szansa" (1976), "Sprzężenie zwrotne" (1980), "My, niżej podpisani" (1980), "Bilet w jedną stronę" (1980), "Sami ze wszystkimi" (1985), "Węzeł" (1985), "Stuknięta" (1987).
Większość z nich jest zaliczana do tak zwanego nurtu "neoprodukcyjnego". Ich akcja rozgrywa się na placach wielkich budów lub w dużych zakładach produkcyjnych, w gabinetach dyrektorów i w komitetach partyjnych. Autor deklarował, że interesują go zwłaszcza konflikty na styku "ekonomiki i moralności, ekonomiki i sumienia".
W latach dziewięćdziesiątych Gelman poświęcił się działalności politycznej. Opracowywał między innymi tekst konstytucji Federacji Rosyjskiej.
