Włodzimierz Wojnowicz
WOJNOWICZ Władimir Nikołajewicz
(ur. 26 września 1932, Duszanbe (Stalinabad), ZSRR)
Prozaik. Jest synem dziennikarza i nauczycielki. Ukończywszy szkołę zawodową w klasie stolarskiej, pracował jako robotnik. W latach 1951-55 odbywał służbę wojskową w jednostce wojsk radzieckich stacjonujących w Polsce. Po wojsku ukończył wieczorową szkołę średnią i zaliczył trzy semestry Wydziału Historii Intytutu Pedagogicznego w Moskwie. Następnie wyjechał do Kazachstanu, gdzie wziął udział w akcji zaorywania ugorów. Tam powstały jego pierwsze próby literackie. Zadebiutował jako autor kilku wierszy opublikowanych w 1958 roku w miesięczniku "Junost". W 1960 roku zaczął współpracować z radiem moskiewskim. Dużą popularność zyskała napisana przez Wojnowicza "Piosenka kosmonautów". W 1961 roku na łamach miesięcznika "Nowyj Mir" ukazała się jego debiutancka powieść "Tu mieszkamy", w której skonfrontował dwie postawy życiowe - moskiewskiego poety demonstrującego swoją wyższość nad mieszkańcami prowincji oraz prostego szofera z wrodzonym poczuciem sprawiedliwości. Uznano wówczas Wojnowicza za jednego z bardziej utalentowanych prozaików młodego pokolenia. W 1962 roku pisarz wstąpił do Związku Pisarzy. Rok później powstała powieść "Chcę być uczciwy", która pierwotnie nosiła tytuł "Kim mógłbym być". Jej sceniczna adaptacja przygotowana przez autora kilka lat później była wystawiana w 157 teatrach na terenie całego Związku Radzieckiego. W 1963 roku Wojnowicz napisał także opowieść "W odległości pół kilometra". Powieść "Przyjaciele" (1967) miała również swoją wersję sceniczną, wystawianą z dużym powodzeniem. W serii "Płomienni rewolucjoniści" Wojnowicz opublikował biograficzną powieść o Wierze Figner.
Lata sześćdziesiąte stały się dla pisarza okresem przewartoświowań i poszukiwania nowego modelu zachowań. Nowy, "antyradziecki" sposób widzenia i opisu rzeczywistości zapoczątkował Wojnowicz w powieści "Życie i niezwykłe przygody żołnierza Iwana Czonkina", nad którą pracował od 1963 roku. Fragmenty ukazały się w 1969 roku w emigracyjnym czasopiśmie "Grani" we Frankfurcie nad Menem. Całość wydano po raz pierwszy we Francji - część pierwszą w roku 1976, a część drugą, zatytułowaną "Pretendent do tronu" w 1979. W Związku Radzieckim powieść krążyła w drugim obiegu, oficjalnie opublikowana została dopiero w 1989 roku. W tej powieści Wojnowicz - jako pierwszy rosyjski pisarz - w satyrycznym, groteskowym ujęciu pokazał Armię Czerwoną w czasie II wojny światowej i samego Stalina. Tytułowy Iwan Czonkin, kuzyn wojaka Szwejka, to barwna postać prostego żołnierza, któremu wrodzony spryt i uczciwość pozwalają radzić sobie w najcięższych sytuacjach. Wojnowicz znalazł się w konflikcie z władzą radziecką. Sytuację tę pogorszyły jego kolejne wystąpienia - podpisanie petycji w obronie prześladowanych pisarzy oraz list otwarty do przewodniczącego powołanej w 1973 roku Wszechzwiązkowej Agencji Praw Autorskich. W liście tym pisarz protestował przeciwko powołaniu tej instytucji jako kolejnego organu kontroli literatury i publikacji zagranicznych. W 1974 roku został wykluczony ze Związku Pisarzy. W tym samym roku przyjęto go do francuskiego PEN-Clubu.
W 1976 roku Wojnowicz opisał stoczoną przez siebie z nomenklaturowym urzędnikiem walkę o przyznanie mieszkania w opowieści "Iwańkiada albo opowiadanie o wprowadzeniu się pisarza Wojnowicza do nowego mieszkania".
W 1980 roku został zmuszony do emigracji. Wyjechał do Republiki Federalnej Niemiec. Tam podjął współpracę z radiostacją "Wolność" jako stały felietonista. 46 esejów literackich i opowiadań napisanych częściowo jeszcze w Związku Radzieckim opublikował w 1985 roku pod tytułem "Antyradziecki Związek Radziecki". W 1984 roku napisał sztukę teatralną "Trybunał", będącą satyrą na sowieckie sądownictwo. W pierwszej większej powieści napisanej po wyjeździe z Rosji - antyutopijnej, pseudofuturologicznej "Moskwie 2042" (1987) nakreślił wizję przyszłości Rosji w sytuacji, gdyby pieriestrojka zakończyła się niepowodzeniem, ale równocześnie, z właściwym sobie zjadliwym poczuciem humoru, potraktował Aleksandra Sołżenicyna, "rosyjskiego mesjasza".
W 1993 roku Bawarska Akademia Sztuk Pięknych przyznała Wojnowiczowi nagrodę literacką.
