IV Telewizyjny Festiwal Teatrów Dramatycznych
Karl Georges Buchner - Woyzeck
28 VII - godz. 20.20
Dnia 27 sierpnia 1824 r. na rynku w Lipsku przy tłumnej obecności gawiedzi stracony został Johann Christian Woyzeck, zabójca swojej kochanki, ex-fryzjer, ex-żołnierz, człowiek bez papierów i stałego miejsca zamieszkania. Wykonanie wyroku nie zamknęło sprawy. Casus Woyzeck na długi jeszcze czas miał zaprzątać powszechną uwagę i to nie tylko osób spragnionych sensacji, lecz wybitnych intelektualistów filozofów, artystów. Sprawa wybuchła jeszcze w śledztwie i dotyczyła najogólniej mówiąc stopnia odpowiedzialności Woyzecka ze swoje czyny. Podobno miewał on kiedyś zaburzania świadomości i cierpiał na halucynacje. Woyzeck zostaje więc oddany pod opiekę i obserwację doktora Clarusa. Ten stwierdza u delikwenta "dość duże zdziczenie moralne i stępienie naturalnych uczuć, prawdziwą obojętność w odniesieniu do teraźniejszości i przyszłości, brak zewnętrznej i wewnętrznej postawy", żadnych zaburzeń psychicznych. Orzeczenie nie (zlikwidowało wątpliwości. Sprawa ciągnęła się trzy prawie lata. Nabrała nieoczekiwanych zupełnie treści. Gdzie bowiem przebiega granica odpowiedzialności za swoje czyny, czym są one zdeterminowane, czy tylko fizjologią, nieprawidłowościami krążenia krwi, jak chce Clarus, czy warunkami bytu, czy działaniem tajemniczych sił. Casus Woyzeck stał się przykładem wykorzystywanym w ożywionych, przybierających polemiczne tony ówczesnych dyskusjach filozoficznych. Sięgnął po niego i Buchner (1813- 1837), nadzieja niemieckiej dramaturgii, zmarły przedwcześnie autor znakomitej sztuki "Śmierć Dantona", romantycznej komedii "Leonce i Lena", radykalny działacz, organizator Związku Praw Człowieka, prześladowany i tropiony za rewolucyjność swoich poglądów. Wysnuł z tego tematu sceniczną, pełną siły dramatycznej romantyczną opowieść o życiu, męce człowieka, moralności biednych i bogatych, o okrucieństwie możnych, o pustce ahumanistycznej nauki.
Realizacja tego dramatu w Teatrze Starym w Krakowie (inscenizacja Konrada Swinarskiego) podkreśla filozoficzne, intelektualne treści przekazane w tonacji tragicznej ironii.
