Sędziowie
W nocy, z 9 na 10 lipca 1899 roku, na podwórzu karczmy we wsi Jabłonka w powiecie delatyńskim, znaleziono ranną dziewczynę. Nazajutrz dziewczyna, Jewdocha Abramczuk, wydala na świat martwe dziecko, a 12 lipca zmarła, zabierając do grobu tajemnicę swojej śmierci. Jewdocha nie chciała wskazać winnego. W wyniku drobiazgowego śledztwa o zbrodnię oskarżono niejakiego Natana Marmaroscha. Nie zdołano mu jednak niczego udowodnić i po procesie, który toczył się w dniach 5 i 6 czerwca 1900 roku, w sądzie okręgowym w Stanisławowie, Marmarosch został uniewinniony. Sprawa nabrała wielkiego rozgłosu, pisała o niej prasa.
Pod wrażeniem wydarzeń w Jabłonicy Stanisław Wyspiański napisał sztukę "Sędziowie". W wersji Wyspiańskiego karczmarz Samuel wraz ze swoim synem Natanem ukartowali zbrodnię, aby pozbyć się Jewdochy, która mogłaby przeszkodzić w ambitnych planach Natana. A więc osią dramatu jest afera kryminalna.
W sztuce Wyspiańskiego Natan jest również uznany za niewinnego przez głupkowatych sędziów. Lecz ponad sądem ludzkim istnieje wyższa sprawiedliwość - istnieją prawa moralne, które zwyciężyć muszą podłość. Wyrazicielem tego prawa i tej sprawiedliwości staje się młodszy syn karczmarza, czternastoletni Joas, jednocześnie sędzia i odkupiciel win brata.
Film "Sędziowie" powstał w zespole "X". Reżyseria - Konrad Swinarski. Operator - Edward Kłosiński. W rolach głównych: Samuel - Wiktor Sądecki, Joas - Roman Burkot, Natan - Jerzy Trela, Jewdocha - Elżbieta Karkoszka, Dziad - Bolesław Smela. Urlopnik - Jerzy Radziwiłłowicz, Jukli - Jerzy Nowak. W pozostałych rolach wystąpili: Krystyna Feldman, Juliusz Grabowski, Stefan Szramel, Krzysztof Litwin, Stanisław Gronkowski, Lech Michalski, Zbigniew Filus, Ewa Ziętek, Hanna Sobolewska. Zdjęcia realizowano w scenerii naturalnej, na terenie starej warownej karczmy niedaleko Krakowa.
