Kasandra pięciu żywiołów
Teatr
"... od powietrza, głodu, ognia i wojny..." - te słowa "Hymnu" Jana Kasprowicza śpiewano często na warszawskich podwórkach w dniach powstania. Można by je uznać za motyw przewodni wszelkich wróżb i przepowiedni klęsk, jakie gotowe zagrozić światu. Nic więc dziwnego, że głosicieli owych przepowiedni - ich prototypem w naszym europejskim kręgu kulturowym stała się Kasandra, mityczna córka Priama, króla Troi - ludzie starają się unikać.
W latach osiemdziesiątych, w czasie nuklearnego zagrożenia i rywalizacji między światowymi systemami, ożywiła postać najpiękniejszej i najnieszczęśliwszej z córek Priama Christa Wolf, mieszkająca do dzisiaj w Berlinie. Pierwsza z parających się piórem pod niemieckim niebem na terenie byłej NRD, która dwadzieścia lat wcześniej dotknęła problemu muru berlińskiego. Powieść "Podzielone niebo" przyniosła urodzonej w 1929 roku autorce nie tylko lokalny rozgłos...
"Kasandra" to kolejny głośny utwór Christy Wolf, zaadaptowany przez nią samą na scenę. I właśnie jego inscenizacji na małej scenie Teatru Studio podjęli się Krzysztof Bukowski i Leszek Mądzik, od blisko 20 lat kierujący założoną przez siebie Sceną Plastyczną KUL, którą zna dzisiaj bez przesady publiczność wszystkich kontynentów. Obecna realizacja Mądzika - "Kasandra" zawdzięcza jego plastycznej, sugestywnej wizji swój nader oryginalny kształt - jest pierwszą pracą w Warszawie tego utalentowanego twórcy. Chociaż już nieraz mieliśmy okazję, gościć teatr z Lublina w stolicy. Wystarczy powiedzieć, że bohaterka i pozostałe postacie tragicznie nieskutecznych bojów o wolność i honor Troi zmagają się z okrutnym przeznaczeniem w prawie kompletnych ciemnościach i wśród pogłosów wrogich im żywiołów. Do wymienionych tutaj na początku dochodzi woda, symboliczno-konkretne przedstawienie mórz oblewających z trzech stron Peloponez.
Tekst Christy Wolf, często abstrakcyjny, obfitujący w poetyckie porównania i puenty, odwołuje się z konieczności do elementów starożytnej legendy i bynajmniej nie należy do łatwych.
Zdawałoby się, że widownia będzie miała trudności ze zrozumieniem spektaklu. Dzieje się wprost odwrotnie, a to za sprawą wielkiego talentu Anny Chodakowskiej (mającej do pomocy wyrównany zespół kolegów). Kasandra Chodakowskiej nie przypomina w niczym upozowanego pomnika heroiny. Nieszczęsna wieszczka, taplająca się w wodach Hellespontu, z głową ostrzyżoną nieomal do skóry, jest cała bólem i rozpaczą, cała raz jeszcze przeżywanym przeczuciem zagłady, jaka czeka jej bliskich. Zagłady, której ona sama już stała się świadkiem. I dziś, uprowadzona do Myken wraz z Agamemnonem - gdzie zostanie zamordowana razem z nim przez Ajgistosa oraz Klitajmnestrę - wspomina już jedynie tamte dni zdrady. Zdrady i klęski Troi, które wszak nastąpiły tylko na skutek łatwowierności jej mieszkańców. Podstęp ze sławnym odtąd koniem wcale nie musiał się najeźdźcom udać! Dziś w Mykenach, w swoim scenicznym "tu i teraz", Kasandra czepia się już jedynie rozpaczliwie resztek życia. Resztek nadziei i wspomnienia miłości do Eneasza. To tamta miłość, niespełniona, stanie się nadzieją jej własnego przetrwania. Eneasz ujdzie prześladowcom i wyląduje w Italii, gdzie się osiedli i założy miasto - inne, nowe...
Wspaniała, wzruszająca rola Chodakowskiej, odsyłająca pamięć niżej podpisanej do debiutu młodziutkiej aktorki sprzed dwudziestu blisko lat, kiedy to absolwentka PWST warszawskiej, zagrała Antygonę w spektaklu Hanuszkiewicza w Małym. A samo przedstawienie - sugestywne i poruszające, piękne w swoim mrocznym kształcie - jest jednym z tych, coraz dzisiaj rzadszych, które każą się zastanowić nad przyszłością planety Ziemia. I przyszłością nas samych, zamieszkujących tę planetę ludzi w czasie, gdy ustąpiło wprawdzie bezpośrednie zagrożenie nuklearne, lecz tyle innych, nie mniej od niego dotkliwych, czyha wokół.
*) Christa Wolf, "Kasandra", przekład Sławomir Błaut, adaptacja Christa Wolf i Gerhard Wolf, opracowanie tekstu Krzysztof Bukowski, Zbigniew Brzoza, inscenizacja Krzysztof Bukowski i Leszek Mądzik, muzyka Stanisław Radwan.
