Artykuły

Miejskie instytucje kultury otrzymają mniej pieniędzy niż przed rokiem. To bardzo niepokojący sygnał w czasie, kiedy kultura stawała się głównym narzędziem promocji miasta i tworzenia jego nowoczesnej tożsamości w konkurencyjnym otoczeniu miast starających się o tytuł Europejskiej Stolicy Kultury 2016.

Budżet - to łamigłówka. Ale nawet pobieżne i bynajmniej nie merytoryczne przejrzenie zapisów projektu budżetu miasta Lublina na 2010 rok, a przede wszystkim wydatków na kulturę, które nas tu interesują - nasuwa symptomatyczną konstatację. W opisowej części projektu budżetu kultury na 2009 roku użyto takiej formuły: "proponuje się kwotę 43 881 000 zł co stanowi 130,71 proc. przewidywanego wykonania 2008 roku". Teraz, w budżecie na 2010 rok, nie ma żadnych tego typu podkreśleń, którymi można się chwalić - że wydajemy więcej niż przed rokiem. A tak po prawdzie, ten zapis z budżetu na 2009 rok, że pieniędzy będzie o 30 proc. więcej wziął się stąd, że w wymienionej kwocie dotacji dla instytucji kultury uwzględniono planowane wtedy inwestycje.

Rozbudzone ambicje

W październiku 2007 rozmawialiśmy z zastępca prezydenta do spraw kultury Włodzimierzem Wysockim o budżecie na 2008 rok. - Czy to prawda, że miejskie wydatki na kulturę, a w roku ubiegłym było to ok. 1,2 proc. budżetu, czyli ponad dwa razy mniej niż w Kielcach czy Wrocławiu, mają w przyszłym roku radykalnie wzrosnąć? - zapytaliśmy wtedy prezydenta. Wysocki, który jest motorem pozytywnych zmian w finansowaniu kultury, odpowiedział optymistycznie: - Moje założenie jest takie, żeby procentowy udział wydatków na kulturę w budżecie miasta wzrósł w przyszłym roku co najmniej dwukrotnie. Już w roku bieżącym po korekcie budżetu zwiększyły się one do 1,85 proc.

Dalej Wysocki wyjaśniał: - Trzeba starać się odstępować od praktyki, że żąda się bardzo wiele, a wynika z tego nie wiadomo co. Zwiększenie budżetu na kulturę jest całkowicie realne. Ostatnie miesiące wykazały olbrzymie zapotrzebowanie w Lublinie na wydarzenia kulturalne, co potwierdziły Noc Kultury i Jarmark Jagielloński. Również w wymiarze promocyjnym oraz wizerunku zewnętrznego Lublin jest postrzegany poprzez wydarzenia kulturalne, jak np. ostatnio nadanie obywatelstwa honorowego Ricie Gombrowicz. Program starań o tytuł Europejskiej Stolicy Kultury 2016 jest powszechnie akceptowany, ma pełne poparcie władz i rady miasta, dlatego nie wyobrażam sobie, aby można było od tego odstąpić. A ten projekt rodzi pewne zobowiązania i nie da się tych celów osiągnąć inaczej jak przez większe wydatki na kulturę.

I o ile w 2007 r. same miejskie instytucje kultury otrzymały 16 919 tys. zł dotacji, to w tym optymistycznym roku 2008 już 22 555 tys. zł. Lecz 2009 roku był to już ponownie wzrost niewielki, "inflacyjny" - do kwoty 25 227 tys. zł.

Kiedy wkraczaliśmy w 2009 rok Aleksander Szpecht, dyrektor Centrum Kultury, które jest największą miejską instytucją kultury powiedział Gazecie: - Rok temu rozbudzono apetyty zapowiadając, że w ciągu trzech, czterech lat budżet na kulturę wzrośnie nawet o sto procent - między innymi w związku ze staraniami o tytuł Europejskiej Stolicy Kultury 2016. W roku 2008 ten wzrost był znaczący (zważywszy, że wcześniej spadł do poziomu żenującego w zestawieniu z innymi miastami). Jednak w roku 2009 wszystko to się załamie, bo projekt budżetu na ten rok zakłada już tylko standardowy wzrost inflacyjny, tak jak to było poprzednio przez wiele lat.

Jak spada?

Realia są okrutne. Wydatki na kulturę spadną. Tak zwane wydatki bieżące na rok 2009 w dziale "kultura i ochrona dziedzictwa narodowego" zaplanowano na poziomie 33 009 tys. złotych, na rok 2010 - oszacowano je na 32 385 tys. zł. Spadną - jak zobaczymy niżej - przede wszystkim dotacje dla instytucji kultury.

Aby opisać stan finansów, podamy poniżej kilka wyliczeń.

Spada wskaźnik działu "kultura, sport i turystyka", w 2009 ma to być 5,07 procent budżetu miasta, w 2010 - 5,06 proc.

W 2009 roku zaplanowano wszystkie wydatki budżetu miasta na 1 332 774 tys. złotych. Na "kulturę i ochronę dziedzictwa narodowego" - a więc i "na zabytki" - zaplanowano, jak czytamy w budżecie - 43 881 tys. zł. Ta kwota stanowi 3,29 proc. wydatków budżetu.

W projekcie budżetu na 2010 rok zaplanowano globalne wydatki na 1 428 764 tys. zł., z czego na "kulturę i ochronę dziedzictwa narodowego" - 34 035 tys. zł, zaznaczając jednak, że jest jeszcze 17,8 mln złotych "na zadania własne finansowane z udziałem środków europejskich, a więc na inwestycje. Ta pierwsza kwota - to 2,38 proc. miejskich wydatków. Obie razem - 3,62 proc. budżetu.

Dwa powody smutku

Spadek jest niby niewielki, a niektórych wydatków w ogóle nie będzie dotyczył, ale w istocie to zjawisko bardzo niepokojące z dwóch powodów. Po pierwsze dlatego, że jak już wspomnieliśmy, wcześniej przez lata wydatki miejskiego budżetu na kulturę systematycznie obniżano do tego stopnia, że Lublin był pod tym względem najbiedniejszy wśród miast o analogicznej liczbie mieszkańców, ambicjach kulturalnych i wysokim udziale młodych ludzi w liczbie ludności. A po drugie, ponieważ od dwóch lat rozbudzono nie tylko ambicje, ale prawdziwy ruch inicjatyw kulturalnych różnego rodzaju, ożywiono niesamowicie obywatelską inicjatywę kulturalną, przejawiającą się w setkach najróżniejszych organizacji startujących w miejskich otwartych konkursach o dotacje jak też w nowych, masowych imprezach o wysokim poziomie kulturalnym, takich jak Noc Kultury czy Jarmark Jagielloński, zauważonych i docenionych w kraju. Kiedy ta lawina inicjatyw ruszyła, do pierwszego otwartego konkursu o dotacje w 2008 roku wpłynęło 107 ofert, a w 2009 roku stowarzyszenia i organizacje złożyły prawie 300 takich wniosków.

Ten ruch kultury zaowocował na przykład powołaniem pierwszych od lat nowych instytucji kultury - Ośrodka Międzykulturowych Inicjatyw Twórczych "Rozdroża" czy Warsztatów Kultury - filii Centrum Kultury. Stagnacja finansowa zapowiada zatrzymanie fali aktywności i optymizmu, a za tym zniechęcenie środowisk, przede wszystkim tej wielkiej rzeszy inicjatyw, które nie będą w stanie szukać ratunku w funduszach europejskich - co jest teraz jedyną alternatywą, a na co stać niestety tylko doświadczone i duże organizacje albo instytucje. Na tak zwane "pozostałe zadania w zakresie upowszechniania kultury i sztuki", w tym na konkursy dotacyjne ma być 2 250 tys. zł. W 2009 roku zapisano 2 545 tys. zł.

Jest jaskółka, która jednak wyleciała już wcześniej i krąży cały czas. To kontynuacja remontu Teatru Starego, rzecz jasne, głównie dzięki funduszom zewnętrznym. Z programu operacyjnego "Infrastruktura i Środowisko" Teatr Stary dostanie, o ile dobrze zrozumiałem zapisy budżetowe, 6,6 mln złotych, a Centrum Kultury - 3,6 mln złotych. Co zresztą nie jest niczym nowym, gdyż takie mniej więcej wielkości zaplanowano także w budżecie tego roku, w przypadku CK nie wykorzystując ich. Rozpocznie się też budowa domu kultury dla dzielnicy Węglin Północny przy ulicy Judyma, na co zaplanowano milion złotych.

Szans na ESK 2016 nie tracimy. Wydatki na te starania wzrosną z 500 tys. zł do miliona. Pieniądze pójdą przede wszystkim na przygotowanie wniosku aplikacyjnego.

Ile komu?

Miejskie instytucje kultury dostaną różnie, część mniej a część mniej więcej tyle ile przed rokiem. Zapowiedziano, że pracownicy tych placówek mogą od lipca liczyć na sto złotych podwyżki.

Największa placówka, czyli Centrum Kultury ma 7 295 tys. zł dotacji - straci 95 tys. zł. Miejska Biblioteka Publiczna im. Hieronima Łopacińskiego dozna mocniejszego przycięcia budżetu: ma na 2009 r. zaplanowane 10 310 tys. zł, a w planie na 2010 - 8 400 tys. zł. Ośrodek w Bramie Grodzkiej ma budżet na przyszły rok oszacowany na 2 225 tys. zł, czyli mniej o 520 tys. zł. Zespołowi "Lublin" czyli Kaniorowcom dotacje spadnie z 1 599 tys. zł do 1470 tys. zł. 92 tys. zł straci klub "Bronowice", ma teraz 822 tys. zł. Zyska... 9 tys. zł Biuro Wystaw Artystycznych, ma budżet na 2010 r. planowany na poziomie 940 tys. zł. A ośrodkowi "Rozdroża" zaplanowany na rok 2009 r. - 899 tys. zł, na rok przyszły - 980 tys. zł.