Artykuły

W czerwcu Teatr KANA zaprezentował najnowszą wersję przedstawienia "Noc" na V Festiwalu Kultury Żydowskie] w Krakowie. Spektakl odbył się na Kazimierzu, w mistyczne] scenerii synagogi Poppera.

W ciągu kilku lat swego istnienia krakowski festiwal żydowskiej kultury ze skromnej serii pokazów filmowych i dyskusji rozwinął się we wspaniałą interdyscyplinarną imprezę. Ożywiła ona senny, smutny i nieco zapomniany krakowski Kazimierz. Ludzie przybywają tu teraz głównie na koncerty klezmerów - tanecznej muzyki żydowskiej. W tym czasie zjeżdżają do Krakowa najwybitniejsi przedstawiciele żydowskiej kultury i sztuki z Europy, USA i z Izraela. Obok koncertów słynnych zespołów organizowane są projekcje filmowe, wystawy fotografii i prac plastycznych. Festiwalowi towarzysząrównieżwarsztaty tradycyjnego tańca i śpiewu żydowskiego, języka, kaligrafii i wycinanki hebrajskiej.

W nurcie teatralnym oprócz szczecińskiej KANY wystąpiły m.in. Teatr Mandala z Krakowa, Teatr Prawdziwy z Bielawy, Czurda Tanztheater z Niemiec, Double Edge Theatre z USA oraz Teatr HaBama z Izraela.

W imieniu gospodarzy Kanę podejmował gościnnie szef Teatru Mandala - Andrzej Sadowski. To on znalazł dla nas ciekawe miejsce do gry - starą bożnicę żydowską, obok kawiarni Ariel przy ul. Szerokiej 16. Synagoga była miejscem niezwykłym posiadającym swoistą aurę, wciśniętym głęboko w podwórko i osłoniętym drzewami. Obecnie mieści się tu młodzieżowa pracownia plastyczna spełniająca również funkcję galerii. Szkoda tylko, że pomieszczenie było bardzo małe i zmieściło na widowni zaledwie 60 osób. Dla wielu zainteresowanych spektaklem po prostu zabrakło miejsc. I z tego właśnie powodu było nam ogromnie przykro - zwłaszcza, że spod drzwi musieli odejść cenni dla nas ludzie i przyjaciele, tacy jak Piotrek Klarmerus, który własnymi rękoma zbijał ze starych desek "księgę-cerkiew" - najnowszy element scenograficzny i dotychczas nie widział własnego dzieła na scenie. Ta sytuacja, mała awaria przed spektaklem oraz cała atmosfera miej sca, festiwal - te wszystkie okoliczności sprawiły, że przedstawienie nabrało jakby nowych znaczeń.

Pokazaliśmy spektakl uzupełniony o nową, przepiękną scenografię, wątki biograficzne Jerofiejewai nowe rozwiązania sytuacyjne budowane wspólnie z Mariuszem Jeznachem, byłym aktorem Pantomimy Henryka Tomaszewskiego, a od niedawna naszym teatralnym kolegi.

Z Jerofiejewowskich słów, znanych nam i wielokrotnie odtwarzanych, wydobywały się w synagodze nowe sensy. Począwszy od tych, otwierających przedstawienie a wypowiadanych przez Jacka Zawadzkiego (Jerofiejew): -Dziwaczne miejsce, puste...

Koktajl Jerofiejewa, które zwykle wlewamy w siebie na scenie, przemienił się podczas kazimierzowskiego spektaklu w jeszcze jeden - koktajl kulturowy lub może "ekumeniczny". Wyobraźmy sobie synagogę, w której stawiamy prawosławną cerkiew i mówimy "że Chrystus to łzy ludzkości, jej żywot wieczny...". Dodajmy do tego trochę gnostycyzmu ("A gdyby Szatan był władcątego świata - jak mówi Pismo - to co by się stało?) i zmieszajmy z pewnymi obrzędami pogańskiego święta Dziadów - a otrzymamy swoisty, uniwersalny eliksir istnienia. Wstrząsający, bo od początku naznaczony śmiercią.

"Noc" - spektakl o życiu i umieraniu mocno akcentuje wątek człowieka bezdomnego, wątek Żyda - Wiecznego Tułacza będącego tu symbolem ludzkiej egzystencji w ogóle. Żyd to ofiara, za nim jak cień podąża prześladowca gotując mu piekło na ziemi.

Festiwal Kultury Żydowskiej na krakowskim Kazimierzu to nie tylko impreza kulturalna. To także próba wskrzeszenia tego świata, który niegdyś skazany został na zagładę. Historia narodu żydowskiego: życie w diasporze, pogromy, holocaust- w sposób szczególny uświadamia nam obecność Zła i dramat ludzkiego istnienia w świecie. W "Nocy" są takie słowa: - Udali się Panu Bogu ci Żydzi. Jedno im tylko źle wyszło, zupełnie nie umieją żyć. Sądzę, że słowa te zabrzmiały mocniej w naszym krakowskim przedstawieniu, właśnie poprzez specyficzne zderzenie miejsca i czasu. Tak oto wpisaliśmy się jako teatr w egzotyczny krajobraz Kazimierza.