Kruczkowski w obrazkach
W ćwierć wieku po głośnej prapremierze "Pierwszego dnia wolności" Leona Kruczkowskie, go w warszawskim Teatrze Współczesnym po dramat ten sięgnął Teatr na Targówku.
Było to zmierzenie ambitne - zderzenia młodego, kształtującego się zespołu z jednym z najbardziej wymagających tekstów dramatycznych polskiej literatury powojennej. Wymagających ze względu na swą filozoficzną, intelektualną zawartość, która łatwo może utonąć w anegdocie scenicznej. Tak się, niestety, w Teatrze na Targówku stało. Reżyser nie potrafił nadać ostrości rozpisanej na głosy rozprawie o wolności i konieczności, o możliwościach i granicach wyboru. Skupił się raczej na rodzajowości i intrydze fabularnej.
W spektaklu widać ślady poszukiwania sposobu na wydobycie filozoficznego, moralnego posłania sztuki. To co jednak pozostało z tego zamysłu, razi manierycznością: przygaszanie świateł na puencie poszczególnych scen, zamieranie aktorów w bezruchu, ostre akcenty muzyczne. Największy szkopuł jednak w tym, że aktorom nie dostaje środków na zbudowanie postaci przekonujących (uwaga ta nie dotyczy Andrzeja Tomeckiego, Andrzeja Precigsa i Małgorzaty Boratyńskiej). Być może ich wrogiem jest niechlujna scenografia i nadmierna przestrzeń sceniczna, utrudniająca nawiązanie intymnego dialogu i porozumienia z widzem. Nawet fragmenty zapowiadające się ciekawie giną w scenerii porozwalanych paczek, gołych ścian i nieładu.
Zamiast zatem namiętnego sporu o to, czym jest wolność, jak postawić swoje pierwsze kroki po wyzwoleniu z obozu jenieckiego, a bardziej uniwersalnie: co wybrać, gdy już można wybierać - oglądamy niemrawą próbę odtworzenia klimatu z przeszłości. Tymczasem dramat Kruczkowskiego, choć zakotwiczony w realiach historycznych (tło podkreśla dramatyczność sytuacji) - jest przede wszystkim polemiką z egzystencjalnym pojęciem wolności, z koncepcjami anarchicznymi i stadnymi. Istota sensu dzieła nie dochodzi dostatecznie co głosu, choć zgodnie z tokiem narracji fabularnej triumfuje konieczność historyczna.
