Artykuły

Szanowny Panie Redaktorze! Z ciekawością przeczytałem recenzję znakomitego pisarza, autora świeżo wydanego dramatu "Lenin," p. Wacława Grabińskiego, o doskonałej komedii Napoleona Sądka pt. "Kwatera nad Adriatykiem".

P. Grubiński (jakże słusznie) podkreśla, że wartością każdej wesołej komedii jest to, aby nie spotykać się w niej z dydaktyką i publicystyka. Komedia Sądka jest właśnie pozbawiona wszelkiej dialektyki. Owiewa ją prawdziwy i tak rzadki w polskiej literaturze humor. Wydaje mi się, że napisanie dobrej lekkiej komedii, jak ,,Kwatera nad Adriatykiem" jest rzeczą równie trudna, jak napisanie sztuki tak zwanej "głębokiej" z problemem.

A przecież, choć "Kwatera nad Adriatykiem" jest komedią wesołą i beztroską, unosi się nad nią cień jakiegoś smętku i refleks historycznych przeżyć. Akcja sztuki, jak wiemy, rozgrywa się we Włoszech, w roku 1946, wśród wojsk polskich II Korpusu, żołnierze ci przeszli właśnie sześć lat ciężkich przeżyć wojennych, mieli za sobą wojnę polską, zesłania, obozy, Środkowy i Bliski Wschód, inwazję Włoch, bohaterskie bitwy pod Monte Cassino i we Włoszech - a oczekiwały ich nowe emigracje i rozpoczynanie nowego życia. Rok 1946 we Włoszech był jakby przerwa w ich trudnym i pełnym przygód życiu, jakby okresem beztroskich wakacji. Tę chwilę odetchnienia wybrał właśnie Sądek za tło swej komedii i na tym tle pokazał nam żołnierzy II Korpusu, odsłaniając ich życie, jeśli się tak wyrazić można, "prywatne". W ten sposób otrzymaliśmy nie tylko doskonałą komedię, ale także obraz obyczajowy, przedstawiający życie osobiste żołnierzy, należących do legendarnego II Korpusu.

Jeśli chodzi o mnie, na przykład, komedia Sądka w kilku dosadnych scenach naświetliła mi lepiej nastroje z życia żołnierzy II Korpusu, niż różne płomienne mowy, reportaże i artykuły, które na ten temat napisano.

W tym ujęciu obyczajowo-historycznym autora leży także wartość jego komedii, wywodzącej się z tradycji literackiej nieśmiertelnych Dam i Huzarów Fredry.

Niech mi wolno będzie jeszcze dodać - i sadzę, że się p. Grubiński na mnie nie pogniewa - iż w jednej rzeczy się z nim nie zgadzam, a mianowicie w ocenie gry p. Przyłuskiego. P. Grubiński uważa, że Przyłuski położył zbyt przesadny już ,.nacisk na tak zwaną naturalność mówienia, przez co niechcący popadł w oschłość." Nie mogę się z tym zgodzić. Aktorzy polscy mają, niestety, skłonność do szarżowania. Przyłuski pod tym względem jest cennym wyjątkiem; gra powściągliwie i naturalnie, ale dzięki temu potrafi głębiej wzruszyć. Piękną scenę w trzecim akcie, kiedy opowiada narzeczonej Włoszce o swej polskiej przeszłości, zagrał nie tylko dyskretnie ale z uczuciem. Mnie osobiście, wzruszył w tej scenie. Dwaj inni aktorzy, p. Blichewicz i p. Karpowicz także, na szczęście, grają z doskonałym umiarem i bez szarży. Pamiętam Blichewicza, jako "złotego" Genia w "Spotkaniu" Budzyńskiego i jako Gucia w "Ślubach." Od razu zobaczyliśmy, że mamy do czynienia z nieprzeciętnym aktorem o dużym talencie. P. Blichewicz jednak przeszarżowywał wtedy swoje role, zwłaszcza Gucia. Obecnie pozbył się dawnej skłonności do szarży, odrzucił prowincjonalne ,,gierki" i gra, nie tylko z temperamentem i humorem, ale z opanowaniem i maestrią, w myśl najlepszych tradycji przedwojennej sceny polskiej. To rzeczywiście wyjątkowo zdolny aktor.

Zechce Pan przyjąć, wielce Szanowny Panie Redaktorze, wyrazy prawdziwego szacunku i poważania

Stanisław Baliński

Szanowny Panie Redaktorze!

Mimo wybitnie złośliwej krytyki, jaką p. Grubiński zamieścił w Dzienniku z 28. 8. br., wybrałem się ha "Kwaterę nad Adriatykiem." Jako szary człowiek pragnę oświadczyć, że komedia ta jest wspaniała. Tyle oryginalności, dowcipów, niespodzianek - humoru bite 2 godziny. Każdemu radzę, by wybrał się na nią, by przekonać się jak wesoła i zabawna komedia . . .

Z poważaniem

A. Orliński