Artykuły

Nowe, estetyczne chodniki z granitowej kostki i ławeczki, kamienie pamięci, dużo zieleni - ogromne zmiany zaszły na placu Cichociemnych w Rzeszowie, gdzie stoi rzeźba Józefa Szajny "Przejście 2001". Największe wrażenie ma jednak robić nowe oświetlenie. - Góra zapłonie - zapowiada autor projektu.

- Wreszcie miasto zadbało o to miejsce - komentują mieszkańcy Rzeszowa, którzy z ogromną ciekawością i aprobatą przyglądają się trwającym wciąż pracom na niewielkim pagórku w samym centrum miasta, tuż przy Rynku. Jeszcze do niedawna skwer, gdzie stoi jedyna w Rzeszowie rzeźba urodzonego w tym mieście wybitnego twórcy, był od lat ulubionym miejscem lokalnych meneli. Z popękanymi resztkami asfaltu, wydeptanymi ścieżkami, przedstawiał żałosny widok. O tym, że miasto zapomniało o placu Cichociemnych, pisaliśmy kilkakrotnie. Trapił się tym także sam Józef Szajna. - Ile razy był w Rzeszowie, pytał czy już tam się coś zmieniło - mówi Władysław Hennig, rzeszowski architekt, który opracował plan rewitalizacji placu. Dziś jest zadowolony z efektu. - Wszystko wyszło jak zaplanowałem, z wyjątkiem jednego: Józef Szajna już nie przyjedzie żeby to zobaczyć - żałuje architekt.

Pomysł na nowy wizerunek tego miejsca powstał przy udziale Jerzego Fąfary, literata, który zaproponował, by wokół "Przejścia 2001", poukładać 40 kamieni pamięci. Na każdym z nich znalazła się tabliczka z nazwiskiem i numerem obozowym - w ten sposób miasto uczciło rzeszowskich chłopców w wieku 17-24 lat, których w maju 1940 r. Niemcy wywieźli w pierwszym transporcie do KL Auschwitz. W tym samym transporcie miał się znaleźć także Józef Szajna. Niemcy przyszli po niego do domu Szajnów przy ul. Marszałkowskiej, ale dzięki szczęśliwemu zbiegowi okoliczności, przyszły twórca teatru uniknął wtedy aresztowania. Trafił do obozu rok później i wtedy jego rzeszowscy przyjaciele uratowali mu życie. Profesor często o nich wspominał.

40 mniejszych kamieni jest poukładanych wzdłuż alejek. "Te kamienie symbolizują ich niezłomne charaktery, odwagę i koleżeńskość" - informuje napis na większym głazie. Jest też drugi większych rozmiarów kamień, na którym znalazła się informacja o historii tego miejsca. W II poł. XIV w. stał tu dwór wójtowski, w I poł. XVII w. - artyleryjsko-obserwacyjna "wieża na Grodzisku", później - kamienice mieszczańskie, rozebrane w czasie niemieckiej okupacji. Skwer został tu urządzony po II wojnie światowej, w 1991 r. nadano mu imię "Cichociemnych". Na tablicy zmieściła się także informacja kim byli patroni placu.

Alejki zostały wytyczone na nowo, z uwzględnieniem traktów wydeptywanych przez przechodniów i wyłożone kostką granitową, którą urozmaicają większe kwadratowe płytki. Zniknęła stylizowana latarnia przy "Przejściu 2001", która bardzo nie podobała się Szajnie, bo pasowała tam jak pięść do nosa. Zamiast niej alejki oświetlają niskie lampy oraz reflektory w chodniku. - Lampy zyskają jeszcze podstawy, nawiązujące do historycznych kształtów słupków okalających plac. Wieczorem oświetlone przez nie kamienie będą wyglądały jak koraliki prowadzące po alejkach - Hennig nie może już doczekać się kiedy zobaczy iluminację, razem z reflektorami oświetlającymi rzeźbę od dołu i jakby od środka oraz drzewa. Podobno ma być włączona już za kilka dni.

Prace na skwerze są już na ukończeniu, sadzone są kwiaty, wysiewana trawa. - Będą jeszcze posadzone niskie krzewy, m.in. róże, a schody zyskają stylizowaną barierkę - mówi architekt. Cieszy się z wielkiego zainteresowania tymi zmianami wśród rzeszowian. - Jestem tu trzy razy dziennie, by nadzorować prace, dociera do mnie wiele komentarzy. Ktoś narzekał, że matki z wózkami nie mogą się tu dostać, bo jedyne łagodne wejście na skwer jest zastawiane przez parkujące auta. To przejście zostanie na pewno odblokowane. Zastawimy je kamienną donicą z kwiatami tak aby auta nie mogły parkować w tym miejscu - informuje. Miasto wydało na nowy wygląd Placu Cichociemnych 300 tys. zł.