„Ciemności kryją ziemię”
Ciemności kryją ziemię Jerzego Andrzejewskiego są tytułem ważnym nie tylko dla historii literatury, lecz także — a może, nawet ważniejszym — dla historii teatru. Z prapremierą adaptacji tego utworu wystąpił bowiem już w 1957 roku łódzki Teatr Nowy, kierowany wtedy przez Kazimierza Dejmka.
Inscenizacja ta przeszła do legendy — stała się jednym ze sztandarowych przedstawień polskiego teatru rozważającego problemy idei, polityki, etyki. Sprawy poruszone w spektaklu kojarzyły się wówczas jednoznacznie z okresem stalinizmu, odległy historycznie czas, odległe miejsce i akcję odnoszono wprost do zdarzeń polskiej historii najnowszej. W jednej z recenzji napisano, iż „odbyła się premiera sztuki, która rozpalonym umysłom i niespokojnym sumieniom październikowego pokolenia dała artystyczny wyraz’”.
Ciemności kryją ziemię Andrzejewskiego to opowieść o Wielkim Inkwizytorze, Torquemadzie — twórcy nieubłaganie konsekwentnej machiny terroru, machiny zapewniającej trwanie systemowi, którego istotą jest przemocą narzucona jedyna, wszechogarniająca, wszechwyjaśniająca Prawda. Ciemności… to opowieść o kształtowaniu przez tę machinę człowieka, przemienianiu go z osoby pełnej wątpliwości, miłości do pojedynczych istnień — w fantastycznego strażnika tej idei, przeciw której niegdyś się buntował. Andrzejewski rozważa w swej powieści istotę władzy, wolności, miejsce etyki w polityce. Opisuje proces funkcjonowania ideologii, proces wcielania jej w życie.
Choć dziś metafora historyczna utworu Andrzejewskiego nie przekłada się dosłownie na realia nam współczesne — nie znaczy to, że Ciemności… stały się tekstem nieaktualnym; nabrały tylko wymowy bardziej ogólnej.
W Teatrze TV obejrzymy inscenizację Ciemności…, wyreżyserowaną przez Izabellę Cywińską. To że właśnie ona sięgnęła po ten utwór nie jest niczym zaskakującym; Cywińska to reżyserka i dyrektorka Teatru Nowego w Poznaniu, którą interesuje rzeczywistość — jej analiza i ocena, którą zajmuje rozpatrywanie przeciwstawnych racji składających się na współczesność, dyskusja z nimi, prezentacja wyborów moralnych i politycznych.
W spektaklu wystąpią: Janusz Michałowski, Jan Czechowicz, Lech Łotoski, Maciej Kozłowski i inni (TV 1, poniedziałek 5 maja godz. 20.15).
