Artykuły

O spektaklach prezentowanych w ramach XI Festiwalu Teatralnego Teatromania pisze Anna Wróblowska z Nowej Siły Krytycznej.

Polacy kochają czeskie kino miłością niemal bezwarunkową. Na szczęście coraz częściej pojawiają się sygnały, że podobnym uczuciem darzymy również teatr naszych sąsiadów zza miedzy. Jednym z dowodów może być polskie tournee jednej z najbardziej znaczących czeskich grup teatralnych młodego pokolenia - Divadlo Skutr. Na trasie zespołu znalazł się także bytomski festiwal Teatromania, organizowany przez Bytomskie Centrum Kultury już po raz jedenasty.

Do Bytomia Skutr przywiózł swój spektakl "Płaczki", którego kanwą stały się tradycyjne słowiańskie pieśni pogrzebowe. W wiejskim domu zbiera się szóstka młodych ludzi, by opłakiwać zmarłego. Ale przy okazji śmierci dają nam przede wszystkim refleksję na temat życia, jego radości i bolączek. Spektakl Czechów, wbrew tytułowi, doskonale łączy refleksję z humorem, życie ze śmiercią, szczęście ze smutkiem. Różnorodność odnajdziemy także na poziomie formalnym spektaklu - teatr ruchu zostaje tu zderzony z pieśniami, teatr cieni z teatrem dramatycznym. Lecz mimo wielości środków, spektakl jest niezwykle spójny, a przy tym ogląda się go z wielką przyjemnością.

Spektakl rozpoczyna jeden z aktorów, słowem budując świat przedstawiony. Jedyne rzeczywiste elementy przestrzeni to duży stół i drewniana skrzynia. Reszta zostaje powołana do życia właśnie dzięki słowu i potędze wyobraźni widza. Również za pomocą słowa i ciała, aktor przeobraża się w starca, głównego bohatera spektaklu, czekającego na śmierć. To wokół jego ciała, rozłożonego na stole, zbiorą się wkrótce pozostali bohaterowie spektaklu. Spotkanie szóstki młodych ludzi z martwym ciałem dobrze pokazuje podejście współczesnego świata do śmierci: wyrzucenie jej na margines naszej rzeczywistości, usilne próby wyparcia jej nawet ze świadomości. Młodzi nie wiedzą jak zachować się w spotkaniu ze śmiercią, są zdezorientowani, zagubieni. Lęk budzi w nich nawet dotknięcie ciała zmarłego. Fizyczny kontakt ze śmiercią pozostawia niezatarty ślad w żyjących. Dotknięcie zmarłego powoduje, że żadna z postaci nie może wydostać się z pomieszczenia, w którym się znajdują. Kiedy dotknęli śmierci, już się od niej nie uwolnią. Paradoksalnie jednak, zamknięcie w jednym pomieszczeniu prowadzi do opowieści o życiu, we wszystkich jego przejawach.

Szóstka aktorów z dużą dawką humoru prezentuje różne oblicza relacji damsko-męskich. W duetach pokazują między innymi: model a'la "Poskromienie złośnicy", z tym, że poskramianie odbywa się w dwie strony, opcję "łapania męża na brzuch", czy też rozczarowanie małżeństwem. Scenki te są niejako antycypacją mającej nastąpić później opowieści zmarłego. Opowieści, która prowadzi do smutnej konkluzji - niezależnie od tego, jakie drogi obieramy tak czy inaczej, zawsze jesteśmy samotni. Wszystkie te etiudy charakteryzuje duża umowność, nie pozbawiona elementów komicznych. Nieodłącznym atrybutem aktorów staje się marker. Za jego pomocą na palcu panny młodej pojawia się obrączka, a chwilę później tym samym markerem pan młody narysuje sobie pętlę na szyi. Markerem jedna z aktorek narysuje na swoim brzuchu, znajdujące się w nim dziecko. Aktorzy bawią się formą, bawi się także publiczność - interakcja to jeden z filarów "Płaczek". Jeden z aktorów nie kryje swojego rozczarowania, kiedy publiczność przyznaje, że nie wie kim był Tesla, innym razem trójka aktorek wykonuje ludową pieśń dopóty, dopóki publiczność odpowiednio nie doceni tego wykonania. Skutr stosują interakcję wyjątkowo delikatną - widz nie musi obawiać się wciągnięcia na scenę, a mimo to ma wrażenie współtworzenia spektaklu.

Tym, co najbardziej urzeka w "Płaczkach" jest energia młodego zespołu połączona z tradycyjnymi pieśniami. Energii z pewnością nie zabraknie także w przedstawieniu "Mala smrt", które widzowie Teatromanii będą mogli zobaczyć już w najbliższy piątek, w Parku Miejskim. Spektakl obowiązkowy dla wszystkich, którzy cierpią na spadek formy.