Antygona Sofoklesa-Kajzara
Publiczność Teatru im. Mickiewicza podziękowała za sobotnią premierę .Antygony" aplauzem na stojąco. Do ukłonów wyszedł Tadeusz Kijański - reżyser i Janusz Kijański - autor scenografii.
"Antygona" w Teatrze im. Mickiewicza stała się głośna już w marcu, kiedy Małgorzata Chojnacka ze Studia Form Teatralnych zarzuciła Henrykowi Talarowi przejęcie planowanego przez siebie tytułu. Dyrektor Teatru im. Mickiewicza tłumaczył wtedy, że zarzut jest nieporozumieniem, bo on będzie robił "Antygonę" Helmuta Kajzara. I oto na afiszu pojawia się "Antygona" - Sofokles, transkrypcja Helmuta Kajzara. W wystawionej tragedii odnajdujemy cały antyczny kościec fabularny. Nie ma natomiast języka Sofoklesa, nie ma układu greckiego tetra. Miejsce chórów-przewodników i komentatorów zajmują kajzarowskie rozważania o teatrze oraz miejscu w nim aktora i widza. Za sprawą niemieckiego dramatopisarza ciężarem tragedii wyboru między powinnością moralną a podporządkowaniem władzy obarczona jest współczesność.
Między Bogiem i państwem
Dramat widziany oczyma Kajzara, a za nim Kijańskiego odwołuje się do niedawnej totalitarnej przeszłości. W postaci Kreona odnajdujemy szeregi "jedynie słusznych" przywódców. Tak jak sceniczny bohater ze słodkim uśmiechem mówili: wybraliście nas, to cierpcie. Ale przecież "państwo jest aparatem ucisku", niezależnie od tego, jaką formację reprezentuje. Wreszcie Sofokles, pisząc swoją tragedię, też odnosił się do jemu współczesnych dyskusji na temat prymatu prawa naturalnego-boskiego lub stanowionego-państwowego. I ten spór znakomicie przecież przekłada się na dzisiejsze polskie realia. To poszerzenie współczesności w inscenizacji podkreślone jest kostiumem - niby współczesnym, ale z marginesem na przeszłość i przyszłość. Wśród scenicznych strojów obok siebie grają uniwersalne stroje typu wojskowego i lekko futurystyczne poliestry. Tragiczny Hajmon przeciwstawiający się ojcu-satrapie ma na kostiumie symbole anarchistów. Plastyka sceny jest chyba najmocniejszym elementem częstochowskiej "Antygony". Wśród ciekawych kostiumów szczególnie zwracają u uwagę fantazyjne Maski. Uniwersalizuje też spektakl scenografia. Złom greckiej budowli, wsparty na metalowych kratownicach, jest pięknie opisany niebieskim światłem. Całość nawiązująca do konwencji fantasy jest bardzo malarska. Z plastyka współgra wyrazista muzyka Mikołaja Korzyńskiego.
Sofokles śpiewający
W sceniczne dzianie się wplecione zostały piosenki do tekstu Tadusza Kijańskiego. Same w sobie ładne, ale dziwnie nie harmonizujące z Sofoklesem. Tu pewnie można by znów podjąć dyskusję o granicach uatrakcyjniania klasyki. "Antygona" to przecież lektura i przy jej inscenizacji myśleć trzeba o młodym widzu. Zgoda, ale piosenki robione na antyku...? Wybór oczywiście należy do reżysera, podobnie jak przy doborze obsady. Chwalona zawsze za swój talent Iwona Chołuj jest Antygoną. Myślę, że w wyobraźni większości czytelników Sofoklesa ta bohaterka ma inna fizyczność. Tadeusz Kijański chciał wykreować heroinę na przeciętną dziewczynę z ulicy. Jednak przez specyficzną fizyczność aktorki, częstochowskiej Antygonie nie bardzo można uwierzyć. Spektakl zagrany został bardzo równo. Warto jedynie podkreślić przejmującą partię Waldemara Cudzika - Hajmona w duecie z Michałem Kulą - Kreonem. Był też bardzo sympatyczny debiut w roli Ismeny częstochowskiej licealistki - Marioli Kostempskiej. Wreszcie Tadeusz Morawski jako wieszcz i mentor - Terezjasz. Jego monologi miały dużą siłę. Szkoda tylko, że przypadło mu w udziale wygłoszenie łopatologicznego komentarza w części Exodus, czyli finale spektaklu. Mówienie widzom, że po to są uczestnikami spektaklu, by przejąć emocjonalną, moralną odpowiedzialność za dziejące się tragedie, usprawiedliwia chyba tylko adresowanie przedstawienia do młodszej młodzieży.
