Ucieczka z teatru
Wystawa "Performer", którą można od piątku, 13 lutego, oglądać w galerii Zachęta, ma pokazać twórczość Jerzego Grotowskiego na tle współczesnych mu twórców performance'u. - Chodzi przede wszystkim o odarcie Grotowskiego z refleksji czysto teatrologicznej, którą przez lata obrósł. Chcemy pokazać go w kontekście sztuk wizualnych. Nie znałem go osobiście, ale myślę, że byłby z tego "odteatralnienia" zadowolony - wyjaśnia Maciej Nowak, dyrektor Instytutu Teatralnego w Warszawie.
- To wystawa cieni. Wystawa, która ma uchwycić i skonkretyzować, jaka pamięć o Grotowskim przetrwa w pokoleniach nieznających jego spektakli - mówiła Agnieszka Morawińska, dyrektorka galerii Zachęta, na konferencji otwierającej ekspozycję "Performer" [na zdjęciu].
Projekt organizowany we współpracy z Instytutem Teatralnym im. Z Raszewskiego i Instytutem im. J. Grotowskiego we Wrocławiu to część obchodów ogłoszonego przez UNESCO Roku Grotowskiego. Pretekstem do uczczenia jednego z najbardziej rozpoznawalnych na świecie polskich twórców jest przypadająca na 2009 rok 10. rocznica śmierci reżysera i badacza kultury oraz 50. rocznica objęcia przez niego kierownictwa Teatru 13 Rzędów w Opolu (późniejszego Teatru Laboratorium).
- Powodem zorganizowania wystawy w Zachęcie jest nie tylko proste wprowadzenie jednego z najważniejszych polskich twórców do jednego z najważniejszych ośrodków polskiej kultury - wyjaśnia Maciej Nowak, dyrektor Instytutu Teatralnego. - Chodzi przede wszystkim o odarcie Grotowskiego z refleksji czysto teatrologicznej, którą przez lata obrósł. Chcemy pokazać go w kontekście sztuk wizualnych. Nie znałem go osobiście, ale myślę, że byłby z tego "odteatralnienia" zadowolony.
Tytuł wystawy pochodzi od tekstu Grotowskiego z 1987 roku. Użycie słowa "Performer" (w ang. "wykonawca") zainspirowało kuratorów wystawy (Jarosława Suchana z Muzeum Sztuki w Łodzi, Magdalenę Kuleszę z IT i Hannę Wróblewską z Zachęty) do zderzenia dzieł Grotowskiego z pracami działających w tym samym okresie (lata 60.-70.) twórców sztuki performance. - Lata 60. były być może najbardziej intensywnym różnorodnym źródłowym i inspirującym okresem w dziedzinie sztuki w ogóle - mówi performer Zbigniew Warpechowski.
- Nie próbujemy udowodnić, że między performeramia Grotowskim istniały bezpośrednie związki inspiracje tłumaczy Jarosław Suchan. - Jednak zarówno Grotowski Jak i Marina Abramović, Herman Nitsch czy Zbigniew Warpechowski próbowali wtamtych latach pokazać nowy sposób istnienia artysty wprzestrzeni sztuki. Zrywali z europejską tradycją myślenia o podmiocie wyłącznie jako oumyśle. Dowartościowywali ciało, pokazywali znaczenie pozaracjonalnych form poznania i komunikacji. Stąd w ich pracach tak wielką rolę odgrywają ćwiczenia i praktyki mające dotrzeć do pamięci ciała
Oprócz zapisów fotogiaficznych i rejestracji filmowych akcji Mariny Abramović, Lygii Clark, akcjonistów wiedeńskich, Carolee Schneemann czy Giny Pane w Zachęcie można zobaczyć unikalne, nieznane w Polsce materiały dotyczące Grotowskiego. Odbędą się tu m.in. trzypokazy filmu poświęconego opartej na afrokaraibskich pieśniach "Akcji", projektowi z okresu nazwanego przez Grotowskiego "Sztukajako wehikuł". Całą salę poświęcono także niepublikowanym nigdy wykładom z College de France "Linia organiczna w teatrze i rytuale".
Dziedzictwo i legenda Grotowskiego posłużyły jako punkt wyjścia artystom którzy nigdy nie mieli styczności z jego teatrem. Grzegorz Sztwiertnia stworzył własną wizję słynnych "ćwiczeń i metod" mistrza, a Roman Dziadkiewicz zderzył postać Grotowskiego z figurą innego utopisty - Robinsona Cruzoe. - Pokazujemy Grotowskiego "zapośredniczonego" - mówi Hanna Wróblewska. - Zamiast ulegać jego mitowi, chcemy sprawdzić, jaki przepływ jest możliwy między nim a współczesnymi artystami, o
Wystawę "Performer" można oglądać w galerii Zachęta (pi. Małachowskiego 3) do 24 marca.
