Artykuły

50 lat temu, 16 października 1958 r., w nielicznych wówczas telewizorach po raz pierwszy pojawił się Kabaret Starszych Panów. Właściwie jeszcze nie kabaret, bo pierwszy program nosił tytuł "Popołudnie Starszych Panów", a drugi "Wieczór Starszych Panów". Ostatecznego kształtu owo niezwykłe zjawisko nabrało rok później, w październiku 1959 r., przy okazji trzeciej premiery "Jesienna noc" - pisze Teresa Drozda w Dzienniku Polskim.

Kabaret Starszych Panów powstał na przekór, wbrew wszelkim prawom kabaretowym (ani publiczności, ani występów w kawiarniach i piwnicach, ani konferansjera, ani odniesień do realnej rzeczywistości) jako odpowiedź Przybory na powstające teatry studenckie. Teatrem, w dodatku teatrem telewizji, był Kabaret Starszych Panów. Teza ta wydawać się może zbyt śmiała, ale wystarczy sięgnąć do źródeł i uważnie poczytać wywiady, jakich udzielał Jeremi Przybora na przełomie lat 50. i 60., by przekonać się o jej trafności.

Pamiętać też należy, że KSP narodził się w radiu, w którym Jeremi Przybora i Jerzy Wasowski pracowali od lat 40., dla którego tworzyli "Teatr Eterek" i dziesiątki innych audycji, będąc współpracownikami Redakcji Humoru i Satyry Polskiego Radia. Można przypuszczać, że swoją ogromną popularność KSP zyskał także dzięki radiu (odbiorniki radiowe były powszechniejsze od telewizyjnych), każdy program kabaretu miał bowiem też swoją wersję radiową, podobnie jak niemal wszystkie późniejsze teksty pióra Jeremiego Przybory.

Kabaret Starszych Panów jest więc zjawiskiem wyłącznie medialnym, owianym legendą, obrośniętym dziesiątkami anegdot, jak ta o Gomułce rzucającym kapciem w telewizor czy Gustawie Morcinku, którego w swoim "Autoportrecie z piosenką" cytuje Jeremi Przybora ("Nie rozumiem, kogo może bawić mizdrzenie się tych dwóch autentycznie podstarzałych facetów..." - wyrąbał nam prawdę w oczy autor "Wyrąbanego chodnika" na łamach prasy"). To zarazem zjawisko będące od półwiecza niedościgłym wzorem literackiego i aktorskiego kunsztu.

Mimo iż mówiąc o Kabarecie Starszych Panów jednym tchem wymieniani są Wasowski z Przyborą, Przybora z Wasowskim, jedynym kreatorem tego świata był Jeremi Przybora. Spod jego pióra ten świat wyszedł. Bez jego przepięknie, zaskakująco poskładanych zdań, niedościgłych metafor i pomysłów niczego by nie było. Cały świat Przybory, nie tylko ten "zapisany" w KSP, w swoim odrealnieniu i abstrakcyjności jest konsekwentny i logiczny. Jest całością. Być może dlatego tak bardzo zawładnął zbiorową wyobraźnią, być może dlatego nie zauważamy innych jego mieszkańców, być może dlatego Przybora zaczyna i kończy się na Kabarecie. Podobnie zresztą jak Jerzy Wasowski, o którego innych przejawach aktywności aktorskiej i kompozytorskiej pamięta niewielu.

Paradoksalnie - Kabaret Starszych Panów swoich ojców wyniósł na wyżyny i zamknął w pułapce... Proszę pomyśleć, taki drobiazg - wszystkie piosenki spółki Przybora-Wasowski nazywamy piosenkami Kabaretu Starszych Panów, mimo iż ściśle rzecz biorąc w przeszło 39-letniej współpracy obu autorów Kabaret trwał "tylko" 8 lat.

Jeszcze statystyki i fakty: pierwsza premiera Kabaretu Starszych Panów odbyła się 16 października 1958 r., ostatnia 22 lipca 1966 r. - w sumie 16, nie licząc kilku okolicznościowych "nadprogramów" - jak je nazywał Jeremi Przybora.

Kabaret Starszych Panów to obok autora i kompozytora także aktorzy, ich kreacje w kolejnych programach i przypisane tym kreacjom piosenki. Nawet dziś, po 50 latach, nowe wykonania tych piosenek porównywane są z pierwowzorami i na ich podstawie oceniane... Aktorami Kabaretu Starszych Panów byli m.in.: Irena Kwiatkowska, Barbara Krafftówna, Kalina Jędrusik, Barbara Wrzesińska, Aleksandra Śląska, Krystyna Sienkiewicz, Mieczysław Czechowicz, Wiesław Michnikowski, Wiesław Gołas, Edward Dziewoński, Jarema Stępowski, Czesław Roszkowski, Bogdan Łazuka i inni.

To wciąż, mimo minionego półwiecza, niedościgłe wzory, słuchajmy zatem, oglądajmy...