Artykuły

Cricoteka dysponuje największą w Polsce i na świecie kolekcją dzieł Tadeusza Kantora. Niestety, zalegają one w magazynach. Muzeum Tadeusza Kantora w Krakowie było jednym z tematów konkursu X Międzynarodowego Biennale Architektury.

Powstały spektakularne wizje. Niektóre z nich zostały nagrodzone. Jak pokazuje jednak historia od projektowania do wykonania droga daleka. Stało się już tradycją krakowskiego biennale, że nagradzane projekty trafiają do szuflady. Tylko podczas V biennale dotyczącego zagospodarowania placu Wszystkich Świętych w Krakowie zakładano, że zwycięski projekt zostanie zrealizowany (nie udało się). W pozostałych biennale - jak wyjaśniają organizatorzy - chodziło o dyskusję na konkursowy temat, inspirację, poruszenie wyobraźni. Czy tak będzie również tym razem?

Wydrążony monolit

Cricoteka powstała w 1980 r. Stworzył ją Tadeusz Kantor jako Ośrodek Teatru Cricot 2. Kantor uważał, że powinna być połączeniem muzeum i instytutu naukowego, w którym kluczowa rola przypadałaby archiwum. Współpraca artysty przy tworzeniu podwalin ośrodka pozwoliła na zgromadzenie unikalnego w skali światowej zbioru kilkuset przedmiotów i obiektów ze spektakli Cricot 2 [na zdjęciu ławka z "Umarłej klasy"], a także pism teoretycznych, rysunków i projektów, filmów, fotografii i rejestracji wideo, tysięcy wielojęzycznych recenzji, a także specjalnych wydań czasopism i książek, stanowiących plon wieloletnich wędrówek mistrza i jego aktorów.

Wszystko to jest obecnie przechowywane w magazynach Cricoteki. Od dawna mówi się jednak, że zbiory powinny zostać odpowiednio wyeksponowane. Stąd zrodził się pomysł utworzenia w Krakowie muzeum Kantora, które byłoby nową siedzibą dla Ośrodka Dokumentacji Sztuki Tadeusza Kantora Cricoteka. Na jej miejsce wybrano parterowy pawilon na rogu ul. Szczepańskiej i ul. Jagiellońskiej. Koncepcja przewiduje, że dla potrzeb muzeum zostałby on nadbudowany. Dzięki temu można byłoby uzyskać około 1000 m kw. dodatkowych powierzchni użytkowych. Taki cel postawiono architektom uczestniczącym w konkursie zorganizowanym w ramach biennale. Spośród 64 nadesłanych prac wybrano projekt Katarzyny i Marcina Charciarków - zdobył on nagrodę Grand Prix biennale.

Małżeństwo krakowskich architektów stworzyło koncepcję budynku, który jest rodzajem wielkiego betonowego monolitu wydrążonego w środku dla potrzeb sal muzealnych. W ocenie jury zaprojektowany budynek został trafnie dopasowany do elementów architektonicznych sąsiadującego z nim pl. Szczepańskiego.

Parterowy pawilon przy pl. Szczepańskim jest własnością województwa. Cricoteka ma umowę na zarząd obiektem do 2006 r., ale będzie zabiegać o jego przedłużenie. Ośrodek otrzymał także celową dotację na wykup praw do nagrodzonej koncepcji. Został także zgłoszony wniosek o częściowe sfinansowanie realizacji projektu ze środków Unii Europejskiej. Natomiast niezbędny wkład finansowy miałoby zapewnić województwo.

Galeria na wodzie

Most nazwany imieniem cesarza Franciszka Józefa I został zbudowany w Krakowie w połowie XIX w. Połączył on dwie historyczne dzielnice: Podgórze i Kazimierz. Przy jego budowie (konstrukcja modrzewiowa na czterech kamiennych filarach) zastosowano maszynę parową, co było w tamtych czasach niezwykłą nowością. W 1875 r. przejechał po nim pierwszy omnibus konny do dworca kolejowego (był to początek zbiorowej komunikacji miejskiej w Krakowie). Most został rozebrany w 1925 r., a ostatnimi po nim śladami są przyczółki.

W Krakowie wciąż powraca się jednak do idei odbudowania mostu. W konkursie na jego projekt zaproponowano, by spełniał jednak również rolę galerii. W konkursowych wytycznych zaznaczono, że most może być przeznaczony wyłącznie do ruchu pieszego i rowerowego, minimalna szerokość ciągu pieszego powinna wynosić 4 m, a minimalna szerokość pasa rowerowego - 2 m. Nie powinien też posiadać pośrednich podpór. Natomiast wielkość powierzchni użytkowej miała wynosić około 1500 m kw.

Do Krakowa nadesłano 74 projekty. Nagrodzono ten, który przygotowali: Sabinę Kukel i Tobias Eckert z Niemiec. Ich koncepcja przedstawia most o prostym kształcie okryty bliźniaczymi segmentami w formie pierścieni. Charakterystyczną cechą dla projektu są obiekty kubaturowe umieszczone na przyczółkach mostu. Tworzą one czytelny symbol bramy. Z obu stron wchodzi się do nich z placów wejściowych. W uzasadnieniu jury stwierdziło, iż projekt nawiązuje do tradycji kulturowej miejsca.

W konkursie nie zabrakło jednak śmielszych pomysłów. Jednym z nich jest most dmuchany. Innym - most stworzony z wody (na zasadzie fontann) czy też mosty w kształcie wielkiej larwy rozciągniętej nad Wisłą.

Choć Kraków zainteresowany jest nowym połączeniem Kazimierza z Podgórzem, to jednak szansę na budowę mostu są znacznie mniejsze niż wzniesienie muzeum Kantora.