Magnetyczna wizja
"Ryszard II" w reż. Andrzeja Seweryna w Teatrze Narodowym w Warszawie. Pisze Janusz R. Kowalczyk w Rzeczpospolitej.
Andrzej Seweryn był pierwszym artystą, do którego Jan Englert zadzwonił po objęciu dyrekcji Teatru Narodowego z propozycją współpracy. Societaire Komedii Francuskiej zdecydował się opuścić na pewien czas Paryż, by wyreżyserować w Warszawie "Ryszarda II" Williama Szekspira. Powstało monumentalne widowisko, wysmakowane plastycznie, z bogatą oprawą sceniczną i dobrą zespołową grą, jednak kreacjami możemy tylko nazwać drugoplanowe role Gabrieli Kownackiej i Ignacego Gogolewskiego.
"Ryszard II" nie należy do najczęściej wystawianych sztuk Szekspira - Sewerynowa inscenizacja jest zaledwie szósta w powojennej Polsce, a druga na narodowej scenie po wersji Henryka Szletyńskiego sprzed 40 lat. Historia władcy, którego rozrzutne i nieudolne rządy spowodowały utratę zaufania poddanych i zmusiły do podjęcia decyzji o abdykacji, mogła, i nadal może, nasuwać widzom skojarzenia z bieżącą sytuacją w kraju. Andrzej Seweryn w przedpremierowych wypowiedziach zastrzegał się, że nie zamierza tworzyć widowiska odpowiadającego na jakiekolwiek społeczno-polityczne zapotrzebowanie, bo nie tak pojmuje rolę teatru.
Jakkolwiek interpretacji może być tyle, ilu widzów, dla mnie była to znakomita lekcja teatru, jakiego u nas już się nie spotyka. Porażającego wspaniałą, magnetyczną wizją, świetnie poprowadzonego i profesjonalnie przygotowanego. Nie przypadkiem do ukłonów wyszedł także zespół techniczny, który w pocie czoła uwijał się, by błyskawicznie i bez zakłócenia rytmu przedstawienia zmieniać wielkogabarytowe dekoracje Borisa Kudlicki.
Seweryn zadbał o płynność narracji - akcja rozwijała się nawet wtedy, gdy brygada pracowników sceny ustawiała nowy plan gry. Z ciemności dobiegały głosy bohaterów, których światło - jak w filmowym rozjaśnieniu - wydobywało po chwili w zupełnie innym otoczeniu. Kongenialny przekład, stworzony dla tej inscenizacji przez Piotra Kamińskiego, sprawił, że język sztuki brzmiał czysto, świeżo i zrozumiale.
Rolę Ryszarda II reżyser powierzył Michałowi Żebrowskiemu, który skorzystał z szansy przełamania swego aktorskiego wizerunku romantycznego rycerza i kochanka. Jego abdykujący król to człowiek odarty z majestatu władzy i wystawiony na działanie sił, którym jako zwykły człowiek nie umie sprostać. Opuszczony przez zauszników, oddając legalnie zdobyty tron silniejszemu następcy, przechodzi golgotę upokorzeń. Pyszny, wyrachowany i bezwzględny, kiedy okrywał go królewski płaszcz, przyjrzy się sobie jako zwykłemu śmiertelnikowi dopiero w scenie zrzeczenia się korony, w lustrze, które rozbije, by zerwać z wizerunkiem monarchy namaszczonego przez dostojników Kościoła.
Jego głównego przeciwnika Boligbroke'a, późniejszego króla Henryka IV, gra Artur Żmijewski. Zbrojny nie tylko w racje moralne, ale i siłę możnowładców, zbuntowanych przeciw zaspokajaniu prywatnych zachcianek króla nie tylko z państwowej, ale i ich własnej szkatuły. Wraca z wygnania, by odzyskać należne mu po zmarłym ojcu, a przejęte przez Ryszarda włości. Mocno zarysowany konflikt dwóch osobowości, także aktorskich, nie zyskał jednak tej emocjonalnej temperatury, jaką na scenie ujawniły postacie drugiego planu.
Znakomitą rolę stworzyła Gabriela Kownacka w roli Księżnej Yorku, brawurowo wypraszającej przed obliczem Henryka zmiłowania dla swego syna, uwikłanego w zdradę stanu. Poruszającą rolę stworzył też Ignacy Gogolewski w roli Jana z Gandawy, ojca Boligbroke'a, zwłaszcza w epizodzie ostrych napomnień Ryszarda II, które czyni mu z łoża śmierci.
Nietuzinkowe przedstawienie Seweryna mogło nieco osaczać widza i przytłaczać swoim operowym rozmachem - znaczącą rolę pełniła tu też łącząca sceny chorałowa muzyka. Dla mnie jest to wydarzenie, do którego, mimo zastrzeżeń, wraca się myślami.
Na zdjęciu Michał Żebrowski (Ryszard II) i Artur Żmijewski (Boligbroke)
