Warszawa. "Trans-Atlantyk" Grabowskiego w TVP Kultura
We wtorek 4 września o godz. 20.30 TVP Kultura przypomni słynną inscenizację "Trans-Atlantyku" Gombrowicza w adaptacji i reżyserii Mikołaja Grabowskiego.
Premiera spektaklu odbyła się w 1981 roku w Teatrze im. Jaracza w Łodzi. Mikołaj Grabowski obsadził w roli Gonzala w mało wówczas znanego aktora Jana Peszka. W ten sposób Autor znalazł swego Aktora, a właściwie aktorów, bo i sam Grabowski podjął się zadania niezwykle trudnego - wcielił się w Gombrowicza, w jego imieniu interpretując i spajając sceniczne obrazy "Trans-Atlantyku". Spektakl Teatru TV z 1990 roku jest telewizyjną adaptacją tamtej inscenizacji.
Gombrowicz opisuje swoje przeżycia z argentyńskiej emigracji w początkach wojny jak przystało na autora "Ferdydurke". Śmiech, ironia, prowokacja intelektualna mają służyć burzeniu dogmatów. Ale w "Trans-Atlantyku" nie tylko o odwieczny polski spór idzie. Służy on innemu, głębszemu celowi: ujawnieniu "międzyludzkiej formy". "Starałem się ujawnić, że ostateczną instancją dla człowieka jest człowiek. (...) Ludzie są straszną potęgą dla istoty ludzkiej. Wierzę w nadrzędność istnienia zbiorowego..." Ta wiara kazała mu jednocześnie "ujawnić, zalegalizować ten drugi biegun odczuwania, który każe jednostce bronić się przed narodem jak przed każdą zbiorową przemocą...". "Trans-Atlantyk" stał się ostatnio przedmiotem kuriozalnych ataków m.in. byłego ministra edukacji. Pod adresem powieści padł zarzut, że opowiada o dezerterze z kampanii wrześniowej i "promuje pederastię".
