Artykuły

W swoim domu na wyspie Faro (Faaroe) u wybrzeży Szwecji zmarł w poniedziałek w wieku 89 lat szwedzki reżyser i autor scenariuszy - Ingmar Bergman, uznawany powszechnie za jednego z największych twórców współczesnej sztuki filmowej i teatralnej - poinformował Królewski Teatr Dramatyczny w Sztokholmie.

Cytowana przez szwedzką agencję TT rodzina artysty podała, że Bergman zmarł spokojnie w swym domu na bałtyckiej wyspie Faro (Faaroe), u północnych wybrzeży Gotlandii. Nie wiadomo, co było przyczyną zgonu. Według agencji TT, uroczystości pogrzebowe odbędą się w gronie rodziny i bliskich.

W swoim dorobku ma ponad 100 inscenizacji teatralnych i ponad 50 filmów, z których trzy - "Źródło" w 1959, "Jak w zwierciadle" w 1961, "Fanny i Aleksander" w 1983 - zostały wyróżnione prestiżową nagrodą Amerykańskiej Akademii Filmowej - Oscarem.

Ingmar Bergman (wł. Ernst Ingmar Bergman) urodził się 14 lipca 1918 roku w Uppsali w Szwecji jako syn pastora. Surowe wychowanie miało duży wpływ na jego późniejszą twórczość.

Przyszły reżyser studiował w Sztokholmie literaturę i historię, ale interesował się przede wszystkim teatrem. Grywał w studenckich przedstawieniach, pisał sztuki. Po dyplomie zatrudnił się w jednym z sztokholmskich teatrów jako praktykant i asystent reżysera.

Jako reżyser teatralny zadebiutował w teatrze miejskim w Helsingborgu na południu Szwecji w 1944 roku, gdzie wyreżyserował "Makbeta" Szekspira. Od 1946 był głównym reżyserem Staadsteatern w Goeteborgu - reżyserował tam m.in. "Kaligulę" Camusa (1946) i "Tramwaj zwany pożądaniem" Williamsa (1949).

Później pracował jako dyrektor Staadsteatern w Malmoe (1954-1963). Kiedy był dyrektorem teatru dramatycznego w Sztokholmie (1963-1966), reżyserował głośne spektakle "Hedda Gabler" Ibsena (1964), "Szkoła żon" Moliera (1966), "Woyzeck" Buechnera (1969), "Wieczór Trzech Króli" Szekspira (1975). Tam właśnie poznał aktorów, którzy grali potem w jego najgłośniejszych filmach, m.in. Gunnel Lindblom, Maxa von Sydowa, Ingrid Thulin oraz Bibi Andersson.

Karierę reżysera filmowego rozpoczął w 1945 r. filmem "Kryzys", amiędzynarodowe uznanie i sławę zdobył w 1955 r. na festiwalu wCannes"Uśmiechem nocy", za który otrzymał nagrodę specjalną.

W latach 70. Bergman został oskarżony o oszustwa podatkowe. Reżyser musiał uciekać ze Szwecji, by uniknąć więzienia. Przez kilka lat mieszkał w Niemczech. Na początku lat 80. zarzuty oddalono i Bergman mógł wrócić do ojczyzny.

Za najlepsze dzieło filmowe Bergmana uważany jest epicki obraz "Fanny i Aleksander", nakręcony po powrocie do Szwecji w 1982 r. i nagrodzony czterema Oscarami.

Inne filmy Bergmana, które zyskały uznanie milionów widzów na całym świecie, to "Tam, gdzie rosną poziomki" (1957), "Źródło" (1960), "Milczenie" (1963), "Szepty i krzyki" (1973), "Jesienna sonata" (1978).

"Zawsze go podziwiałem i marzyłem, by być choć w przybliżeniu tak dobrym filmowcem jak on. Ale nigdy nie będę. Jego miłość do kina budzi we mnie nieomal poczucie winy" - powiedział niegdyś o Bergmanie amerykański reżyser Steven Spielberg.

Bergman zwierzył się w jednym z wywiadów, że kino uchroniło go przed szaleństwem. "Gdybym nie był tak twórczy, pewnie tkwiłbym gdzieś za kratami, które bym wyważał" - wyznał.

Był filmowcem niezwykle płodnym, szczególnie jeżeli weźmie się pod uwagę ciężar gatunkowy jego dzieł. Bywało, że wprowadzał na ekrany po dwa filmy rocznie. Tematy, z którymi zmagał się Bergman, były trudne: milczenie i nieobecność Boga, egzystencjalna samotność człowieka w świecie, niemożność porozumienia z innymi, zagadka śmierci i cierpienia, emocjonalne piekło patologicznych relacji między bliskimi osobami, wina i pokuta, desperackie poszukiwanie sensu i usprawiedliwienia ludzkiego bytu.

"Nie oglądam moich filmów zbyt często. Staję się wtedy płaczliwy i smutny" - wyznał Bergman.

W 2003 roku powstał ostatni film reżysera pokazywany w szwedzkiej telewizji - "Sarabanda". Rok później reżyser oświadczył, że idzie na emeryturę. Przyznał jednak, że najbardziej będzie mu brakowało pracy z aktorami. "Nie zdawałem sobie sprawy, że mogę tak bardzo za nimi tęsknić" - powiedział.

Bergman był pięciokrotnie żonaty, miał dziewięcioro dzieci. Jego ostatnia żona, aktorka Ingrid Bergman, zmarła w maju 1995 roku.

Reżyser otrzymał kilkanaście nagród na międzynarodowych festiwalach filmowych, m.in. Złotego Niedźwiedzia za "Tam, gdzie rosną poziomki" (1958), nagrodę specjalną MFF w Wenecji za "Twarz" (1959), Złoty Glob za "Jesienną Sonatę" (1979) oraz Złoty Glob i Cezara za "Fanny i Aleksandra" (1984). W 1971 roku otrzymał w Wenecji Złote Lwy za całokształt twórczości, a w 1988 r. - nagrodę Felixa za życiowy dorobek.