Makuszyński: krytyk-gawędziarz
Pseud. i krypt.: (k.m.), K.m., (K.m.), K.M., K.Ma., km, (Km), Kornel M., m,
(m), Ma-ki, Lech, X.
Ur. 8 (lub 9) I 1884 w Stryju, zm. 31 VII 1953 w Zakopanem. Poeta, powieściopisarz, felietonista. Krytyk teatralny.
W 1904-1908 studiował polonistykę i romanistykę na Wydziale Filozoficznym Uniwersytetu im. Jana Kazimierza we Lwowie. Studia romanistyczne kontynuował w Paryżu, na Sorbonie, w 1909-1910. W 1910 powrócił do Lwowa. W sezonie artystycznym 1912/13 był członkiem komisji artystycznej nadzorującej działalność objazdowego Teatru Premier, spółki akcyjnej, którą kierował dyrektor owego teatru - Jan Pietrzycki. W 1915 wraz z Jakubem Gliksonem reaktywował, zdezorganizowany po wyjeździe Ludwika Hellera i części zespołu do Wiednia,
Teatr Miejski we Lwowie. W tymże roku wywieziony został do Rosji. Po tułaczce osiadł w Kijowie. W sezonie 1915/16 był kierownikiem Teatru Polskiego w Kijowie pod dyrekcją Franciszka Rychłowskiego. Po powrocie z Rosji, w 1918, zamieszkał w Warszawie. W 1926 został laureatem państwowej nagrody literackiej, a od 1937 był członkiem Polskiej Akademii Literatury. W 1944 osiadł na stałe w Zakopanem, w sezonie jesiennym 1945 pełnił funkcję kierownika tamtejszego teatru.
Pierwsze sprawozdania teatralne opublikował w 1902 na łamach lwowskiego "Słowa Polskiego". W 1905-1914 pełnił funkcję sekretarza redakcji i był stałym recenzentem teatralnym. Jego recenzje ukazywały się w rubryce "Z teatru". Z pobytu w Paryżu nadsyłał korespondencje informujące o aktualnych wydarzeniach kulturalnych we Francji. Wiele miejsca poświęcał tam artystom polskim. Relacje z Paryża opublikował również w "Tygodniku Ilustrowanym" (1909). Od 1920 do 1924 kierował działem teatru i literatury w redakcji "Rzeczpospolitej", był również stałym recenzentem teatralnym tego dziennika. W 1924-1928 był felietonistą i sprawozdawcą teatralnym "Warszawianki", a po zamknięciu gazety podjął stałą współpracę z redakcją "Ilustrowanego Tygodnika Codziennego" (1929) i "Kuriera Warszawskiego" (1930-1939).
Recenzje, listy, eseje i felietony (także o tematyce teatralnej) publikował na łamach innych dzienników i czasopism. Do najbardziej znaczących należą artykuły drukowane w "Krakowskim Przeglądzie Teatralnym", "Teatrze", "Scenie Polskiej". W "Przeglądzie Warszawskim" ukazała się obszerna odpowiedź Makuszyńskiego na ankietę, dotyczącą programu i organizacji Teatru Narodowego. Fragmenty recenzji przedrukowywane były w "Świecie Kulis", dwutygodniku wydawanym przez Teatry Miejskie w Poznaniu (1928-1930). Na cykl artykułów "Listy z Warszawy" i "Listy warszawskie", publikowanych w 1925 w "Dzienniku Poznańskim", "Dzienniku Wileńskim", "Słowie Radomskim" i "Iskrze" (Sosnowiec), składały się korespondencje dotyczące m.in. życia teatralnego stolicy.
Po II wojnie światowej publikował felietony i wspomnienia okolicznościowe w "Przekroju", "Dzienniku Literackim" i "Łodzi Teatralnej". Były to głównie artykuły drukowane już w prasie okresu międzywojennego, które autor uzupełnił nowymi faktami i refleksjami.
Recenzje, felietony i listy o tematyce teatralnej zostały wydane także w edycjach książkowych. Liczne reminiscencje teatralne zawierają również utwory o charakterze autobiograficznym: "Perły i wieprze" (Kijów 1915), "Po mlecznej drodze" (Kijów 1917), "Bezgrzeszne lata" (Warszawa 1925).
Makuszyński programowo odrzucił postawę krytyka-wyroczni. Nazywał siebie felietonistą teatralnym. Uważał, że powinien pełnić funkcję "bardziej od innych wymownego posła" i "wśród sieczki znaleźć ziarenko". Krytyk nie powinien zniechęcać czytelników do bywania w teatrze. Jako pośrednik między widownią i artystami wpływa na kształt teatru, a zarazem jest zaangażowany w wychowywanie publiczności. Czynić to może najskuteczniej krytyk-gawędziarz i rozmówca, a nie sędzia "pryncypialny i metodyczny". Twierdził, że: "Felieton teatralny winien szukać przede wszystkim tego, co jest piękne i nie zamykać później oczu na to, co jest niemądre. Nigdy jednak nie robić z tego 'tragediante' z namaszczoną miną i z piorunem w ręku, tak jakby nie było większych zmartwień na świecie niż jakieś komediowe biedactwo".
Uważał, że teatr nie może schlebiać gustom publiczności, ale powinien tak kształtować repertuar, aby odpowiadał poziomowi intelektualnemu widzów i jednocześnie przygotowywał ich do odbioru coraz trudniejszych sztuk. Wzorem takiego teatru był dla Makuszyńskiego Teatr im. Bogusławskiego (pod dyrekcją Gorczyńskiego), który popularnym repertuarem zdobył sobie publiczność, a później wprowadzał na scenę dramaty trudniejsze.
Był przeciwnikiem zmiany teatrów na "świątynie i dostojne bóżnice". Jego zdaniem wszystkie gatunki dramatyczne powinny być z równą starannością realizowane na scenach. Podkreślał, że komedie i farsy są nie tylko sprawdzianem kunsztu aktorskiego, ale pełnią bardzo ważną funkcję w przeobrażaniu mentalności społeczeństwa. Społeczeństwo polskie - zdaniem krytyka - staje się coraz bardziej zgorzkniałe i właśnie teatr może, a nawet powinien stwarzać okazję do beztroskiego śmiechu, choćby dzięki prezentacji utworów Fredry i "zgrabnie skrojonych komedyjek francuskich".
Najważniejszymi kryteriami oceny spektaklu teatralnego były dla Makuszyńskiego 2 kategorie: wzruszenie i oczarowanie. Warunkiem przeżycia wzruszenia (rozumianego jako uczucie podniosłe bądź jako serdeczny śmiech) jest oczarowanie, pojmowane nie tylko jako zmuszanie widza do poddania się iluzji prawdziwości świata przedstawionego na scenie, ale przede wszystkim jako metafizyczna jedność publiczności i aktorów. Pisząc o przedstawieniu teatralnym, skupiał swoją uwagę głównie na aktorach, choć niejednokrotnie podkreślał, że premiera teatralna jest efektem współpracy artystów różnych dziedzin sztuki. Aktor to nie tylko dobry rzemieślnik, ale i swoiste medium odbierające nastrój widowni i kierujące jej uczuciami, zgodnie z treścią i ideą dramatu. Mistrzostwo aktora komicznego stawiał na równi z kunsztem aktora tragicznego. Uważał, że aktor powinien mieć w swoim repertuarze role pierwszo- i drugoplanowe, komediowe i tragiczne. Istotą sztuki aktorskiej nie jest odtwarzanie postaci dramatu, ale jej tworzenie, zgodne z ideą utworu, planem autora i wrażliwością indywidualną aktora. Z apoteozą aktorstwa jako powołania łączył głęboką wiarę w możliwości teatru. I tak, teatr, jak żadna inna ze sztuk, może być szkołą patriotyzmu, źródłem głębokich wzruszeń i przeżyć estetycznych, a także - co wielokrotnie podkreślał - formą społecznej psychoterapii wyzwalającej przez śmiech z "wszechogarniającego ponuractwa". Wszystkie funkcje teatru: estetyczna, dydaktyczna i ludyczna - są równie ważne dla normalnego rozwoju sztuki i społeczeństwa.
W utworzeniu w Warszawie Teatru Narodowego widział Makuszyński szansę na powstanie polskiej szkoły teatru. Jednak sam tryb powołania tej placówki budził jego wątpliwości. Teatr Narodowy powinien zajmować szczególne miejsce w kulturze. Nie można więc administracyjnie przyznać jednemu z teatrów tego miana. Na określenie "narodowy" teatr musi sobie zasłużyć, wyróżniając się uniwersalnym repertuarem i wysokim poziomem artystycznym. Zespół teatru, złożony z najlepszych artystów, ma obowiązek kontynuować, tworzyć i rozwijać polską tradycję teatralną, dobierając repertuar złożony z arcydzieł dramaturgii polskiej i obcej. Reprezentacyjny gmach teatru powinien być zbudowany od podstaw przez naród ze wspólnie zebranych funduszy. Mecenasem sceny narodowej, stosownie do jej rangi, musi być Sejm, a nie władze miejskie, które traktują teatry jak przedsiębiorstwa komunalne i w efekcie ambicje artystyczne muszą ustępować względom natury finansowej.
Teatralia Makuszyńskiego cechuje różnorodność formy i treści. Są wśród nich: sprawozdania i recenzje rzeczowo oceniające poszczególne elementy przedstawienia; recenzje zawierające obszerne informacje o autorze dramatu, tradycji scenicznej albo interpretujące dramat jako utwór literacki; felietony przedstawiające w sposób zbeletryzowany środowisko teatralne lub wrażenia widza oglądającego spektakl. Najliczniejszą grupę stanowią felietony-gawędy poświęcone różnym zjawiskom z życia społecznego, obyczajowego i kulturalnego, oparte na motywach zaczerpniętych z widowiska teatralnego. Do teatraliów należy zaliczyć również utwory beletrystyczne związane tematycznie z teatrem: listy, opowiadania, humoreski z akcją osadzoną w środowisku artystycznym, ukazujące realia z życia ludzi teatru albo publiczności teatralnej.
Styl Makuszyńskiego cechują liczne powtórzenia, bogata metaforyka, wielość epitetów, homeryckie porównania, alegoryczność, wizyjność i obrazowość, łączenie wzniosłości z dowcipem, kalambury, cytaty i autocytaty, parafrazy znanych powiedzeń i przysłów. Autor odwołuje się do obserwacji i doświadczeń czytelnika, a także do jego wrażliwości estetycznej i wyobraźni.
Makuszyński to przede wszystkim krytyk-humorysta, który jest świadomy niedoskonałości świata, ale mimo nie najlepszych doświadczeń, głosi afirmację życia: wzorem Dickensa ostentacyjnie manifestuje wiarę w dobroć człowieka i cudowną moc śmiechu.
W literaturze pamiętnikarskiej przedstawiany bywa najczęściej jako "mąż pełen dobrotliwości i zaufania do ludzi". Humor, połączony z uwagami o grze aktorskiej lub kompozycji dramatu, tonuje ostrość zarzutów. Dobrotliwa pobłażliwość ustępuje wszakże czasem miejsca ironii, kpinie i grotesce, prowadzących do stworzenia tragikomicznej wizji świata. Dowcip, satyra, ironia, kpina, lapidarność lub beletryzacja opisu wrażeń widza oglądającego spektakl, rozbudowanie sfery komizmu sytuacyjnego i słownego - charakteryzują recenzje oraz felietony negatywnie oceniające przedstawienie lub piętnujące zjawiska z życia obyczajowego, kulturalnego lub społecznego. Obserwacje poczynione w fotelu recenzenta stapiają się w felietonie z fikcją literacką, właściwą pisarzowi, i zadumą humorysty nad rzeczywistością pozateatralną.
Wielość gatunków wypowiedzi krytycznych, różnorodność tematów, bogactwo stylistyczne i językowe cechują cały dorobek Makuszyńskiego. Poszczególne publikacje można potraktować jako lekturę typowo rozrywkową i tym samym usytuować działalność krytyczną Makuszyńskiego w nurcie krytyki popularnej, adresowanej do szerokich kręgów odbiorców. Jednocześnie wielowarstwowość i literackość teatraliów pozwalają traktować je jako próby wnikliwej krytyki, wyrażonej w sposób artystyczny.
DOKUMENTACJA
I. DRUKI ZWARTE
W kalejdoskopie, Lwów 1910 [zawiera: p. 5-8 ,59, 376; a także: Isadora Duncan; Madame Hanako; Gustaw Fiszer; Ermete Novelli; Nad trumną W. Sardou; Z teatru Ibsena: "Upiory", "Tragedia na Rosmersholmie"; Taniec apaszów].
Dusze z papieru, Lwów 1911 [t. 1 zawiera: p. 61, 109, 137, 139, 151, 167, 180, 190, 196, 260, 263, 279; a także: Na wznowienie "Ślubów panieńskich" A. Fredry; W. PERZYŃSKI: Aszantka; S. PRZYBYSZEWSKI: Odwieczna baśń; M. SZUKIEWICZ: Maryna; G. ZAPOLSKA: Moralność pani Dulskiej; t. 2 zawiera: p. 283, 299, 302, 309, 312, 331, 337, 365, 369, 380, 385, 391, 401, 409, 510; a także: H. BERNSTEIN: Bakarat; A. CZECHOW: Wujaszek Wania; G. D'ANNUNZIO: Gioconda, Pochodnia pod korcem; H. HEIJERMANS: Łańcuch; K. KRAATZ: Zażarty automobilista; H. SUDERMANN: Łódź kwiatowa].
Pochwała "Ślubów panieńskich" A. Fredry. Odczyt wygłoszony w grudniu 1916 roku w Teatrze Polskim w Kijowie, Kijów 1917.
Wycinanki, Warszawa 1925 [zawiera: p. 32, 36, 46; a także: Teatr i apteka].
Moje listy, Warszawa 1926 [zawiera: p. 39, 84; a także: Listy ze Lwowa; Madame Hanako].
Żywot pani i inne świecidełka, Poznań 1929 [zawiera: Letnia woda; Przepis na komedię; Teatr i życie wytworne; Aktorki wychodzą za mąż].
Kartki z kalendarza, Warszawa 1939 [zawiera: p. 92, 93; a także: Tragiczna postać sztuki polskiej (J.A. Kisielewski); Moje miasteczko].
Kartki z kalendarza, oprac. M. Rydlowa, Kraków 1956 [zawiera: jw., a także p. 46, 94; Teatr i apteka].
II. PUBLIKACJE PRASOWE
1. Wypowiedzi o krytyce
1. Jak ja to widzę, Warsz. 1925, nr 284.
2. Wypowiedzi ogólne o teatrze
2. Z niwy dramatycznej, Sł. pol. 1906, nr 326; 3. Teatr lwowski w 1906 r, jw., 1907, nr 1; 4. Sprawa teatrów warszawskich, jw., nr 7; 5. Opera paryska, jw., nr 369; 6. Komedia Francuska, jw., nr 386; 7. Kabaret paryski, Tyg. il. 1909, nr 1,2; 8. Teatr Okropności, jw., nr 5, 6; 9. Listy lwowskie, jw., nr 46; 10. Teatr krakowski, Sł. pol. 1910, nr 577, 579, 581; 11. Z teatru lwowskiego, Świat 1909, nr 49; 12. jw., 1911, nr 45.
13. Z teatru krakowskiego, jw., 1909, nr 49; 14. jw., 1911, nr 18, 19,45; 15. Uroczystość Kraszewskiego w Teatrze Miejskim, Sł. pol. 1912, nr 551; 16. Zza kulis teatralnych. Rozmowa z dyr. Makuszyńskim, jw., 1915, nr 229; 17. Z teatrów za granicą, jw., 1914, nr 156; 18. Prolog na otwarcie Teatru Wielkiego, Kur. pozn. 1919, nr 201; Orędownik 1919, nr 220; 19. Święto sztuki polskiej w Poznaniu, Il. kur. codz. 1919, nr 242; 20. O tonie bohaterskim w teatrze, Teatr 1918/1919, z. 1; 21. Słowo o teatrze, Rzeczp. 1920, nr 1, 4; 22. Teatr i kino, Świat 1921, nr 23.
23. Teatry w Polsce 1921-1922, Rzeczp. 1921, nr 248, 252, 257, 264, 266, 268; 24. O generalną dyrekcję teatrów, jw., 1922, nr 237; 25. Skandal w Rozmaitościach, jw., 1922, nr 287; 26. Pokłosie teatralne, jw., 1923, nr 1; 27. Księga Pamiątkowa Teatru Polskiego, jw., 1923, nr 79; 28. Pogrzeb pierwszej klasy, jw., 1923, nr 226; 29. Ankieta w sprawie twórczości dramatycznej, Świat 1923, nr 5; 30. Makuszyński o polskiej sztuce teatralnej, Sł. pol. 1923, nr 1; 31. Dookoła teatru, Alman. książ. ciek. 1924, s. 80-86; 32. Lisy i gęsi, Rzeczp. 1924, nr 257.
33. Wieloryb Magistrat i Jonasz Bogusławski, jw., 1924, nr 250; 34. Niewinne plotki, Pani 1924, nr 10-11; 35. Biedne panienki i biedni młodziankowie, Dzien. wil. 1925, nr 150; 36. Ci, co nie dostali roli, jw., nr 200; Sł. rad. 1925, nr 198; 37. Teatry warszawskie, Dzien. wil. 1925, nr 162; 38. Listy warszawskie. Kronika teatralna, Iskra 1925, nr 231; 39. Ponury list z Warszawy, jw., 1925, nr 79; 40. Odpowiedź na ankietę dotyczącą organizacji i programu Teatru Narodowego, Przegl. warsz. 1925, nr 42; 41. Listy warszawskie. Kronika teatralna, Sł. pol. 1925, nr 278; Iskra 1925, nr 231; 42. Listy z Warszawy. Żywioł teatrów, Sł. pol. 1925, nr 264.
43. Listy warszawskie. Teatry warszawskie, jw., 1925, nr 193; Głos nar. 1925, nr 162; Dzien. wil. 1925, nr 162; 44. W pierwszej chwili chciałem uciec z teatru, Przegl. film. i teatr. 1929, nr 27; 45. Życie teatrów, Sł. rad. 1925, nr 222; 46. Rozporządzenie szlachetnego człowieka, Dzien. wil. 1925, nr 168; 47. Warszawa o teatrach lwowskich i dyrektorze Trzcińskim, Sł. pol. 1926, nr 154; 48. Przepowiednie teatralne, Teatr 1924, nr 4; 49. List z Warszawy. Staff i Rostworowski, Echo tyg. 1929, nr 30; 50. Rozmyślania świąteczne, Teatr 1930, nr 4; 51. Trudny zawód, Kur. warsz. 1934, nr 291; 52. Niewinne igraszki, jw., 1935, nr 184.
3. O artystach teatru
53. Izabella Korecka, Sł. pol. 1907, nr 252; 54. Stanisław Wyspiański, jw., nr 557; 55. jw., 1908, nr 138; 56. Henryk Ibsen, Sł. pol. 1908, nr 81; 57. Warsz. 1928, nr 80; 58. Jan Reszke, Tyg. il. 1909, nr 19; 59. Coquelin, Kur. warsz. 1909, nr 38; 60. Laura Duninówna, Sł. pol. 1910, nr 16; 61. Anna Gostyńska, jw., nr 150, 152; 62. Honorata Leszczyńska, jw., nr 267; 63. Rzeczp. 1924, nr 80.
64. Aleksander Zelwerowicz, Sł. pol. 1910, nr 293; 65. Felicjan Faleński, jw., 1910, nr 477; 66. Ferdynand Feldman, jw., 1911, nr 15; 67. Gustaw Fiszer, jw., nr 17; 68. Zofia Czaplińska, jw., 1912, nr 231; 69. Maria Gozdawa, jw., nr 233; 70. Edward Gasiński, jw., nr 243; 71. Rzeczp. 1923, nr 326; 72. Józef Chmieliński, Sł. pol. 1912, nr 452; 73. Świat 1932, nr 2.
74. Marian Pell, Sł. pol. 1913, nr 501; 75. Stanisława Wysocka, jw., 1914, nr 223, 233, 237; 76. Karol Adwentowicz, jw., 1914, nr 223; 77. Łódź teatr. 1946/47, nr 8; 78. Mieczysław Frenkiel, Sł. pol. 1914, nr 239, 246; 79. Warsz. 1928, nr 18; 80. Tadeusz Rittner, Rzeczp. 1921, nr 167; 81. Wincenty Rapacki, jw., nr 179; 82. Józef Śliwicki, jw., 1922, nr 137.
83. Ludwik Solski, Sł. pol. 1925, nr 288; Głos nar. 1925, nr 242; 84. LzT 1925, nr 6; 85. Teatr i Życie Wytworne 1929, nr 9; 86. Il. kur. codz. 1930, nr 29; 87. Teatr 1951, nr 3; 88. Antoni Bednarczyk, Warsz. 1925, nr 344; 89. Maria Huebnemwa, jw., 1928, nr 13; 90. Roman Żelazowski, Scena pol. 1930, nr 6; 91. Jakub Glikson, jw., 1931, nr 1; Tyg. il. 1931, nr 3; 92. Gabriela Zapolska, Il. kur. codz. 1931, nr 356.
93. Wincenty Drabik, Kur. warsz. 1934, nr 14; 94. Włodzimierz Perzyński, Łódź teatr., 1946/47, nr 5; 95. Leszczyńscy - ród aktorski, Teatr 1952, nr 11; 96. Teofil Trzciński, jw., 1953, nr 4.
4. Dramaturgia polska
97. A. ABRAHAMOWICZ i R. RUSZKOWSKI: Florek, Rzeczp. 1921, nr 258. - 98. W. ANCZYC: Robert i Bertrand, czyli Dwaj złodzieje, Sł. pol. 1914, nr 14. - 99. J. BABICKI: Córka, jw., 1910, nr 79. - 100-105. M. BAŁUCKI: Ciepła wdówka, Rzeczp. 1923, nr 222; Dom otwarty, jw., 1924, nr 51; Grube ryby, Sł. pol. 1914, nr 246; jw., Rzeczp. 1924, nr 34; Klub kawalerów, jw., 1920, nr 44; Piękna żonka, Sł. pol. 1914, nr 28. - 106-107. W. BOGUSŁAWSKI: Spazmy modne, jw., 1911, nr 480; Zabobon, czyli Krakowiacy i Górale, jw., nr 539. - 108. F. BOHOMOLEC: Staruszka młoda, jw., nr 445.
- 109. S. BRZOZOWSKI: Milczenie, jw., 1910, nr 113. - 110. W. BUNIKIEWICZ: Sowizdrzały, Rzeczp. 1921, nr 9. - 111. H. CEPNIK i L. HELLER: Za gwiazdą Napoleona, Sł. pol. 1913, nr 134. - 112. W. CHEŁMICKI: Wojna i miłość, Rzeczp. 1921, nr 33.
113. A. CZARTORYSKI: Kawa, Sł. pol. 1911, nr 445. - 114. K. DUNIN-MARKIEWICZ: Nawrócenie łotra, Rzeczp. 1922, nr 351. - 115. E. ERBEN: Agne, Warsz. 1926, nr 109. - 116. A. FELIŃSKI: Barbara Radziwiłłówna, Sł. pol. 1911, nr 519.-117-119. M. FIJALKOWSKI: Drugi mąż, Rzeczp. 1922, nr 154; Rycerz Antychrysta, jw., 1923, nr 75; Wierna kochanka, jw., 1921, nr 336. - 120-127. A. FREDRO: Damy i huzary, Iskra 1925, nr 231; Dożywocie, Rzeczp. 1924, nr 287; Gwałtu, co się dzieje?, jw., 1923, nr 302; Pan Geldhab, Sł. pol. 1914, nr 246; Rzeczp. 1921, nr 136; Przyjaciele, Sł. pol. 1911, nr 76; Zemsta, Rzeczp. 1923, nr 250; Warsz. 1925, nr 302. - 128-129. J. GERMAN: Cherubin z piekła, jw., 1926, nr 31; Mściciel, Sł. pol. 1908, nr 134. - 130-132. W. GRUBIŃSKI: Księżniczka żydowska, Warsz. 1926, nr 80; Lampa Aladyna, Rzeczp. 1923, nr 341; Lenin i Piękna Helena, jw., 1921, nr 303. - 133-136. A. GRZYMAŁA-SIEDLECKI: Popas Króla Jegomości, jw., 1922, nr 353; Podatek majątkowy,jw., 1924,nr 127; Spadkobierca, jw., nr 287; Sublokatorka, jw., 1922, nr 144. - 137. M. HERTZ: Ananke, Sł. pol. 1910, nr 185.
138. Sz. JELEŃSKI: Przechodzień, Rzeczp. 1921, nr 92. - 139-140. T. JAROSZYŃSKI: Sąsiadka, Sł. pol. 1909,nr 595; Podczłowiek, jw., 1911, nr 82. - 141. Z. KAWECKI: Ludzie tymczasowi, Warsz. 1926, nr 120. - 142-143. B. KATERWA: Igranie z ogniem, Rzeczp. 1922, nr 124, 125; Urwis, jw., nr 205. - 144-150. S. KIEDRZYŃSKI: Cudowne medium, jw., 1924, nr 58; Czysty interes, jw., 1921, nr 165; Powrót do grzechu, Warsz. 1928, nr 32; Romans florencki, jw., nr 40; Wino, kobieta i dancing, jw., 1926, nr 97; Oczy księżniczki Fathmy, jw., 1921, nr 165; Zabawa w miłość, Rzeczp. 1922, nr 352. - 151-152. J. KISIELEWSKI: Ostatnie spotkanie, Sł. pol. 1910, nr 448; Warsz. 1925, nr 1.
- 153. Z. KLESZCZYŃSKI: Zwycięzca, Rzeczp. 1923, nr 286. - 154. S. KOMORNICKI: Za Wisłę, Sł. pol. 1914, nr 182. - 155-158. T. KONCZYŃSKI: Dom Magdaleny, Rzeczp. 1913, nr 30; Srebrne szczyty, Sł. pol. 1910, nr 238; Straceńcy, jw., 1911, nr 580; Złote widma, jw., 1913, nr 436. - 159. L. KONDRATOWICZ: Kasper Karliński, jw., 1912, nr 37.
160-161. J. KORZENIOWSKI: Złote kajdany, jw., 1910, nr 108; Żydzi, jw., 1911, nr 607. - 162-163. S. KOZŁOWSKI: Jeniec Napoleona, jw., 1912, nr 585; Trybuni, Rzeczp. 1921, nr 55. - 164. Z. KRASIŃSKI: Irydion, Sł. pol. 1912, nr 96. -165. J. KRASZEWSKI: Radziwiłł Panie Kochanku, Rzeczp. 1922, nr 231. - 166. K. KRÓLIŃSKI: Sufrażystki, Sł. pol. 1910, nr 52. - 167-172. S. KRZYWOSZEWSKI: Aktorki, jw., 1909, nr 610; Diabeł i karczmarka, jw., 1913, nr 274, nr 278; Historia nie z prawdziwego zdarzenia, Rzeczp. 1923, nr 17; Pan minister, Warsz. 1925, nr 285; Szał, Rzeczp. 1921, nr 135; Zmartwienia pana Hamelbeina, Warsz. 1924, nr 29. - 173. A. MICKIEWICZ: Konfederaci barscy, Sł. pol. 1912, nr 37. - 174. MIKOŁAJ Z WILKOWIECKA: Historyja o chwalebnym Zmartwychwstaniu Pańskim, Rzeczp. 1923, nr 91. - 175. M. MOROZOWICZ-SZCZEPKOWSKA: Maniuś, jw., 1922, nr 163. - 176. L. MORSTIN: W cichym dworze, Warsz. 1926, nr 51, 52.
177. J. NIEMCEWICZ: Powrót posła, Sł. pol. 1911, nr 480. - 178. I. NIKOROWICZ: W gołębniku, jw., 1912, nr 216, 218. - 179-182. A. NOWACZYŃSKI: Car Samozwaniec, jw., 1908, nr 155; Staroście ukarany, jw., 1911, nr 158; Wielki Fryderyk, jw., 1910, nr 449; jw., 1913, nr 266. - 183. Z. NOWAKOWSKI: Tajemniczy pan, Rzeczp. 1924, nr 113. - 184. W. ORKAN: Pomsta, jw., 1920, nr 165. - 185. F. OSSENDOWSKI: Buddha, jw., 1924, nr 103. - 186. M. PAWLIKOWSKA-JASNORZEWSKA: Szofer Archibald, jw., nr 286. - 187-190. W. PERZYŃSKT: Aszantka, jw., 1920, nr 23; Lekarz miłości, Warsz. 1927, nr 357; Lekkomyślna siostra, Rzeczp. 1924, nr 37; Szczęście Frania, Sł. pol. 1909, nr 532. - 191-193. S. PRZYBYSZEWSKI: Gody życia, jw., nr 579, 581; Miasto, Rzeczp. 1921, nr 310; Topiel, Sł. pol. 1912, nr 116, 118. - 194. M. RACZYŃSKA: 1863 - cienie, jw., 1914, nr 21.
195. W. RAPACKI: Papa się żeni, Warsz. 1926, nr 117. - 196-201. T. RITTNER: Głupi Jakub, Sł. pol. 1910, nr 530; 1914, nr 243; Rzeczp. 1924, nr 156; Lato, Sł. pol. 1913, nr 524; Ogród młodości, Rzeczp. 1922, nr 30; Rycerz powietrza, jw., 1923, nr 307. - 202. W. ROGOWICZ: Alchemik miłości, jw., 1922, nr 9. - 203-207. K. ROSTWOROWSKI: Echo, Sł. pol. 1911, nr 262, 264; Judasz z Kariothu, jw., 1913, nr 258; Miłosierdzie, Rzeczp. 1920, nr 113; Straszne dzieci, jw., 1922, nr 109, 110; Zmartwychwstanie, jw., nr 313, 316. - 208. R. RUSZKOWSKI: Wesele Fonsia, jw., 1920, nr 80. - 209. L. RYDEL: Zygmunt August, Sł. pol. 1913, nr 292. - 210. S. RZEWUSKI: Kobieta, gra i wino, jw., 1912, nr 509. - 211. M. SAMOZWANIEC: Malowana żona, Rzeczp. 1924, nr 266. - 212. M. SCHWARTZÓWNA i A. WYSOCKI: Odwiedziny, Sł. pol. 1911, nr 296. - 213-223. J. SŁOWACKI: Balladyna, jw., 1909, nr 508; Beatrix Cenci, jw., 1913, nr 278, 286; Horsztyński, jw., 1909, nr 599; Kordian, jw., nr 437, 441; Rzeczp. 1922, nr 94; Król-Duch, Tyg. il. 1909, nr 46; Lilla Weneda, Sł. pol. 1907, nr 438; Mazepa, jw., 1910, nr 79; 1913, nr 501; Rzeczp. 1924, nr 273; Sen srebrny Salomei, Sł. pol. 1909, nr 508.
224-226. L. STAFF: Południca, Rzeczp. 1920, nr 123; To samo, Sł. pol. 1911, nr 500; Wawrzyny, jw., 1912, nr 464. - 227. L. STASIAK: Miliarderzy, jw., 1913, nr 459. - 228-231. J. SZANIAWSKI: Ewa, Rzeczp. 1921, nr 331; Lekkoduch, jw., 1923, nr 12; Ptak, jw., nr 350; Żeglarz, Warsz. 1925, nr 306, 307. - 232. M. SZUKIEWICZ: Zawód, Rzeczp. 1921, nr 248, 249. - 233. A. ŚWIĘTOCHOWSKI: Piękna, Sł. pol. 1912, nr 192. - 234. M. TATARKIEWICZ i K. NOWINA: Szukajmy murzyna, Rzeczp. 1923, nr 258. - 235-237. K. TETMAJER: Judasz, jw., 1922, nr 140; LzT 1925, nr 5; Sł. częst. 1931, nr 155. - 238. A. WALEWSKI: Kopciuszek, Rzeczp. 1923, nr 81. - 239. M. WERONICZ: Wędrowiec i kobieta, jw., 1922, nr 273. - 240-242. B. WINAWER: Promienie FF, jw., 1924, nr 190; Roztwór Pytla, jw., 1922, nr 27, 30; R.H. inżynier, jw., 1923, nr 84.
243-244. J. WIŚNIOWSKI: Pod blask słoneczny, Sł. pol. 1914, nr 131; Leci liście z drzewa, jw., 1913, nr 36. - 245. S. WITKIEWICZ: Pragmatyści, Rzeczp. 1921, nr 357. - 246. K. WROCZYŃSKI: Dzieje salonu, jw., nr 284. - 247-257. S. WYSPIAŃSKI: Achilleis, Warsz. 1925, nr 314; Bolesław Śmiały, Rzeczp. 1922, nr 18; Cyd, jw., nr 309, 310; Sł. pol. 1907, nr 500; Legion, jw., 1911, nr 561; 1913, nr 251; Noc listopadowa, jw., 1910, nr 556; Rzeczp. 1921, nr 328; Sędziowie, jw., 1923, nr 327; Warszawianka, jw., nr 327; Wesele, jw., 1922, nr 335. - 258-259. F. ZABŁOCKI: Fircyk w zalotach, Sł. pol.
1911, nr 433; Rzeczp. 1920, nr 124, 126. - 260. W. ZALEWSKI: Moloch, Sł. pol. 1911, nr 237. - 261-267. G. ZAPOLSKA: Moralność pani Dulskiej, Warsz. 1928, nr 3, 13; Nerwowa awantura, Sł. pol. 1912, nr 138; Panna Maliczewska, jw., 1910, nr 483; Świat 1907, nr 2; Rzeczp. 1920, nr 184; Pariasy, Sł. pol. 1914, nr 62; Żabusia, Rzeczp. 1923, nr 209. - 268-270. H. ZBIERZCHOWSKI: Bajka, Warsz. 1928, nr 5; Kobieta bez twarzy, Sł. pol. 1913, nr 116; Małżeństwo Loli, jw., nr 552. - 271-272. E. ZEGADŁOWICZ: Głaz graniczny, Warsz. 1925, nr 302, 303; Lampka oliwna, jw., nr 337, 344. - 273. J. ZEYER [W. Bunikiewicz]: Cud miłości, Sł. pol. 1914, nr 116. - 274-275. S. ŻEROMSKI: Biała rękawiczka, Rzeczp. 1921, nr 67, 68; Turoń, jw., 1923, nr 111. - 276-279. J. ŻUŁAWSKI: Eros i Psyche, Sł. pol. 1912, nr 450; Ijola, jw., 1905, nr 116; Koniec Mesjasza, jw., 1911, nr 116; Za cenę łez, jw., 1909, nr 468, 470.
5. Dramaturgia obca
280. L. ANDREJEW: Ten, którego biją po twarzy, Rzeczp. 1922, nr 36. - 281. P. ARMONT i J. BOUSQUET: Jej tancerz, jw., nr 209. - 282. P. ARMONT i GERBIDON: Szkoła kobiet, jw., 1923, nr 65. - 283-287. H. BAHR: Koncert, Sł. pol. 1910, nr 302; Rzeczp. 1921, nr 159; Napoleon i Józefina, Sł. pol. 1912, nr 280; Nowy raj, Rzeczp. 1922, nr 108; Zabawa w małżeństwo, jw., nr 286. - 288. H. BALBO: Szklanka panny młodej, jw., nr 226. - 289-290. H. BATAILLE: Skandal, Sł. pol. 1911, nr 246, 250; Szalone dziewice, jw., nr 211. - 291-293. P. BEAUMARCHAIS: Cyrulik sewilski, Warsz. 1926, nr 125; Wesele Figara, Sł. pol. 1904, nr 86; Rzeczp. 1922, nr 281, 282. - 294. H. BECQUE: Paryżanka, jw., 1921, nr 325. - 295. J. BENAVENTE: Krąg interesów, jw., 1923, nr 175. - 296. H. BERGER: Powódź, jw., 1920, nr 150.
297-298. T. BERNARD: Gość nieznany, jw., 1923, nr 180; Nieznajomy tancerz, Sł. pol. 1911, nr 437. - 299. L. BERNIRE: Zabiegi o męża, jw., 1910, nr 216. - 300-303. H. BERNSTEIN: Bakarat, Rzeczp. 1922, nr 204; Sekret, Sł. pol. 1913, nr 493; Złodziejów., 1908, nr 66; Rzeczp. 1923, nr 152. - 304-305. A. BISSON: Małżeństwo aktorki, Sł. Pol. 1909, nr 482; Rozkosze ojcostwa, Rzeczp. 1922, nr 137. - 306. L. BIRIŃSKI: Taniec czynowników, Sł. pol. 1913, nr 54. - 307-308. L. BIRO i M. LENGYEL: Caryca, jw., nr 226; Ostatni pocałunek, Rzeczp. 1923, nr 231. - 309. B. BJRNSON: Gdy młode wino zakwita, Sł. pol. 1910, nr 465. - 310-311. R. BRACCO: Cierpki owoc, Rzeczp. 1921, nr 50; Prawdziwa miłość, Sł. pol. 1913, nr 538. - 312-315. G. de CAILLAVET i R. de FLERS: Osiołkowi w żłobie dano, jw., 1909, nr 449; Osiołek, Warsz. 1926, nr 158; Różyczka, Sł. pol. 1912, nr 573. - G. de CAILLAVET, R. de FLERS i E. ARÉNE: Król, jw., 1909, nr 419. - 316. G. de CAILLAVET, R. de FLERS i S. REY: Ładna historia, Warsz. 1925, nr 300.
317. P. CALDERÓN: Sędzia z Zalamei, Rzeczp. 1921, nr 158. - 318. A. CAN: Wilkołak, jw., 1922, nr 167. - 319-320. A. CAPUS: Awanturnik, Sł. pol. 1912, nr 88; Kochanek mimo woli, jw., 1910, nr 436. - 321. L. CHIARELLI: Śmierć kochanka, Warsz. 1924, nr 14. - 322. R. COOLUS i M. HENNEQUIN: Zamknięty raj, Rzeczp. 1922, nr 114.
- 323-324. P. CORNEILLE: Cyd, Sł. pol. 1907, nr 500; Rzeczp. 1922, nr 209, 310. - 325. F. CROMMELYNCK: Wspaniały rogacz, jw., 1924, nr 65. - 326. F. CUREL: Ziemia nieludzka, jw., 1923, nr 107. - 327. K. ČAPEK: R.U.R, jw., 1922, nr 195. - 328. A. CZECHOW: Czajka, Sł. pol. 1914, nr 42.
329. G. D'ANNUNZIO: Taniec szkieletów, jw., 1908, nr 88. - 330. K. DICKENS: Świerszcz za kominem, Rzeczp. 1924, nr 112. - 331. F. DOSTOJEWSKI: Zbrodnia i kara, Sł. pol. 1910, nr 67, 69. - 332. G. DRÉGELY: Dobrze skrojony frak, jw., 1912, nr 555. - 333. G. DUHAMEL: Związek atletów, Rzeczp. 1920, nr 137. - 334. A. DUMAS: Dama kameliowa, Warsz. 1926, nr 52. - 335. O. DYMOW: Niu, Sł. pol. 1914, nr 270. - 336. O. FEUILLET i R. PONS: Phyloxera, Rzeczp. 1920, nr 9. - 337-343. R. de FLERS i G. de CAILLAVET: Miłość czuwa, Sł. pol. 1908, nr 112; Rzeczp. 1924, nr 168; Papa, Sł. pol. 1911, nr 523; Powrót, Rzeczp. 1920, nr 194; Prawda w winie, jw., 1923, nr 115; Ścieżki cnoty, jw., 1924, nr 166; Święty gaj, Sł. pol. 1911, nr 191. - 344. G. FORZANO: Dar poranka, Warsz. 1926, nr 72.
345. A. FRANCE: Komedia o człowieku, który poślubił niemowę, Sł. pol. 1910, nr 255. - 346. A. FRANCE i P. CHAINE: Bogowie łakną krwi, Rzeczp. 1923, nr 337. - 347. P. FRONDAIE: Zbuntowana, jw., 1924, nr 47. - 348. FRYDMON-FEDERICK: Majerowie, Sł. pol. 1912, nr 272. - 349-350. J. GALSWORTHY: Lojalność, Warsz. 1925, nr 333; Przyjaciel ludzkości, Sł. pol. 1914, nr 90. - 351-352. F. GANDERA: Dwaj mężowie pani Marty, Rzeczp. 1924, nr 163; Proces rozwodowy, jw., nr 82. - 353. S. GARRICK: Kobieta, która zabiła, jw., 1921, nr 352. - 354-355. P. GAVAULT: Pomysł panny Franciszki, jw., 1924, nr 128; Moja żona, Nasz Kraj 1908, nr 1. - 356. P. GÉRALDY i R. SPITZER: Gdybym chciała, Warsz. 1925, nr 314. - 357. H. GEROULE i S. MINAUD: Tajemniczy Dżems, Sł. pol. 1913, nr 226.
358. J. GOETHE: Faust, Warsz. 1926, nr 28, 43. - 359-360. S. GUITRY: In flagranti, Sł. pol. 1913, nr 190; Mój ojciec miał słuszność, Warsz. 1926, nr 3. - 361-362. K. HAMSUN: W szponach życia, Sł. pol. 1914, nr 206; Rzeczp. 1920, nr 154. - 363. F. i F. HATTONOWIE: Wielki Don Juan, jw., 1923, nr 132. - 364-367. G. HAUPTMANN: Dzwon zatopiony, Sł. pol. 1911, nr 187; Samotni, jw., 1909, nr 524; Szczury, jw., nr 170; Święto pokoju, jw., 1913, nr 448. - 368.F. HEBBEL: Maria Magdalena, jw., 1912, nr 476. - 369. M. HENNEQUIN i P. BILHAUD: Najlepsza z kobiet, jw., 1909, nr 564. - 370. M. HENNEQUIN i G. MITCHELL: Ulubieniec kobiet, jw., 1912, nr 176. - 371-372. M. HENNEQUIN i P. VÉBER: Pani prezesowa, jw., 1914, nr 14; Rzeczp. 1923, nr 233. -373. H. HODGES i V. PERCIVAL: Hau! Hau!, jw., nr 149.
374. W. HUGO: Ruy Blas, jw., 1921, nr 41. - 375-384. H. IBSEN: Brand, Sł. pol. 1912, nr 60; Budowniczy Solness, jw., 1907, nr 462; Dzika kaczka, Rzeczp. 1920, nr 20; Komedia miłości, Sł. pol. 1913, nr 78; Oblubienica morza, jw., 1911, nr 488; Pani zamku Östrött, jw., 1909, nr 494; Peer Gynt, jw., 1910, nr 595, 597; Podpory społeczeństwa, jw., 1913, nr 512; Rosmersholm, Rzeczp. 1920, nr 172; Związek młodzieży, Sł. pol. 1910, nr 95. - 385. Z. JEKELEROWA i R. STRAUSS: Igraszki Jej Ekscelencji, jw., nr 518. - 386. N. JEWREINOW: To, co najważniejsze, Rzeczp. 1923, nr 32, 33. - 387. L. JOHNSON: Fenomenalna umowa, Warsz. 1927, nr 339. - 388. G. KAISER: Od poranka do północy, Rzeczp. 1924, nr 52. - 389. L. KAMPF: Nina, jw., 1922, nr 184. - 390. R. KESSLER: Grzebień szylkretowy, jw., nr 246. - 391-393. H. KISTEMAECKERS: Instynkt, Sł. pol. 1910, nr 113; Handlarz szczęścia, jw., 1914, nr 100; Szpieg, jw., 1912, nr 496, 498. - 394. A. KOSOROTOW: Piętno życia, jw., 1910, nr 228.
395. E. LABICHE i A. DELACOUR: Przyjaciel domu, 1909, nr 572. - 396. L. LAKATOS: Mężczyzna i kobieta, Rzeczp. 1923, nr 139. - 397. S. LANGE: Samson i Dalila, Sł. pol. 1912, nr 298. - 398. F. LANGER: Łatwiej przejść wielbłądowi, Warsz. 1926, nr 106. - 399. H. LENORMAND: Samum, Rzeczp. 1923, nr 82. - 400-401. M. LENGYEL: Bitwa pod Waterloo, Warsz. 1925, nr 349; Tajfun, Sł. pol. 1910, nr 424. - 402. L. LENTZ: Franciszek Villon ,jw., 1912, nr 534. -403. P. LOUYS i P. FRONDAIE: Kobieta i pajac, jw., 1913, nr 227. - 404-406. M. MAETERLINCK: Aglawena i Selisetta, jw., 1911, nr 237; Burmistrz Stylmondu, Rzeczp. 1921, nr 175; Sól życia, jw., nr 175. -407-408. Ch. MARLOWE: Złoty wiek rycerstwa, Sł. pol. 1910, nr 571; Rzeczp. 1922, nr 225.
409. W. MAUGHAM: Lady Frederick, Sł. pol. 1910, nr 40. - 410. M. MAYO: To moje dziecko, jw., 1913, nr 152. - 411. Ch. MERÉ: Szał miłości, Rzeczp. 1923, nr 159. - 412-413. D. MEREŻKOWSKI: Carewicz Aleksy, jw., 1921, nr 106, 107; Car Paweł Pierwszy, Sł. pol. 1911, nr 107. - 414-415. Y. MIRANDE: Dzień cudów, Rzeczp. 1923, nr 260; Simone jest już taka, jw., nr 27. - 416-427. MOLIER: Amfitrion, Sł. pol. 1912, nr 618; Rzeczp. 1923, nr 292; Chory z urojenia, jw., 1921, nr 281; Grzegorz Dyndała, Sł. pol. 1912, nr 509; Rzeczp. 1922, nr 267, 268; Lekarz mimo woli, Sł. pol. 1912, nr 568; Małżeństwo z musu, jw., nr 509; Rzeczp. 1922, nr 267, 268; Mieszczanin szlachcicem, jw., nr 2; Mizantrop, Sł. pol. 1912, nr 598; Pocieszne wykwintnisie, jw., nr 618; Skąpiec, Rzeczp. 1923, nr 112. - 428-432. F. MOLNÁR: Bajka o wilku, Sł. pol. 1913, nr 471; Czerwony młyn, Rzeczp. 1924, nr 146; Diabeł, Sł. pol. 1909, nr 424; Rzeczp. 1922, nr 251; Oficer gwardii, Sł. pol. 1911, nr 550. - 433. J. MONTGOMERY: Dzień bez kłamstwa, Warsz. 1926, nr 151. - 434. J. NATANSON: Śmieszni kochankowie, jw., 1925, nr 286. - 435. M. NEAL i M. FERMER: Zmęczony Teodor, Sł. pol. 1914, nr 139.
436. K. NEURODE: W świętej Rosji, jw., 1912, nr 606. - 437-440. D. NICCODEMI: Bogini niepokoju, Rzeczp. 1922, nr 329; Nieprzyjaciółka, jw., 1924, nr 183; Świt, noc i dzień, jw., 1923, nr 173; Walka małżeńska, Sł. pol. 1914, nr 192. - 441. G. OKONKOWSKY: To szczyt wszystkiego, jw., 1909, nr 548. - 442. A. PICARD: Kiki, Rzeczp. 1921, nr 8, 9. - 443. A. PICARD i J. SCHMIDT: Małżeństwo Fredeny, jw., 1924, nr 169. - 444-446. L. PIRANDELLO: Sześć postaci scenicznych w poszukiwaniu autora, jw., 1923, nr 309; Tak jest, jak się państwu wydaje, Warsz. 1926, nr 78; Żywa maska, Iskra 1925, nr 231. - 447. PLAUT: Strachy, Sł. pol. 1914, nr 174. - 448. G. PORTO-RICHE: Zakochana, jw., 1910, nr 83. - 449. R. PRAXY: Jej chłopczyk, Warsz. 1926, nr 45. - 450. P. RAYNAL: Pan swego serca, jw., 1924, nr 42.
451. S. REY: Precz z kochankami, Sł. pol. 1912, nr 288. - 452. A. RIVOIRE: Król Dagobert, Warsz. 1926, nr 126. - 453. A. RIVOIRE i Y. MIRANDE: Trzeba umrzeć, aby żyć, Sł. pol. 1912, nr 257. - 454. A. RIVOIRE i T. BERNARD: Mój przyjaciel Tadzio, jw., 1911, nr 227. - 455. R. ROLLAND: Danton, Rzeczp. 1924, nr 265. - 456. J. ROMAINS: Knock, czyli Tryumf medycyny, jw., nr 100. - 457-460. E. ROSTAND: Cyrano de Bergerac, Sł. pol. 1907, nr 494; Rzeczp. 1924, nr 96; Ptasię, Sł. pol. 1910, nr 99; Romantyczni, Rzeczp. 1920, nr 32. - 461. C. RONSLER: Pięciu z Frankfurtu, Sł. pol. 1912, nr 196. - 462. H. ROTHSCHILD: Za kulisami, jw., 1911, nr 131. - 463-465. V. SARDOU: Madame Sans-Gne, Warsz. 1925, nr 292; Rozwiedźmy się, Sł. pol. 1913, nr 487; Warsz. 1926, nr 150.
466-469. A. SAVOIR: Banco, Rzeczp. 1922, nr 302; Ósma żona Sinobrodego, jw., 1921, nr 220; Warsz. 1927, nr 333; Szwaczka z Luneville, Rzeczp. 1923, nr 335. - 470. F. SCHILLER: Zbójcy, Sł. pol. 1912, nr 233. - 471. A. SCHNITZLER: Anatol, jw., 1911, nr 470. - 472-476. G. SHAW: Candida, Rzeczp. 1922, nr 210; Cezar i Kleopatra, jw., 1921, nr 76; Lekarz na rozdrożu, Sł. pol. 1911, nr 164; Nigdy nie można przewidzieć, Rzeczp. 1923, nr 218; Święta Joanna, Warsz. 1924, nr 41. - 477. SOFOKLES: Król Edyp, Sł. pol. 1910, nr 129. - 478-479. A. STRINDBERG: Błyskawica, jw., 1913, nr 104; Koledzy, jw., 1912, nr 438. - 480. A. SYLYANE i A. MONERY: Pani Mouton, jw., 1910, nr 195. - 481-490. W. SZEKSPIR: Hamlet, Rzeczp. 1922, nr 120, 123; Henryk IV, Warsz. 1924, nr 16; Kupiec wenecki, Rzeczp. 1921, nr 109; Opowieść zimowa, Warsz. 1924, nr 2; Otello, jw., 1925, nr 353, 355; Poskromienie złośnicy, Rzeczp. 1923, nr 264; Romeo i Julia, Sł. pol. 1910, nr 12; Sen nocy letniej, Rzeczp. 1923, nr 281; Nasz Kraj 1908, nr 2; Wieczór Trzech Króli, Sł. pol. 1913, nr 266. - 491. B. SZENES: Nie ożenię się, Warsz. 1928, nr 33, 34. -492. J. TIMAR: Legenda o garbusku, Rzeczp. 1923, nr 245.
493. A. TOŁSTOJ: Iwan Groźny, Sł. pol. 1913, nr 278, 286. - 494-495. L. TOŁSTOJ: Żywy trup, jw., 1911, nr 595; Rzeczp. 1924, nr 68. - 496. G. TRARIEUX: Eskapada, jw., 1923, nr 237. - 497. M. TWAIN: Komedia o człowieku, który redagował gazetę, Sł. pol. 1910, nr 255. - 498. L. URWANCEW: Wiera Mircewa, Rzeczp. 1923, nr 308. - 499. F. VÉBER: Osobna sypialnia, jw., nr 73. - 500-501. F. VÉBER i H. GORSSE: Bęben, Sł. pol. 1912, nr 13; Rzeczp. 1923, nr 291. - 502-504. L. VERNEUIL: Moja panna mama, jw., 1922, nr 308; Musisz być moją, jw., 1923, nr 108; Orzeł czy reszka?, Warsz. 1926, nr 33. - 505. Ch. VILDRAC: Okręt do Kanady, Rzeczp. 1923, nr 339. - 506. I. VOJNOVIĆ: Pani ze słonecznikami, Sł. pol. 1913, nr 252, 254. - 507-508. F. WEDEKIND: Demon ziemi, jw., 1911, nr 37; 1913,nr217. -509.G.WIED: Chluba naszego miasta,}?/., 1912, nr 430. - 510. O. WILDE: Mąż idealny, jw., 1908, nr 159, 161. - 511. J. YOUNG: Mąż z loterii, jw., 1914, nr 156. - 512. J. ZORILLA: Don Juan, Warsz. 1924, nr 22, 23.
III. LITERATURA PRZEDMIOTU
1. Opracowania ogólne
PSB, 19. - J .J. LIPSKI: K. Makuszyński [w:] Warszawscy "Pustelnicy" i "Bywalscy", Warszawa 1973. - 100-lecie urodzin K. Makuszyńskiego, Zakopane 1984.
2. Opracowania szczegółowe
J. SKÓRNICKI: Felietony Makuszyńskiego, Dzien. pol. 1956, nr 131. - M. KOZŁOWSKA: Kornel Makuszyński - humorysta oczarowany teatrem [w:] Krytycy teatralni XX wieku. Postawy i światopoglądy, pod red. E. Udalskiej, Wrocław 1992.