Artykuły

Z okazji Międzynarodowego Dnia Teatru Olga Lipińska [na zdjęciu] zrealizowała najsłynniejszą śpiewogrę Wojciecha Bogusławskiego "Cud mniemany, czyli Krakowiacy i Górale" z muzyką Jana Stefaniego. Nagrania odbywały się przez dziewięć dni w warszawskim studiu telewizyjnym przy Woronicza.

Przedstawienie zrealizowane zostało w dwóch planach: na scenie, gdzie grupa aktorów Wojciecha Bogusławskiego gra operę "Cud mniemany...", której akcja rozgrywa się we wsi Mogiła pod Krakowem, oraz na widowni, gdzie warszawska publiczność odbiera żywiołowo popisy aktorskie. Kontakt między sceną a widownią zdynamizował akcję, a konwencja XVIII-wiecznej opery komicznej mogła być zaprezentowana z dystansem i komediowym przymrużeniem oka.

W spektaklu pojawia się także postać Wojciecha Bogusławskiego jako autora oceniającego zza kulis grę aktorów i jednocześnie grającego rolę studenta Bardosa. W spektaklu zobaczymy wielu wybitnych aktorów i utalentowaną młodzież. W obsadzie m.in. Krzysztof Tyniec (Bardos, Bogusławski), Hanna Śleszyńska (Dorota), Krzysztof Kowalewski (Miechodmuch), Henryk Talar (Wawrzyniec), Damian Damięcki (Bartłomiej), Monika Dryl (Basia), Grzegorz Małecki (Stach), Ewa Konstancja Bułhak (Zośka), Modest Ruciński (Jonek) oraz Antoni Marczyński jako góral - tancerz. Scenografię przygotował Andrzej Haliński, kostiumy Magdalena Tesławska.

Premiera miłosnych perypetii Stacha i Basi oraz tytułowego cudu odbyła się i marca 1794 r. Przyjęta została entuzjastycznie. Po trzecim wystawieniu zabroniona przez ambasadora carskiego, powróciła na scenę w czasach insurekcji kościuszkowskiej. Ponownie wystawiony we Lwowie utwór cieszył się wielką popularnością, był nieustannie aktualizowany, przerabiany (stąd różne wersje tytułu), miał także liczne kontynuacje. Nie odnaleziono tekstu spektaklu premierowego, pierwodruk berliński z roku 1841 oparty jest na jednym z rękopisów Bogusławskiego.

Po II wojnie światowej utwór ten wystawiano 45 razy na największych scenach dramatycznych i operowych. Jedną z głośniejszych przedwojennych realizacji przygotował Zygmunt Nowakowski w 1932 r. w Teatrze Artystów w Warszawie z Marianem Wyrzykowskim (Bardos) i Aleksandrem Zelwerowiczem (ekonom). Pierwszych po wojnie "Krakowiaków" zrealizował w 1947 r. Leon Schiller w łódzkim Teatrze Wojska Polskiego (trzy lata później powtórzył ją w Teatrze Narodowym). Na łódzkiej scenie pojawili się m.in. Władysław Krasnowiecki, Władysław Hańcza, Lech Ordon, Henryk Borowski, Barbara Rachwalska, Ryszarda Hanin oraz Kazimierz Dej-mek, który wystąpił w roli Kwiczo-łapa. Sporo mówiło się o premierze zrealizowanej w 1991 r. w Operze Wrocławskiej przez Krzysztofa Kolbergera. Wówczas w obsadzie znaleźli się gościnnie m.in. Maryla Rodowicz jako Dorota, Artur Żmijewski jako Bardos oraz Danuta Ring jako Miechodmuch.

***

Olga Lipińska reżyser

- Premiera "Krakowiaków i Górali" odbyła się w 1794 roku. To był czas insurekcji kościuszkowskiej, rok wieszania targowiczan i rewolucji w Warszawie. Tekst Wojciecha Bogusławskiego przepełniają aluzje dotyczące tamtych spraw, ale wydaje mi się, że jest stale aktualny i wciąż wart przypominania. Do najważniejszych tematów utworu należy z jednej strony sprawa zgody narodowej, a z drugiej - wieczne kłótnie z byle jakiego powodu. Od dawna myślałam o wyreżyserowaniu tego utworu i chciałam spróbować odtworzyć jego premierę. Tak właśnie pomyślana jest inscenizacja telewizyjna. Padają w niej wzniosłe słowa: "Służyć swej ojczyźnie miło choćby i o głodzie/ byle światło w ludziach było i sława w narodzie". Wyraz "sława"zamieniłam tu na "zgoda", bo wydało mi się dziś bardziej aktualne, współczesne.

Przyznam szczerze, że mam dosyć słów o patriotyzmie, powycieranych przez dzisiejszych polityków różnej maści. W tym przedstawieniu "aktorowie pana Bogusławskiego" przywracają tym słowom właściwe znaczenie.