TVP. Englert reżyseruje Moczarskiego
Niedawno w scenerii podwarszawskiej Twierdzy Modlin zakończyły się zdjęcia do telewizyjnej adaptacji najsłynniejszej książki Kazimierza Moczarskiego "Rozmowy z katem".
Tytułowym bohaterem jest Jürgen Stroop, niemiecki nazista odpowiedzialny za stłumienie powstania w getcie warszawskim. Kiedy oczekiwał wyroku śmierci w mokotowskim więzieniu, osadzono go w celi z żołnierzem Armii Krajowej, szefem Biura Informacji i Propagandy ZWZ-AK Kazimierzem Moczarskim. Wspólne rozmowy stały się tematem książki. Spektakl reżyserował Maciej Englert. W rolach głównych zobaczymy Andrzeja Zielińskiego (Moczarski) oraz Piotra Fronczewskiego (Stroop).
- Samo zdarzenie, czyli umieszczenie w jednej celi kata z ofiarą, wydaje się zaskakujące - mówi Andrzej Zieliński. - Dla kogoś takiego jak Stroop zupełnie niepojęte. Nie zdawał sobie sprawy, że władze komunistyczne, wprowadzając akowca do celi ze zbrodniarzem wojennym, chciały go w ten sposób jeszcze bardziej upokorzyć. Moczarski, jak można się domyślać, był traktowany dużo gorzej niż Stroop. Ze źródeł historycznych wiadomo, że nad granym przeze mnie bohaterem pastwiono się w sposób szczególny. W czasie przesłuchań mówiono np., że zmarła mu żona, choć było to ewidentnym kłamstwem.
Moczarski osadzony w jednej celi ze śmiertelnym wrogiem postanowił wykorzystać tę sytuację i dowiedzieć się jak najwięcej na temat sposobu działania hitlerowców i mechanizmów propagandy III Rzeszy. Nie miał ze sobą kartki i ołówka, nie mógł więc sporządzać zapisków na bieżąco. Zapamiętywał je i zapisał znacznie później.
Niewielki fragment tych zapisków ukazał się w "Polityce" w 1968 r. Pisanie całego utworu Kazimierz Moczarski rozpoczął trzy lata później. Między 1972 i 1974 r. praca ukazywała się w odcinkach w miesięczniku "Odra". Składanie "Rozmów z katem" jako książki zakończono już po śmierci autora. Premiera sceniczna utworu w adaptacji Zygmunta Hübnera i reżyserii Andrzeja Wajdy odbyła się w 1977 r. W następnym roku utwór trafił m.in. na sceny Lublina, Gdyni, Poznania, Legnicy. Ukazało się też niemieckie wydanie książki z przedmową Andrzeja Szczypiorskiego. Dzieło Moczarskiego ukazało się w wielu wersjach językowych. Pierwszy raz w pełnej, nieocenzurowanej wersji "Rozmowy z katem" trafiły na rynek dopiero w 1993 r. Przedstawienie Macieja Englerta jest pierwszą telewizyjną wersją spektaklu.
***
Kazimierz Moczarski (1907 - 1975) - pisarz, dziennikarz, żołnierz AK, szef Biura Informacji i Propagandy ZWZ-AK. Odbył studia prawnicze na Uniwersytecie Warszawskim oraz w Wyższej Szkole Dziennikarskiej. W 1931 r. wyjechał do Paryża na praktykę konsularną. W trakcie powstania warszawskiego kierował działalnością stacji informacyjno-radiowej, a od kwietnia 1945 r. był szefem BiP. 11 sierpnia 1945 r. aresztowany i osadzony w więzieniu mokotowskim. W śledztwie torturowany i skazany na dziesięć lat za działalność w AK. W 1948 r. proces wznowiono i w 1952 r. wydano nań wyrok śmierci. W 1953 r. zamieniono tę karę na dożywocie, a w 1956 na fali odwilży i kolejnego procesu - uniewinniono.
Jürgen Stroop (1895 - 1952) - niemiecki nazista, zbrodniarz hitlerowski odpowiedzialny za krwawe stłumienie powstania w getcie warszawskim. Edukację zakończył na szkole podstawowej. Po wybuchu I wojny światowej zaciągnął się do 55. pułku piechoty. W 1932 roku wstąpił do SS, a potem do NSDAP. Po wybuchu II wojny światowej skierowany do Polski brał aktywny udział w mordowaniu ludności polskiej i żydowskiej. Jako komendant policji w dystrykcie Galicja doskonalił techniki masowej eksterminacji Żydów. W kwietniu 1943 r. przybył do Warszawy nadzorować ich deportacje do Treblinki. Sąd Wojewódzki w Warszawie skazał go na karę śmierci. Stracony 6 marca 1952 r. w więzieniu mokotowskim, w którym przebywał cztery lata.
