Kazimierz Brandys – twórca niepokorny
„Obchodzi mnie to, co człowiek robi ze swoim życiem, pozostawionym w zakresie wyboru, który zawsze istnieje, ponieważ życie nie robi z człowiekiem wszystkiego”. Taką refleksję przekazał przed laty Kazimierz Brandys swoim czytelnikom. Zdanie to jest jednocześnie kluczem do całej twórczości pisarza, którego najnowszą sztukę pt. Sztuka konwersacji będziemy mogli wkrótce zobaczyć w POSK-u. Dramat K. Brandysa mieszkającego obecnie poza Polską – w Paryżu, jest tym prawdziwszy, że oparty jest na znanych mu problemach emigracji.
Para bohaterów – On i Ona – spotykają się w paryskim mieszkaniu bohaterki, emigrantki. Ze swoim rozmówcą nie widziała się ona przez ponad 30 lat. Teraz rozpamiętują przeszłość – to, co ich zbliżało i dzieliło. Ważnym elementem rozmowy jest też problem wyjazdu do Polski po latach. Tego rodzaju rozterka jest przecież nieobca całym rzeszom emigrantów rozsianych po świecie.
Decyzja ta wiąże się bowiem z koniecznością konfrontacji swoich wyobrażeń z rzeczywistością. Sztuka konwersacji, w reżyserii Andrzeja Łapickiego. W rolach dwójki bohaterów wystąpi reżyser spektaklu i Anna Seniuk.
W swoim pisarstwie K. Brandys podejmuje problem rozrachunków moralnych na tle polityczno-historycznych uwarunkowań. Od wczesnej młodości Kazimierz Brandys związany był z formacją lewicującej inteligencji. Jej problemy zawarł w pisanej w czasie wojny powieści Drewniany koń. Tematykę tę kontynuował w tetralogii Między wojnami, gdzie namalował obraz życia polskiej inteligencji w okresie od międzywojnia, poprzez okupację i powojenne zmiany w Kraju.
Kolejne lata przynoszą takie ważne utwory jak Samson (przeniesiony później na ekran przez A. Wajdę), Antygona, Troja miasto otwarte.
Wiele miejsca poświęcił też K. Brandys miastu swojej młodości – Warszawie. Spod jego pióra wyszła powieść poświęcona bohaterom stolicy Miasto niepokonane i mniej już może ciekawy literacko utwór, Obywatele mówiący o okresie odbudowy. W czasie tzw. „odwilży” (1956) ukazał się tom opowiadań Czerwona czapeczka, gdzie zawarte zostały tzw. utwory rozrachunkowe: konflikty moralnego sumienia w obliczu przemian polityczno-historycznych Kraju. Wówczas też powstała wstrząsająca powieść Matka królów – opowieść o rodzinie robotniczej na przełomie jakże ważnych polskich dziejów. Na podstawie utworu został nakręcony w 1983 r. przez J. Zaorskiego film, który przeleżał na półkach kilka lat, zanim stał się wydarzeniem artystyczno-politycznym.
W dziedzinę eseistyki literackiej wszedł K. Brandys dzięki słynnym Listom do pani Z., gdzie prowadził dywagacje na temat zależności literatury i życia, a także różnorodnych uwikłań człowieka. „Wiedzieć kim się jest dla samego siebie, to znaczy być kimś dla innych” – napisał K. Brandys w jednym z listów do pani Z. Wątek ten powróci potem w kolejnych cyklach opowiadań Romantyczność i powieści Sposób bycia. Analizę zależności naszej historii i wplątanych w nią polskich losów zawarł pisarz m. in. w powieściach Dżoker, Rynek i Pomysł. Rozwinął je w Wariacjach pocztowych stylizowanych na listy Polaków od końca XVIII wieku po czasy współczesne.
W roku 1977 Kazimierz Brandys opublikował znamienną powieść Nierzeczywistość, której I część ukazała się na łamach warszawskiej „Twórczości”, II natomiast w paryskiej „Kulturze”. W tomie I ukazana została przedwojenna Warszawa, w II – przeprowadzony jest tak dla pisarza charakterystyczny rozrachunek historyczno-polityczny dokonany przez bohatera-reżysera w odpowiedzi na 30 pytań zadanych mu przez amerykańskiego socjologa. Ten rodzaj twórczości rozrachunkowo-politycznej kontynuuje pisarz do dziś. Typowym tego przykładem jest dziennik Miesiące pisany w Polsce sprzed 81 roku i na emigracji, najpierw w Ameryce, a następnie w Paryżu.
Najnowszy utwór Brandysa Sztuka konwersacji jest konsekwentną kontynuacją tego przez lata rozwijanego tematu.
