Artykuły

Był jednym z najwybitniejszych aktorów Teatru Żydowskiego, człowiekiem-instytucją. Kimś, kto niósł w sobie legendę  przedwojennych, wędrowbych żydowskich zespołów teatralnych, występujących w warunkach, których współcześni aktorzy nie są sobie w stanie nawet wyobrazić. Był wybitnym znaecą żydowskiej kultury, autorem scenariuszy przedstawień muzycznych wystawianych na deskach żydowskiej sceny, a w pewnym okresie tejże sceny kierownikiem literackim.

Urodził się w 1910 roku w Wilnie. „Przed wojną w półzawodowym Żydowskim Teatrze Eksperymentalnym Jung Teater oraz w zespołach objazdowych. Wybuch II wojny światowej zastała go w Białymstoku. W 1940 roku wystepował tam w Teatrze Białoruskiej Socjalistycznej Republiki Radzieckiej, następnie w Państwowym Teatrze Żydowskim w Pińsku. Po wybuchu wojny niemiecko-sowieckiej został w roku 1941 aresztowany i zesłany do łagru w Archangielsku, a następnie na Ural. W 1943 roku zgłosiłsię do I Dywizji im. T. Kościuszki, ukończył szkołę oficerską i walczył na froncie. Został ranny w pobliżu Drezna. W roku 1945 uczestniczył w tworzeniu w Dzierżoniowie pierwszego w Polsce powojennej żydowskiego zespołu estradowo-teatralnego. W roku 1946 został aktorem Dolnośląskiego Teatru Żydowskiego we Wrocławiu, który w 1950 roku stał się częścią Państwowego Teatru Żydowskiego im. Estery Rachel Kamińskiej we Wrocławiu (od roku 1955 w Warszawie)" — głosi jego biogram w internetowym serwisie Filmpolski.pl.

Te biograficzne ramy wypełnił Szwejlich dziesiątkami wspaniałych aktorskich kreacji. Grał Sołowiejczyka w 200000 Szołema Alejchema (reż. Jakub Rotbaum), Kałmena-Szadchena w Kune-Lemł Goldfadena ( reż. Ida Kamińska), Godyńskiego w Joszke Muzykancie Dimowa (reż. Chewel Buzgan, Cadyka w Dybuku An-skiego (reż. Szymon Szurmiej), Starca w Planecie Ro Grońskiego (reż. Waldemar Krygier).

Ostatnią jego rolą był Zajnwł w Błądzących gwiazdach Szołema Alejchema w reżyserii Szymona Szurmieja. Premiera tego przedstawienia odbyła się 25 czerwca 1994 roku. Na deskach teatru  Żydowskiego grał także Szwejlich liczne role w sztukach z repertuaru światowego, tłumaczonego na jidysz. Wystapił w Molierowskim Skąpcu i w Volpone Bena Johnsona. W Matce Courage i jej dzieciach Brechta i w Śmierci komiwojażera Millera. W  Meirze Ezofowiczu Orzeszkowej i w Zmierzchu Babla.A także w wielu przedstawieniach muzycznych. 

Z talentu Szwejlicha nader chętnie korzystali filmowcy, obsadzając go w rolach wymagających charakterystyczności, a nierzadko i komizmu. Do obsad swoich filmów wpisali go m.in. Wojciech JerZY Has (Sanatorium pod klepsydrą), Agnieszka Holland (Wieczór u Abdona), Jerzy Antczak (Noce i dnie), Bohdan Poręba (Polonia Restituta), Jerzu Kawalerowicz (Austeria), Jerzy Hoffman (Wedle wyroków Twoich), Ewa i Czesław Petelscy (Kim jest ten człowiek), Stanisław Bareja (serial Zmiennicy), Stanisław Różewicz (Anioł w szafie), Krzysztof Lang (Papierowe małżeństwo), Leszek Wosiewicz (Cynga). W 1994 roku Irena Kamieńska zrealizowała o Szwejlichu film dokumentalny pod tytulem Aktor.

Michał Szwejlich był także wykładowcą Studia Aktorskiego przy Teatrze Żydowskim (uczył charakteryzacji), aktorem występującym w słuchowskach Teatru Polskiego Radia i spektaklach Teatru Telewizji oraz… kopalnią niezliczonych anegdot, w dużej mierze opartych  na jego charakterystycznym posługiwaniu się językiem polskim, który z wielkim wdziękiem kaleczył jidyszowymi naleciałościami. Do klasyki żydowskiego dowcipu przeszła ta, w której zachwycał się najnowszym filmem Felliniego, a proszony, by podał tytuł filmu, odparł „Wpół do dziewiątej" (chodziłp oczywiście o 8 i pół).

Właściwie do dziś dnia nawet ci, którzy tak jak piszący te słowa znaleźli się w Teatrze Żydowskim już po śmierci Szwejlicha, czują się tak, jakby znali go osobiście. Jest bowiem ciągłym tematem wspomnień, rozmów i dyskusji toczonych w gronie aktorów tego teatru.

Zmarł 27 grudnia 1995 roku. Spoczywa na Cmentarzu Żydowskim przy ulicy Okopowej w Warszawie.