Artykuły

Ból jest już papierem. Ból życia rodzinnego w nowoczesności naszej, która nie sprzyja życiu rodzinnemu – w teatrze szeleści martwotą. Ból domowej wegetacji, podszytej psychicznymi toksynami, dla nowej dramaturgii naszej stał się już tak tandetnym gadżetem dyżurnym, że ciekawsza odeń jest doniczka kraszona dowolnym kłączem. Choćby rzepą. W środę wieczorem kontemplowałem akurat kaktusa.

Podziwiałem zielone kolby kolczaste w brązowej doniczce, co z prawej strony sceny na półeczce przyspawanej do białej żerdzi sterczały. Podziwiałem polskie bonzai naczelnej rośliny Meksyku, bo w ramach cyklu „Środowa scena studyjna", Teatr Ludowy pokazał pod Ratuszem wyreżyserowany przez Piotra Jędrzejasa Bajzel pióra Krzysztofa Czeczota – i coś przecież robić musiałem. Tak. czy nie?

Spokojnie, nie będę karbował loczków wica o związkach tytułu z zawartością dzieła, związkach, które okazały się związkami zgody idącej bardzo daleko. Odpuszczam. Lepiej uczynię, jak się teraz trochę zdrzemnę, wy zaś pa czytajcie o, by tak rzec, fabularno-problemowych przyczółkach Bajzlu. No, to – tymczasem…

Współczesna rodzina. Mieszkanie w bloku. Nie jest dobrze. Nasza mała nowoczesność nie sprzyja rodzinie, bo w naszej małej nowoczesności praca niepewna – bezrobocie czyha. I owszem – syna z firmy wywalili. Syna oczywiście wyczerpuje to psychicznie. Ojciec choruje na Alzheimera, a tu nie ma na leki. Ojca oczywiście wyczerpuje to psychicznie. Córka, którą nowoczesność już dawniej wyczerpała psychicznie – ratuje się kojącą podróżą po Europie. Narzeczona syna zaś, takoż wyczerpana psychicznie, nie wytrzymuje napięcia i na kursokonferencji w ciążę zachodzi z kolegą, w związku z czym psychicznie wyczerpany bezrobociem syn wali ją w pysk tuż przy kuchence mikrofalowej, gdzie nasza mała „puszczalska” nowoczesności chwilę temu pierogi niedoszłemu teściowi podgrzała.

Czy już wam mówiłem przez sen. że drzwi do pokoju, w którym matka przebywa, są intrygująco uchylone? Nie? Nie szkodzi. W naszej nowoczesnej dramaturgii zawsze jest jakieś intrygujące uchylenie sączącego się cierpienia. A czy mówiłem, że matka do łóżka na wieki przykuta i. rzecz jasna, psychicznie wyczerpana warunkami mordęgi swej? Nie mówiłem. Ale i to nie szkodzi. W naszej małej dramaturgii nowoczesnej biedne matki zawsze dają do bolesnego wiwatu – i mrą malowniczo. Amen. A ja? Byłem coraz intensywniej wyczerpany psychicznie. To jasne. Kaktus zaś na żerdzi tkwił niewzruszenie…

Co, jesteście już po lekturze fabularno-problemowej kluski? To dobrze. Ja też jestem po. Po drzemce jestem i wypoczęty mogę jechać dalej. Problem tylko – dokąd? Ano – na wiejski odpust. By nie przedłużać kaźni, powiem prosto. Nasza mała nowoczesna dramaturgia jest niczym odpustowy blat stołu na placu przed kościółkiem we Wdzydzach. Tam – nędza identycznych, tandetnych. gipsowych figurek Matki Boskiej, w ilości 83 sztuk. Tu. na papierze dramaturgów – porównywalna uniformizacja pospolitego bełkotu o bólu życia dziś.

Biorąc w garść świeży tekst dramaturga naszej małej nowoczesności, możesz postawić wszystko, że dramaturg uraczy cię jakąś toksyną nowoczesności. Narkotyki, bezrobocie, uwiąd miłości, brak perspektyw, rozpacz nieleczonego Alzheimera. Oczywiście – biedna matka umiera pierwsza. Oraz – wszyscy cierpią do wiwatu. Dramaturg naszej małej nowoczesności jest jak pies Pawłowa. Ma sobacze tiki, kiełbasa – ślinotok. Pisanie dla teatru – atramentotok bólu życia tu i teraz… Powoli zaczyna być to żałosne. Gdy tylko wybija godzina pisania – dramaturg psim gestem zdejmuje ze ściany sztancę bólu w dobie dzisiejszej społecznej obojętności na ból.

Dla jasności dodam – w maniakalnym tym wymachiwaniu narkomanią, brakiem perspektyw bądź widmem żon wojaków rezydujących w Iraku, problemem nie jest ani kokaina, ani ciemność na widnokręgu, ani marazm matki z trójką dzieci na głowie i mężem opalającym się na arabskich piachach. Problem to sążnista grafomania dramaturgów naszej małej nowoczesności. Fatalnością jest tu bełkot, brednia łatwizny, z jaką młódź pisząca nazywa świat. Gdy na odpustach przyglądam się świętym, debilnie identycznym figurom gipsowym – głęboko tam zaczynam mieć wiarę jako taką. I tam też ląduje jęk ludzki, gdy setny raz czytam albo w teatrze oglądam dukanie młodzieńca epatującego mnie zdjętym ze ściany – wzorcem jęku.

Zmienili ból w papier bólu jak spod igły. Reżyser, który w ramach tego samego cyklu, na tej samej scenie pokazał ongiś wyśmienitych Świadków, czyli naszą małą stabilizację Tadeusza Różewicza, dziś katuje mnie bełkotem Czeczota. Co z tym uczynić? Ile razy można dyrektorów teatrów błagać o czytanie i zadumanie się nad literaturą. którą natchniony reżyser składa jako propozycję?

Kto uczy czytać młodzież, skoro ta z Różewicza na Czeczota przełazi tak lekko? Pytam, bo pytam. W istocie – obojętnieję. Już nie mam sił. Marzę tylko, że Różewicz, co w Świadkach, czyli naszej małej stabilizacji sparodiował kuchenny, zuniformizowany szczebiot letniej epoki Jat sześćdziesiątych – popełni dziś „Kaktusa, czyli naszą małą nowoczesność". Nie, nie napisze parodii bełkotu naszego świata. Napisze parodię bełkotu naszej dramaturgii. O tym marzę i – nie wierzę. Spokojnie – nie napisze. Zostanie nam dramaturgia „czeczotopodobna". I kaktus jako szczyt prawdy teatralnej.