Artykuły

{#au#199}Dostojewskiego{/#} uważa się za pisarzu niezwykle teatral­nego. Pogląd ten wynika zarówno z faktu ukaza­nia przez autora "Zbrodni i ka­ry" sytuacji niezwykle konflikto­wych, jak i z funkcjonalności dia­logu, którym posługują się jego bohaterowie. Niestety, adaptatorzy i inscenizatorzy prozy Dostojew­skiego ponoszą klęską za kieską, przenosząc na scenę wyłącznie zewnętrzne szczegóły, amputując całkowicie ideologię pisarza.

Tymczasem na krakowskie przedstawienie "Biesów" w reży­serii Andrzeja Wajdy, bilety są wyprzedane na wiele dni naprzód. Już od rynku, w dniach tego nie­zwykłego spektaklu, na ulicy Szczepańskiej, wiodącej do budyn­ku Teatru Starego, co kilka kro­ków słyszy się z nadzieją w gło­sie pytanie o zbędny bilet.

Na widowni dostawione krzesła. Kilkanaście osób stoi zawsze pod ścianami. Przychodzi na myśl at­mosfera Teatru na Tagance pro­wadzonego przez Jurija Lubimowa.

Wajda, lubiący oddziaływać me­taforą na wyobraźnię widza, wpro­wadził do swego spektaklu również i same biesy. Tajemnicze po­stacie w dziwnych skafandrach wnoszą i wynoszą niezbędne sprzęty na oczach widzów, jak gdyby organizują przedstawienie. W końcu dobierają się do ludzi. Wciskają się w ich życie, kierują nim. Personifikacja biesów, wyzna­czenie im roli animatorów przedstawienia, wywołuje wstrząs. Trudno jest widzowi wrócić do równowagi psychicznej po końcowej scenie, w której narratorowi, mó­wiącemu, że lekarze wykluczyli obłęd jako przyczynę samobójstwa Stawrogina, owe tajemnicze postacie w pół słowa zatykają usta.

"Biesy" w interpretacji Wajdy są sztuką o Rosji dziewiętnastego wieku. Zachowując wierność ory­ginałowi powieściowemu w jego pamfletowym charakterze, stają się równocześnie wielkim, ogólno­ludzkim traktatem moralnym, bez reszty angażującym widzów. Wy­daje się, że wśród scenicznych i filmowych wersji prozy Dostojew­skiego inscenizacja Wajdy zajmie jedno z pierwszych miejsc. Reżyser pragnie powtórzyć ją w wersji telewizyjnej. Miejmy na­dzieję, te nastąpi to dość szybko.