Wzrastając ::: Artykuły ::: Encyklopedia teatru polskiego

Wzrastając

O „Olimpie”, premierze warszawskiej Akademii Teatralnej w reżyserii Wojciecha Kościelniaka, rozmawiają Jakub Moroz i Przemysław Skrzydelski

Skrzydelski: Nie da się ukryć, że dziś złamiemy zasady, ale czasami trzeba tak robić.

Moroz: Mówisz o tym, że dyplom czwartego roku wydziału aktorsko-wokalnego trudno zaliczyć do teatru repertuarowego, który tutaj omawiamy?

Skrzydelski: O tym właśnie. Ale w przypadku Wojciecha Kościelniaka nie mamy wyjścia. Trudno o tym nie rozmawiać. Poza tym jemu dyplomy wychodzą często lepiej niż pełnoprawne projekty. Tak jest i tym razem w warszawskiej Akademii Teatralnej.

Moroz: Nie tak dawno, w styczniu, dyskutowaliśmy o słynnym już „Przybyszu” na podstawie komiksu Shauna Tana. Kościelniak dał premierę przy Miodowej pod koniec roku 2019, a my wróciliśmy do tego tytułu ponad dwa lata później, tak naprawdę wykorzystując pretekst, że został wznowiony w Teatrze Rampa.

Skrzydelski: I dobrze, że tak się stało, bo wybuch pandemii spowodował, że „Przybysz” nie mógł być grany w Akademii dłużej. Na szczęście ukazała się też płyta z niesamowitą muzyką Mariusza Obijalskiego i tekstami do niej Kościelniaka. Często do niej wracam, ponieważ w ten sposób dokładnie przypominam sobie kolejne sceny z przedstawienia. Zresztą można ją także traktować jako dzieło niezależne. Wyjątkowa sprawa.

Moroz: Do dzisiejszego dyplomu wykonywaną na żywo muzykę napisał Piotr Dziubek. Równie chyba udaną.

Skrzydelski: Muzykę olimpijską – jak to w ogóle brzmi.

Moroz: Szyld „Olimp” zobowiązuje.

Skrzydelski: Jednak skoro to rzecz oparta na Homeryckiej „Odysei”, to wolałbym już i taki tytuł spektaklu. Ale chyba rozumiem intencje. Bo przecież znajdujemy się, paradoksalnie, nie gdzieś bardzo wysoko, na szczytach zamieszkanych przez bogów, lecz zupełnie nisko – w basenie, który zdaje się wypełniony rozmaitymi ludzko-boskimi sprawami i relacjami. Basenie olimpijskim, co warto podkreślić, gdyż to od razu wyznacza pewien poziom. Wykonania. Poziom, którego próżno dziś szukać na wielu prestiżowych scenach. I dlatego o tym rozprawiamy.

Moroz: Litery neonu nad sceną Teatru Collegium Nobilium raz świecą wszystkie, informując, że to basen olimpijski, a raz tylko niektóre – układając się w napisy: sen czy Olimp. Dlatego że i rzeczywistość u Kościelniaka przybiera różne oblicza, objawiające się w szalonych pomysłach wymykających się naszym wyobrażeniom o starogreckich bohaterach oraz w poważnych partiach aktorsko-wokalnych, którymi rządzi już wyraźnie zasada decorum. Natomiast granica nie zostaje jednoznacznie zarysowana. Dużo w tym - czy na tym – basenie nieokiełznanej energii, przyjaznej rywalizacji (jak w olimpijskim sporcie) i najczystszej radości z wyczarowywania teatru za pomocą tylko i wyłącznie wyobraźni.

Skrzydelski: Otóż to. Przecież mamy tu w zasadzie samą przestrzeń, którą trzeba – nomen omen – wypełnić. Punktem charakterystycznym i ważnym znakiem scenicznym jest w niej zwisająca długa lina, niejako łącząca niebo z ziemią, bogów z ludźmi, zwykłość z wyjątkowością. I w końcu początek wędrówki z jej końcem. Bo chodzi o podróż, w której trakcie zdobywamy doświadczenie, od dzieciństwa do dorosłości. O tym jest „Odyseja”. O tym powinna być.

Moroz: Choć myślę, że Kościelniakowi bardziej spodobał się temat wchodzenia przez postaci w różnego rodzaju doświadczenia, które mają pokazać istotę ludzkich charakterów. Mniej liczą się tu los i trud samego Odysa (Maciej Marcin Tomaszewski).

Skrzydelski: Ale to wynika też z wymagań dyplomu. Każdy musi dostać swoje pięć minut.

Moroz: Nie ukrywam nawet, że te solowe fragmenty wydały mi się o wiele lepiej wkomponowane w działania całego zespołu niż w „Przybyszu”.

Skrzydelski: Nie spodziewałem się, że tak powiesz, bo jednak w „Przybyszu” komiks Tauna zyskał idealny sceniczny ekwiwalent. Dokładnie wiedziałem, o czym Kościelniak chce opowiadać. O samotności na obczyźnie, o rodzinie, o miłości do niej. Tonacja tej poezji była natychmiast wyczuwalna. A „Olimp” to z kolei festiwal osobliwości. Właściwie wszystko może się tutaj się zdarzyć. Tym bardziej że bohaterowie są dziećmi, które wzrastają do życia.

Moroz: I dowiadują się, że ten świat nie jest taki zabawny, na jaki może z początku wyglądać. Oczywiście wiele jego nieciekawych przejawów da się przemienić w żart, przekłuć w ironię, jednak nie jest to wykonalne w każdej sytuacji. Należy się pogodzić z codziennym okrucieństwem i nieustającym lękiem, które stają się towarzyszami naszej wędrówki.

Skrzydelski: Myślę, że tej strategii Kościelniaka możemy się jedynie domyślać. To znaczy, jak już zauważyłeś, nic nie zostało przez niego ostatecznie zdefiniowane. Z początku, przez pierwszych czterdzieści minut, nawet więcej, byłem pewien, że „Olimp” to bardziej historia metateatralna o tym, jak można przetwarzać antyczne, dla dzisiejszej młodzieży niezwykle trudne do rozszyfrowania, mity. I w tym sensie zdawało mi się, że reżyser podpowiada mi, że niczego nie należy odrzucać, że w tym popkulturowym, naiwnym tu i teraz wręcz trzeba pozwolić na to, aby te mity były wykorzystywane bez ograniczeń, że tylko tak można o nich mówić językiem współczesności. Jednak potem przekonałem się, że w tym przedstawieniu pojawia się inna, wewnętrzna logika: że to historia o wchodzeniu w coraz bardziej wymagające emocje – oczywiście również w sensie aktorskim. Uważam, że ten spektakl długo się rozwija, by znaleźć swój właściwy rytm, ale także to jest nad wyraz interesujące. Choć nie ukrywam, że z tych dwóch i pół godziny zachowałbym dwie.

Moroz: Ja się nie nudziłem. Chciałbym jeszcze doprecyzować, że atmosfera spontaniczności, frajdy z robienia teatru czy brania znaczeń sytuacji w nawias – typowa dla teatru muzycznego, a jeszcze bardziej musicalu – według mnie w „Olimpie” nie wysuwa się na pierwszy plan. Raczej współistnieje z wielkim serio. Popatrz przede wszystkim na portrety żeńskie. Kościelniak dzięki rolom Ewy Bukały (Kirke), Katarzyny Graneckiej (Skylla), Adrianny Hanslik (Penelopa) i Pauliny Pytlak (Kalipso) objawił nam chyba całe spektrum kobiecego świata. Od gniewu, przez rozpacz, do delikatności, intymności.

Skrzydelski: To prawda. Panie rządzą. Zresztą sprawniej niż panowie odnajdują się w każdej narzuconej konwencji. Kościelniak i zespołowi, i nam nie daje chwili wytchnienia, więc oglądamy nawet balet. A już minutę później jakąś zgrywę z operowych arii.

Moroz: Pokaż mi takie zaangażowanie na co dzień w większości naszych ukochanych teatrów repertuarowych.

Skrzydelski: Miałbym problem. W tym szkopuł. Jednak poza wspomnianym wcześniej Odysem nie wymieniliśmy męskiej części obsady, a dobry obyczaj rozmowy o debiutach to nakazuje. A zatem to wyjątkowi: Karol Gronek (Euryloch), Mateusz Jakubiec (Ajol) i Dawid Suliba (Polifem).

Moroz: Może w najbliższym czasie powinniśmy oglądać tylko dyplomy?

Skrzydelski: Teraz to pan redaktor przesadza. Szczególnie że codzienność warszawskiej Akademii nie jest tak wesoła. Kilka innych dyplomów nie tak dawno miałem okazję zobaczyć… Drzewiej bywało o niebo (olimpijskie) lepiej. Dziś takie realizacje jak ta Kościelniaka stanowią w AT rzadkość. Niestety.

Moroz: Czy „Odys” był optymistą?

Skrzydelski: Dobre pytanie, ale o ile wiem, optymizm to w kontekście antyku kategoria mało przydatna. Pesymizm nieco bardziej. W każdym razie finał na tym olimpijskim basenie na pewno optymistyczny nie jest.

Moroz: Chciałbym jedynie spostrzec, że dzisiaj to chyba ja jestem większym teatralnym optymistą niż ty. Wierzę w młodość, która zawsze ma coś do powiedzenia i zaraża energią.

Skrzydelski: W te coraz chłodniejsze dni zastrzyk czarodziejskiej mocy się przyda.

Moroz: „Olimp” zatem na wszystkich czeka.

Ocena:

Moroz: 4 + / 6 ; Skrzydelski: 4 / 6

„Olimp”

adaptacja i reżyseria: Wojciech Kościelniak

muzyka: Piotr Dziubek

kierownictwo muzyczne: Jacek Kita

choreografia: Zofia Grażyńska

scenografia i kostiumy: Anna Chadaj

Akademia Teatralna im. Aleksandra Zelwerowicza (Teatr Collegium Nobilium)

premiera: 30 września 2022 r.