Replika
Studio Teatralne Dwójki przedstawi 23 marca telewizyjną wersję znanego szeroko w świecie, na trwałe zapisanego w historii współczesnego teatru polskiego spektaklu "Replika", którego autorem, reżyserem i scenografem jest Józef Szajna.
Twórczość Józefa Szajny można byłoby nazwać klasyką awangardy. Plastyk, zbuntowany przeciwko realistycznym konwencjom, debiutował w teatrze w latach 50., współpracując najpierw z teatrem w Opolu, a później współtworząc słynny w tamtych latach Teatr Ludowy w Nowej Hucie. W jego spektaklach scenografia przestała pełnić funkcję dekoracyjną; stała się równorzędnym składnikiem inscenizacji. Kiedy w 1972 roku otrzymał własną scenę - Teatr Studio w Warszawie - stworzył na niej teatr autonomiczny, kreacyjny, programowo aliteracki. Jak sam mówił, chciał, aby był to "teatr jedności, integralności, nierozczepiony na walczące ze sobą elementy: scenografię, muzykę, słowo".
Twórczość teatralną Józefa Szajny przenikają natrętnie powracające, nurtujące go tematy. Wiele z nich jest uogólnieniem osobistych przeżyć i doświadczeń o wymiarze ponad subiektywnym. Szajna - jak wiadomo - był więźniem dwóch obozów koncentracyjnych - Oświęcimia i Buchenwaldu. Dwa razy czekał na wykonanie wyroku w bloku śmierci. Próbował ucieczki z obozu. Przeżycia te znalazły najpełniejszy wyraz artystyczny w autorskim spektaklu zatytułowanym "Replika", będącym pierwotnie teatralnym rozwinięciem "Reminiscencji", wystawy poświęconej pamięci artystów krakowskich wywiezionych w 1942 roku do Oświęcimia. Forma tego przedstawienia ulega ustawicznym przemianom. Pierwszą, bardzo ascetyczną wersję przedstawił Szajna w 1971 roku, kolejne były poszerzane o tematykę współczesną (np. wersja IV powstała po wypadkach w Chile). Ostatnią - "Replikę VII" - wystawił Szajna z zespołem żydowskim w Tel-Awiwie.
W "integralnym" czy też "totalnym" teatrze Józefa Szajny obecność aktorów na scenie została wkomponowana we wszechogarniającą plastykę. Szajna nie opowiada losów jednostki, humanizm jego dzieła polega na widzeniu człowieka jako uczestnika losu zbiorowego. Powtarzające się w jego spektaklach charakterystyczne rekwizyty: taczki, koła, kukły, stare buty, rury, sterty śmieci, kojarzą się z cmentarzyskiem kultury, wizją świata w rozkładzie, w zdziczeniu, na skraju przepaści.
Spektakl telewizyjny, który obejrzymy, nie jest biernym przeniesieniem przedstawienia z teatru. Został on przetworzony tak, iż powstała kolejna, tym razem telewizyjna wersja "Repliki". Ekspresja przedstawienia Józefa Szajny w zderzeniu z językiem telewizyjnego przekazu zyskała bowiem nową jakość.
Studio Teatralne Dwójki: "Replika". Scenariusz, reżyseria, scenografia: Józef Szajna. Reżyseria TV: Krzysztof Kuchowicz. Muzyka: Bogusław Schaeffer. Występują: Irena Jun, Krystyna Kozanecka. Stanisław Brudny, Antoni Pszoniak, Józef Wieczorek, Tadeusz Włudarski. TV 2, środa 23 marca godz. 21.45.
