Artykuły

Trzecie miejsce w dziesiątej edycji konkursu na "Jednoaktówkę po śląsku" zdobył Irek Widera ze sztuką "Wachmajster". Publikujemy jej treść.

Finał dziesiątej edycji odbył się 9 grudnia w Teatrze Korez. Na żywo, lecz bez udziału publiczności i laureatów. Odbiorcy śledzili ogłoszenie wyników online, autorzy trzech najlepszych tekstów mieli okazję dziękować jurorom konkursu przez komunikatory internetowe.

W dziesiątej edycji triumfowała autorka zabawnej sztuki z wątkiem kryminalnym - Bożena Donnerstag i jej jednoaktówka "Kradziok" zdobyły I miejsce. Jej treść znajduje się tutaj

II miejsce otrzymała Anna Wojtkowska-Witala za tekst inspirowany prawdziwymi wydarzeniami pt. „Sonsiady=Nachbarn“. Jej treść dostępna jest tutaj

Laureatem III miejsca został Irek Widera, który na konkurs nadesłał tekst pt. "Wachmajster" o policjancie z Mikołowa. Treść jednoaktówki publikujemy poniżej.  

Organizatorami konkursu są Imago Public Relations i Katowice Miasto Ogrodów, a partnerem - Gazeta Wyborcza Katowice. Więcej o konkursie tutaj

IREK WIDERA

„WACHMAJSTER”

(monolog dialogizowany)

Frank Futereck… a dalij: Konder Widera, Gizela Pyrchała, Ziga Lipiński, Helmut Wilke, Bercik Profaska, Lyjo Kolyn, Usik Bortel, Adolf Cipa, Gustek Pyrchała.

Pisza sie Futereck. Moj urgrosfater pisoł sie Futter. Jednako, kej wszyskie inksze Futtry ôd familije pisali sie bez storocza. Nale przodzij kajś sie starciła jedna szkryfa a dalij snadnie jedyn ale guchawy eli pitomy farorz spisoł familijo tydniowego ôpy ze słyszynio i dodoł przi końcu trzi inksze szkryfy. Blank bez cweku. Nale erbowizna pitomego farorza sie ôbstoła. Nale to je ale małowożne. Niy ô tym chca terozki ôsprowiać.

Mom na miano Frank ôd piyntnostego lipiynia tego roku pańskigo, we kerym świotu ukozoł sie Hochzeitsmarsch Mendelssohna, Muter Ponboczkowo Bernadecie we Lourdes, Hymen Lipman z Filadelfije wystaroł sie ô patynt na blajsztift a Wilhelm Friedrich Ludwig von Preußen ôstoł regyntym pruskim. Nale to wszysko je ale małowożne. Mianuja sie Frank a niy Franz eli Francois skiż tego, co moj fater poszoł mie zgłosić na do amtu fest chycony a hań trefił na tyż trefionego byamtra. Żodyn tego niyskorzij już niy sprościł i skuli tego umfalu mianuja sie Frank i jestech personom kiero tyrczy wyszpanowano miyndzy dziewiyntnostym a dwadziestym storoczym. Nale to je ale małowożne. Niy ô tym chca terozki ôsprowiać.

Toż mianuja Frank Futereck i jestech policajym. Fondamyntnie wachmajstrym. Jestech policajym wachmajstrym we Nikolai krais Pless provintz Oberschlesien. Jestech policajym bezma trzidziści ôziym lot. Jo, rodzony we ece pruskiego landu, we sztacie Weissenburg provintz Elsass-Lothringen, kery wtynczos boł przi Francyji trzidziści lot do zadku trefiłech sam, ciepniynty bez cufal we ta drugo eka pruskigo landu i ôstołech. Skludziłech sie sam, skuli mojij. I to boł echt deckmantel po tymu. Nojlepszyjszy. Moja Adela. Dwajścia dziwiyńć lot yno moja, a terozki to już pospołu - moja a Ponboczkowo.

Mianuja sie Frank Futereck i jestech piyndziesiont dziewiynć lot stary. Wieda żywobyci na Gornym Ślonsku. Roz za kej myndykuja, fto jo tak rychtig je? Ślonzok? Abo skiż miysco rodzynio Francuzok? A możno jednako kej fatry ôd generacyjow Alzaciok. A możno ganz ajnfach Prusok? Myndykuja, ôd kiedy cudzy ôstowo swojokiym? Możno ôd szlagu a możno w żodyn roz? Możno sie do końca żywobycio ôstowo tym, kierym sie stanyło zarozki po rodzyniu? Nale to terozki je ale małowożne. Niy ô tym chca terozki ôsprowiać.

Mianuja sie Frank Futereck i jestech policajym we Mikołowie. Dzisiej momy dwadziestego marca dziewiyntnostego i na drugi dziyń nastanie jor. Nale terozki momy jeszcze zima. Dnie sie robiom cieplyjsze i wele połednia resztowki śniega przemiyniajom we woda. A kapki wody ze drynicy klupiom ô blachowy fynsterbret. Ôbdrzistany bez frechowne mikołowskie pulty. Siedza za srogim szrajbtiszym we ancli na odwachu i czekom. Cołki żywobyci je jednym srogim ôczekowaniym, nale zawdy tak rychtig to sie niy wiy ani na co. Nale dzisiej moje ôczekowanie boło klarowne. Ôd rana czekołech na jedna baba a ôd poł godziny na posteronkowego Widery, kiery mioł prziniyść ôd Ceglarka sztamfkartofle posute sznitlochym a świyżego brateringa i kufka zimnego tyskigo. Na ratuszu gynał pizło dwanoście a licho klara zaczła filować do ancli bez zmaraszone ôkna. Na dole głymboko zawarczôł motor jakigoś lajścioka. Dugo po tym, kej skryncił na ring, jeszcze bronczoł glas ôd ôkiyn.

Jestech policajym i zowdy mom ôrdnong. We żywobyciu, we ôblyczu, we arbajcie, na szrajbtiszu i we papiorach. Yntlich, we gowie. A ôrdnong dowo spokojnoś. Dzisiej miołech ôrdnong, miołech tyż ruła. Papiory na jednyj kupce, akyntasza na drugij, filoku nafolowany tintom, naszpicowane trzi blajsztifty. Ôczekowołech. Na baba i na brateringa ze szynku ôd Ceglarka. Boło możno trzićwierci na jedna, kej doszoło do mie klupani do dźwiyrzi. Ôd szlagu uzdołech, co na zicher prziszła ôna… ta ôczekiwano. Sprowa. Przitrefiynie. Epizod we fachu.

Zatym zdonżyłech coś ôdpedzieć, dźwiyrze sie uchyliły i do ajncli wloz Widera. Mody, wyzgerny posteronkowy. A za ônym pokozała sie baba we szadym ôblyczu. We siwym mantlu z rubego sztofu z pelckraglym, siwym szalu, siwych pończochy i czornych szczewikach na rubym kromfleku. A pospołu ku tymu wszyskimu wymiynszane wonie: jakigoś ajnfachowego parfinu, drzywianego smondu, czegoś wilgłego a chymje na mole.

K.W.(sztram): Herr wachmajster, prziszła ta baba kieryj daliście forladong!

F.F.: Hyjsty cajt! Wkludzejcie posteronkowy, wkludzejcie! I sami tyż ôstońcie. Bydziecie szrajbować!

K.W.: Byfel herr wachmajster! (siado za szrajbtiszym we ece)

G.P.: Dobry…

F.F.: Dobry… Zicnijcie sie, ja? Jo je Futereck. Frank Futereck. Wachmajster. Posteronkowy Widera sam ôstanie a bydzie wszysko spisowoł.. Ales klar?

G.P.: Ja…

F.F.: Widera? Someście fertich? Toż zaczynomy! Wyście som Gizela po chopie Pyrchała?

G.P.: Ja, gnał.

F.F.: Ôńskigo roku zgłoszaliście, stracynie waszego chopa, Augusta Pyrchały?

G.P.: Herr wachmajster! Sami żeście przeca spisywali te zgłoszyni!

F.F.: Ja! Nale takie momy prawidłaI Ôrdnong mus zain! Musza dopytać!

G.P.: Tôż jo wom terozki musza yno przikwolić… Ja! Zarozki po Godnich Świyntach zgłoszałach co moj ślubny August Pyrchała sie stracił i niy pokozoł doma!

F.F.: Skuli tego dołech wom forladong! Momy ale wiela do ôbgodanio Pyrchałko. Beztoż lepij sie terozki zicnijcie.

G.P.: Jezderkusie! Wiadomo wom co z mojim chopym?!…

F.F.: Po leku, Pyrchałko. Do wszyskigo dyńmy.. Szritwaisse, wiycie jako? Krok za krokiym. A kej już dońdymy do końca to padom wom, lepij, kej wtynczos bydziecie zicać.

G.P.: Niy umicie pedzieć ôd szlagu herr wachmajster?! Znodliście mojego chopa?

F.F.: Znodli my umrzika Pyrchałowo…

G.P.: Jezderkusie! Augusta?!... Niy! Niy! Niy! Jo nikaj niy ida! Do żodnyj marownie… momy marzec a moj sie stracił trzi miesionce tymu… Forszteluja sie, co może ôstać ze korpusa człowieczego po takim czasie… Troszka kości a marasu… Rest ôd tego, co niy zeżarły roboki!

F.F.: A katać tam Pyrchałko! Jo sie niy wybiyrom z wami do marownie…

G.P.: Na kerchow tyż niy ida!

F.F.: Powiydzcie mi Pyrchałko, po jakimu mocie te przeświodczyni, co pońdymy kajś filować na umrzika?

G.P.: Co wy… herr wachmajster! Somżeście prziznali, co nojdziony ôstoł umrzik…

F.F. (ôtwiyro akta): Akuratnie! Pokoża wom terozki Pyrchałko aufnama… Powiycie nom, eźli znocie ta persona, ja?

G.P. (filuje na fotografka, ôtwiyro gymba, przesłonio ôczy): Jezderkusie! Weźcie to!

F.F.: Pra? Niy ma za fest urodliwy. Nale mało kiery ferbrant je gryfny…

G.P.: To je… August?

F.F.: Niy! To je Cipa! Adolf Cipa. Stary brynol a elwer. Mioł untersztand kajs na Kiferbergu. Borok zgoroł bodej jeszcze bez zima. Musioł usnonć przi ôgniu. Ôńskigo tydnia trefił bez cufal na zgorałego umrzika feszter Kukla… Dziczyna tyż ônego już troszyczka napoczyna ôgryzać…

G.P.: Fuj! Po jakimu pokazujecie mi jakigoś ôszkliwego umrzika!

F.F.: Musicie mi jedno wyerklerować… Skożcie mi Pyrchałko, wela wy mocie we wercie ludzki żywobyci? Mocie jaki prajs na taki coś?

G.P.: Co wy… herr wachmajster!

F.F.: Wy sama sie niy możecie spomnieć to jo wom powiym Pyrchałko! Jo myndykuja, co podug wos Pyrchałko, człowiecze żywobyci je tauzyn mark we wercie. Mom recht?

G.P.: Tauzyn marek?! Herr wachmajster! Jo w żodyn roz takigo geldu niy widziała!

F.F.: No! I taki, dejmy na to, Usik Bortel tyż niy!

G.P.: Fto?

F.F.: Jozef Bortel. Taki jedyn ze Bujakowa. Mikry chopek w dziurawych galotach. Elwer, nale fest robotny. Chytoł sie wszyskigo. Siydmioro bajtli we chałpie to geldu sztyjc brakowało. Beztoż taki Usik sie uznowoł, co ludzki żywobyci je we wercie yno piytnoście marek! Dowocie pozor?! Usik uznowo, co ludzki żywobyci je warte piyntnoście pecynkow. Mało, pra?

G.P.: Niy poradza spokopić po jakimu mi godocie ô jakimś chopie, kierego ani niy znom!

F.F.: Ja! Wierza! Wy tego chopa na zicher niy znocie. Nale, dejcie pozor bo możno drugigo chopa już bydziecie znać? Mikołowiok! Helmut Wilke! Godo wom to coś te miano? Tyż niy? Możno i niy… wy przeca ôd Katowic…

G.P.: Ôd Bogucic…

F.F.: Ja! Egal! Ôd Katowic eli ôd Bogucic. To je terozki ale mało wożne! Wyście sie sam przekludzili na Mokre we dwanostym za ślubnym, pra? Skiż tego rychtig możecie niy znać Helmuta. Wiycie… Helmut Wilke to taki mikołowski wigyjc a mylbuks. Ôn tak… halb tu halb. Poł majorantnego żywobycio hauzyruje u muter na Tajchtsztrasse a drugo połowka we cuchthauzie. Co prowda, po krigu sie troszyczka ustatkowoł, roboty u Biszla chycił nale… Ôńskigo tydnia zaś trefił do haresztu po tym, kej we gasthauzie u Warzechy chycił sie ze jakimś chopym, kery ôkozoł sie być byamtrym we magistracie. I to jednym ze tych zocniyjszych, wysoko postawionych. Ponoś to naprany byamter sztuchnoł Helmuta, wyloł na szaket poł kufki biyra i przipolił gorść cigaretom. Nale nostympny ruch wykludził Wilke. Byamter ze połomanym gryzokiym a wybitym lewym ramiyniym trefił do lazereta na Klosztorno. Krom tymu, co wtynczos już niy boł za fest monter to coś jednak z tego przitrefiynio spamiyntoł. A nojbardzij to Helmutowo gymba. Toż kej yno troszka wydobrzoł, podoł Helmuta na policyjo. No i trza boł zawrzić rozwiezionego chachara. Ôd ônego sie dowiedziołech, co sie werci żywobyci… Niy zgadniecie…

G.P.: Dwajścia?

F.F.: Ja, yhm! Dwajścia! Helmut sie niy rozmiynio na drobne! Dziesiyńć razy tela! Ôn sie winszuje za żywobyci cołki dwiesta marek!

G.P.: Dwiesta! Fulocie!

F.F.: Ja! For got! Helmut pado dwiesta! Nale już taki Jorg Prohaska yno sto…

G.P.: A to co zaś za persona? Wyście sie herr wachmajster uwziyni dzisiej na mie? Wy sie forsztelujecie, co znom wszyskich chopow we ôkolicy? Co jo je? Jako ańfachowo fuchtla?

F.F.: A katać tam Pyrchałko! Powiym wiyncyj… Wy tych chopow, ô kerych godomy blank niy znocie…

G.P.: To po jakimu?… Co z tym umrzikiym?! Godejcie! Co z Augstym?!

F.F.: Zetwejcie jeszcze troszyczka, ja? Zarozki wszysko bydzie ales klar!

G.P.: Toż czekom herr wachmajster choć mi sie zdo, co yno mitrynżymy sam czas…

F.F.: Niy pedziołbych… Choć sztyjc mom gyfil, co czas je ôstanio jakoś fest skyrkniony. Leci za wartko... Nale… Jorg Prohaska. Ônego niy znocie na zicher, skiż tego, co Jorg pochodzi aże ze Przegyndzy. Wiycie kaj je Przegyndza? Niy? Jak sie rajzuje na Rybnik! No! Nale to je terozki ale małoważne! Toż tyn Jorg Prohaska se miyni, co ludzki żywobycie sie werci yno sto marek!

G.P.: Wyboczcie herr wachmajster, nale jo zgupna zarozki przi tyj waszyj godce! My som na jakim torgowisku? Kartoflami idzie handlyrzyć, grincojgiym, gowiedziom nale niy ludziami!... Jaki Jorg?! Jo niy widza w tyj godce ani fonta cweku!

F.F.: No widzicie! Wy niy widzicie a jo widza! A taki Lyjo Kolyn! Chop pochodzi ôd familije, kiero kludzi roztomajte geszefty bezma ôd storoczy. Szynki, sztandy. Nale Lyjo niy mo grajfki do handlyrzynio. Lyjo sie wyszaltrowoł ôd tyj familije i tych wszyskich gyszeftow. Lajstn?ł sie cyja i growoł po weselach a roztomajtych biglach! Padom wom, echt artysta niy żodyn gyszefciorz! Nale tyn Lyjo przedoł interesa tymu Usikowi, kierego już znocie! Przedoł interesa za trzidziści marek! Ludzki żywobyci za trzidziści marek! Bezma jednako choby Judosz!

G.P.: Wiycie wela mie to obchodzi herr wachmajster?

F.F.: A winno Pyrchałko! Fest winno wos to ôbchodzić. Bo to jest blank inszy prajs za ludzki żywobyci niźli tyn wasz! Taki, bych pedzioł bardzij ajnfachowy, pra? Gańbiaty!

G.P.: Jeszcze roz wom padom, co jo niy mom prajsu na żodne żywobyci!

F.F.: A mocie jeszcze ta gospodarka Pyrchałko? Ôjcowizna Augustowo?

G.P.: Hopsocie po tymatach, herr wachmajster choby wancka po galotach! August prziszoł ôd wojska bez prawicy… Ułomny… Z takim felerym ciynżko sie porać gospodarzyniym. Przedali my wszysko i wykludzili na Mikołow do familoka…

F.F.: Przedaliście, ja? To możno mi skożecie Pyrchałko, jako żeście sie dowali rada na tyj gospodarce, kej wasz chop b?ł przi wojsku? Dwa roki, pra? Bo ônego wziyni we piyntnostym? A wy niy pochodzicie ôd gospodarstwa, pra? Wyście sie sam przibrali…

G.P.: Chowałach sie we familoku. Fater boł smelcyrzym na Laurze. Niy mom grajfki do gospodorzynio. Fatry ôd mojigo pomarli jeszcze przed krigiym a bratek wybznoł do Goldberg. Je franiszkonym. Ôstali my sie ze Gustkiym same. Już pryndzyj, zatym jeszcze napoczon sie tyn krig przilazowoł pomogać Lucek, kuzyn ôd mojigo. I taki jedyn ôd Śmilowic. Jakoś to fongowało. Nale Gustek poszoł wojować, a rok dalij Lucka tyż wziyni do wojska i wtynczos boło już ciynżko bo tyn Śmiłowiczok fest słepoł i wiyncyj boło śnim ôstudy jak pożytku…

F.F.: A Ziga Lipiński? Kedy ôn zaczon u wos arbajtować?

G.P.: Fto?!

F.F.: Niy lycie sie żurym! Polok! Zygmunt Lipiński! Trefił sam we siedminostym eli pryndzyj?

G.P.: A! Tyn! Ja… prziszoł sam za robotom. Robił po gospodorzach…

F.F.: Na zicher musieliście mieć fol tyj roboty Pyrchałko, kej ôn zaczon yno u wos arbajtować!

G.P.: Ôstałach samuśko ze wszystkim!

F.F.: Z dnia na dziyń sie wkludził ku wom, pra? I dowaliście ônymu plat eli yno kust? A możno co wiyncyj? Chciołech pedzieć, co someście ale fest imfintlich! Ja! Robota dowocie cudzym, interesa doglondocie. Flyjgujecie wszysko… A wasz chop przi wojsku kajś we Francyji, ja?

G.P.: Forszlagujecie co…

F.F.: Jo nic niy forszlaguja, Pyrchałko! Jo yno anfraguja na gos! I tymu chopu żeście dali kwatyr kajś przi gowiedzi eli ôd szlagu we waszyj chałpie?

G.P.: Herr wachmajster! Wyście som ale wrazidlaci?! To moj interes!

F.F.: A to moj fach! Wypytować a feslować roztomajte fakta! We siedminostym wasz chop dostoł szus i trefił do lazareta, pra? Ramie boło fest felerne, a chirurgi musieli ône amputyrować! Kej wydobrzoł to prziszoł do dom? Jakoś tak w połowce augusta siedminostego? A Lipiński ô szlagu ôd wos wybznoł?

G.P.: A jo niy wiym kaj…

F.F.: Yhm…Doczkejcie yno! Dobrze sie to forszteluja? Lipiński som ôd sia uznoł, co niy ma już przidajny we bauerstwie, kej ułomny Pyrchała prziszoł curik ôd wojska? I wybznoł w pierony? I daliście mu na to zwola? Jo mom gyfil, co akuratnie wtynczos bołby ale fest porynczny?

G.P.: Miałach przed ônym wajać, co mo ôstać?! Poszoł bo tak sie winszowoł!

F.F.: A ôd tego augusta doł wom co znać? Słoł jakeś brify?

G.P.: Herr wachmajster! To boł yno ańfachowy arbajciorz a niy ftoś ôd familije!

F.F.: Dowoł wom znać eli niy dowoł?! Dowoł?!

G.P.: Niy…

F.F.: Niy?! Po jakimu mie cyganicie? Wasze modre ślypia a płaczliwo macha mie niy zwiedom.

G.P.: Herr wachmajster!

F.F.: Ja, ja! Jo je wachmajster a wy niy musicie mi ô tym przipominać! Jestech wachmajster Frank Futereck a wy za chwila treficie do haresztu za ôbsztalowanie śmierci waszego chopa!

G.P.: Herr wachmajster!!!

F.F.: Niy pauzujcie! Co byście zrobili, kej bych wom bajszpil pedzioł, co my znodli Lipińskigo?

G.P.: Ja! Gynał!

F.F.: Gynał! Aji tyż zwiedzieli ô waszych konszaftach! Bo wyście durch sie z Lipińskim ôd tego aprila trefiali, pra? I po leku cyrklowali jako zyńś cuzamym a przi tymu donś do geldu? ońcym uznaliście, co je yno jedna zowada ku tymu i ôna mo na miano August! August Pyrchała! I ta zowada trza pobulić a prajs ku tymu to jedyn tauzyn marek, pra?! Tela żeście dali Lipińskimu za uśmiercynie waszego ślubnego?!

G.P.: Fto wom tak pedzioł?! Ôn?! Tyn Lipiński?! To je ônmyjglich!

F.F.: Padocie, co to je ônmyjglich? A po jakimu tak godocie?

G.P.: Bo ôn by nikyj… Bo jo wiym co ôn tam snokwio! Eźli już co padoł, to wszysko sie musioł som umiynić a ôbcyrklować! Ôn, niy jo! Jo je blank niywinowato!

F.F.: A my znomy ale blank inkszo wersyjo Pyrchałko!

G.P.: Fulocie! Wszysko to je ale niyprowda!

F.F.: Niyprowda?! Jeszcze niy wiycie, co wom chca pedzieć a już padocie co cygania! Powiym wom jako je prowda, bo ôd kogo inkszego sie niy dowiycie! Tyn cołki Lipiński wos ale ôcyganił! Cyganił ôd tego dnia, kej sie yno do wos wkludził… Już wtynczos zaczon wichlyrstwo a wyście boli yno werkcjogiym. Nale pewnikiym mogliście tego niy zmiarkować skuli tego, co mody karlus fest wos zbamoncił. Wtynczos żeście zaczyni żyć ze sobom, pra? Gyszichta znano ôd storoczy! Dwie mode wyposzczone persony majom sie ku sia… Aże ludzie po wsi zaczyni godać… I już wtynczos prziszoł wom do łepy tyn idyj, co wasz ślubny wom yno zawodzo! Styknie sie yno ônego pozbyć, dalij przedocie bauerstwo i wybzniecie kajś do świota! Trufaliście pewnikiym, co możno August ôstanie kaj nad Marnom. Pewnikiym herc wom zaklekotoł, kej dostaliście brif ô przitrefiyniu Augusta, nale nadziejo wartko zgosła kej prziszoł nazod ôd lazareta! Trza boło zrychtować wartko jakiś ablyjzong! Umiyniliście przedać bauerstwo. I mieliście Lipińskigo kiery mioł pozbyć sie waszego chopa! Tela yno, co Lipiński ôsobliwie przoł niy wom a waszym piyniondzom Pyrchałko! Mioł ôd wos ôbiecany geld za uśmiyrcynie Pyrchały! Tauzyn marek!I to boł wasz prajs za żywobyci waszego chopa!

G.P.: Suchać sie tego niy do! Już wom padałach…

F.F.: Niy pauzujcie Pyrchałko! Lipiński pokozoł sie mocny nale w godce. Ôdgrywoł przed wami lagramynckigo bohatyra a tak rychtig, kej prziszło co do czego ôkozoł sie mamlasiaty. Toż wymyndykowoł, co do zabicio Pyrchały znojdzie kogo inkszego. I znod. Chachara, kery niyroz bytowoł we cuchthauzie. Helmuta Wilkego! Nale Lipiński uznoł, co ônymu do yno poł tego waszego geldu a reszt sie weznie do sia.

G.P.: Ônmyjglich…

F.F.: Ônmyjglich to bydzie dalij! Wilke możno i bytowoł po cuchthauzach nale niy boł w żodyn roz mordyrzym. Chacharym, krodziokiym, rojbrym, ja! Niy mordyrzym! Nale spomnioł sie, co hańdownij we hareszcie trefił chopa, kiery je masorzym. Uznoł, co masorz niy bydzie mioł problyma ze zbiciym. Ônymu przeca je egal. Gowiydź eli persona. Wzion halba, siod do cuga i porajzowoł do Przegyndzy! Tela yno, co Jorg Prohaska rod rychtowoł roztomajte szpecjały, nale niyrod zbijoł gowiydź. A co dziepiyro czowieka. Nale Jorg tyż boł chytry na leki geld. Zatym sie rozeszli miglanc Wilke doł Prohasce prziôbiecka geldu, tela yno, co boło tego dwiesta marek ze prziôbiecanych bez Lipińskigo piyńciu stowek. Prohaska myndykowoł fest bez pora dni, aże wymyndykowoł, kamrata ôd wojska. I tukej sie pokazuje Lyjo Kolyn. Chop zatonkany we chmorach. Lajermon. Poeta a muzykont! Możno jeszcze niy fynfnikorz, nale ynterbowany bez fatra, wiod żywobyci jednom gyrom na ausie. Profaska boł bardzij szczodliwy i prziobiecoł połowka z tego geldu, kery mioł dostać ôd Wilke. Kolyn mioł dostać sto marek za pozbycie sie waszego chopa Pyrchałowo! Widzicie, kej sie wszysko zaczyno nom gryfnie kuplować? Nale jeszcze my niy som fertich! Lyjo Kolyn możno boł biydocina nale jeszcze niy ciarach. A już na zicher niy mordyrz. Niy myndykowoł za wiela yno na drugi dziyń siod na koło i popyndalowoł na Dymbiyńsko. Spomnioł sie chopa, kiery mioł lang chyb geldu a przi tymu cołko hurma bajtli na kuście. Tego chopa znocie. Jozef Bortel. Troszyczka sie Lyjo ze Usikiym targowali i stanyło na tym, co Usik zônaczy tyn auftrag za trzidziści marek. Usikowi ôd szlagu zdało mu sie, co to bydzie ale leki geld. Forsztelowoł sie, co styknie zrychtować jaki umfal i sprowa sie rozplocze sama ôd sia. Myndykowoł, myndykowoł bez pora dni, nale końcym uznoł, co niy poradzi nic wynokwić. Wtynczos sie wybroł bez Kolonijo do lasa na Kiferberg. Hań we dziurze w erdzie bytowoł jedyn chop. Bortel chopa znoł ôd czasow, kej cuzamyn arbajtowali po roztomajtych bauerach. Do czasu, aże chop przi jakimś trefie sie pozbył sztyrech palcow u prawicy i lewego ślypia. Niyskorzij to tamtyn już yno słepoł. Rozum mioł wypolony bez bryna! Ja! Chop boł ale srogi brynol. Toż Bortel sie uznoł, co ôn niy bydzie za fest wymyślaty i za piytnoście marek zônaczy co yno a przi tymu niy bydzie ônego tyrpać sumiyni. Ôbiecoł chopu tyn mikry doś geld i prziszoł nazod do baby a bajtli. A chop sie ôd szlagu wybroł na Mokre! Trefił bez problyma do waszego bauerstwa. Zaczon wachować na kraju lasa zarozki za płotym waszego bauerstwa. Mioł flaszka jakijś berbelowy, mioł konsek żymły. Mioł fol czasu. Czekoł aże sie troszyczka zećmi. I mioł glik! Wele szwortyj po połedniu przifilowoł chopa, kery wyloz ôd wos z chałpy i skryncił do lasa. A we lesie już ôczekowoł na ônego tamtyn… Tak rychtig to niy ôczekowoł yno myndykowoł, jako zarobić na te piyntnoście marek. Nale kej uwidzioł, co ftoś wylazuje ze waszyj chałpy to uznoł we tym swojim zabelontanym rozumie, co to musi być na zicher tyn, kerego mioł ukrziwdzić. Piznoł chopa pora razy sztechetom bez gowa a kedy tyn ôstoł sie bez dychu zasmyczył nad stowek i ciepnoł do wody. Bez noc chycił mroz i nieboszczyk znod sie lodym…

G.P.: Ja! Ciekawoch skond wom to wszysko je wiadomo?

F.F.: Spomniołech wom ô Usiku… Kajś mom sam ta aufnama…

G.P.: Nie wiym czy chca… Jezusiczku! Matko Bosko!

F.F.: Ja! To ôn!. Bajtle znodli wisieloka na gałynzi na Kiferbergu bodej niedaleko ôd miejsca bytowanio Cipy. Ôżyrok Cipa lazowoł po wsi i asił sie tym co spochoł kaj yno, choby ôczekowoł ôd ludzi jaki zocy! Tako już je czowieczo natura, co koże nom sie angyjbować. Nale ludzie za fest niy dowali wiary godce ôchlapusa. Nale Bortel już ja… Ôn jedyn uznoł, co Cipa godo prowda! Biydok nale hyrski, prawy a tyż fest imfintlich. Dziepiyro na tyn czos spokopił, co zrychtowoł. I te myśli musiały ônymu cionżyć choby berga na hercu, co yntlich ôpowożył sie zaciepnonć powroz na kark...

G.P.: Jo niy widza żodnego cweku w tyj waszyj godce, herr wachmajster! Ôżyrok Cipa ubił jakigoś chopa, inszkszy sie ôbwiesił a mie chcecie przipisać wina?! Jo niy miała z tym nic do czyniynio!

F.F.: Toż dowejcie pozor! Cipa już je umarty, nale momy glik! Przodzij pokozoł sie u Bortla rozrachować a doł ôpis cołkigo przitrefiynio. Tyn zaś zatym sie ôbwiesił wygodoł sie Kolynowi. Terozki Lyjowe sumiyni durch gorało, choby to ôn boł mordyrzym! Końcym, wybroł sie na Mokre. Musioł mieć ale dziwno macha kej trefił we szynku u Kusia żywego Augusta!

G.P.: Nale… Niy kapuja! Kedy to boło? Jezderkusie! To fto je zatonkany w stowku?

F.F.: Wy już to wiycie, pra? Nale wejrzycie jeszcze na ta aufnama… Chop leżoł pod lodym ôd decymbra toż niy ma za gryfny, pra? Jeszcze ta rozczaskano gowa… Eźli chcecie swrocać to godejcie zawczasu! Widera wom zondzie po jaki cynkajmer eli waszpek…

G.P.: To ôn… To… Jeronie! … Niy!

F.F.: Ja! To je Lipiński! Korpus ônego znodli my zatonkany we stowku! Ôżarty Adolf ubił niy tego kiery boł nacechowany yno tego, kiery wyrok wydoł! Pamiyntocie co to boł za dziyńo Piontek! Torg we Mikołowie. August dycki hań rajzowoł i wtynczos mieliście prozno chałpa. To boł dlo wos nojlepszyjszy czas na tref z Lipińskim. Wymowić sie ôd rajzy na Mikołów niy boło ciynżko. Stykło pedzieć Augustowi, co mocie boleści ôd tych waszych babskich sprow… Lipiński niy chcioł, coby ônego ftoś poznoł we wsi, toż ôd szlagu śmiatoł ôd wos bez fortka do lasa. Nale hań już lichtowała śmiertka. Idzie pedzieć, co Lipiński naraił włosno śmierć! Byliście możno udziywiyni, co Lipiński sie przestoł na szlag ôdzywać, pra?

G.P.: Lipińskigo znałach nale hańdownij! I niy trefiłach ôd aprila, kej poszoł weg! Wszysko żeście sie sprownie snokwili herr wachmajster! Tela yno, co sie niy do powionzać mie, Cipy i niyboszczyka Lipińskigo!

F.F.: Kolyn trefił do nos na odwach i nom gryfnie wyśpiywoł fto, wela i kedy. Trocha zetwało zatym my znodli masarza Prohaski nale końcym skludzili my chopa do Mikołowa. A ôstatnio tajla tych puzli już my mieli u nos w cuchthauzie. Helmut Wilke po staryj znajomości sprownie wszysko nom wyzdradził. U muter we chałpie znodli my geld, kerego niy zdonżył udać, ślubno fotografka wasza i Augusta kero Lipiński zachabił z waszego alboma, coby Wilke poznoł tego, kerego mo ubić i kartka z adresom waszego bauerstwa, coby wiedzioł kaj trefić.

G.P.: A jo? Ha! Na mie nic niy mocie! Sami żeście przikwolili herr wachmajster, co Lipiński wiod wichlyrstwo za mojimi plecami!

F.F.: Retong nom doł wasz chop! August już przodzij zaczon wos posondzać… Jeszcze niy ô wichlyrstwo nale ô wyzdradzynie! Już hańdownij, kej boł przi wojsku doszło do ônego co wy sam wyrobiocie! Beztoż Lipiński woloł sie ôd szlagu stracić, kej yno August prziszoł do dom. Możno sie lynkoł, a możno niy chcioł aufalować. Wiycie co August znod we waszyj tasi? Dwa abzyndry ôd telegrama a farkarta na cug do Ligoty! Lipiński wykludził sie na Ligota, pra? A wyście hań ônymu roz za kej dowali byzuch. Lipiński trzimoł w puciynce we nachtiszlu pora waszych brifow. A hań gryfnie rozpisany cołki forplan! Someście ale fest nierozważno Pyrchałko! Stykło fronknonć te brify do kachloka!

G.P.: To niy ma prowda!

F.F.: Prowda je tako, co Lipiński za waszom namowom mioł ubić waszego chopa a trefiło na ônego samego! Tak to je, kej sie samymu czegoś niy poradzi sprowić doporzondku. A przi tymu je sie chytrym na lekszyjszy geld! Toż mocie wyćwika na prziszłoś choć ta prziszłoś to wos czeko za gitrami Pyrchałko! Mocie zônaczyc coś zocnego, zônaczcie sie to sami a niy spuszczejcie sie na inszych. Mocie jeszcze jakeś wonty?

G.P.: Durch niy mocie na przikwolyni własnych sow żodnego ale festelnego świodectwa!

F.F.: Toż wejrzycie na to…

G.P.: Niy! Jo sie niy winszuja już dzisiej ôglondać żodnych ôszkliwych umrzików!

F.F.: To niy ma aufnama! To som papiory! Akta przedanio chałpy i ziymie ôd waszego ślubnego! A to som skrypta najmu kwatyronku. I niy ma to ancla yno srogi miynszkanie we Mikołowie przi Glaiwitzersztrase! Dziwocie sie ale uwożnie? Widzicie hań unterszrift ôd Augusta? Niy! Yno same wasze! A padaliście, co przedowaliście gospodarka cuzamyn… Styknie wom?

G.P.: A August?...

F.F.: A ô ślubnego to wy sie niy starejcie! Mo sie blank dobrze. Skuplowoł włosne podejrzynia a to, co godali ludzie! Piyrszym cugiym wybznoł do Breslau! Do bratka. Hań sie durch wywiadywoł, co pochocie dalij! Daliście znać, co chop wom sie stracił. Trufaliście, co na amyn! Uznaliście sie za gdowa i przedaliście gospodarka. Byliście na tela niyôpowożni a możno za tela frech, co miast citnonć kajś fort, wy lajstnyliście sie kwatyr we Mikołowie! Toż chned zwekslujecie tyn szykowny kwatyr na ancla we hareszcie we Mysłowicach!

G.P.: Herr wachmajster…

F.F.: Widera! Ôstowcie blajsztift a weźcie ta baba i zawrzyjcie na sztyry spusty!

KONIEC