Artykuły

Blisko 1,5 tys. pomników i kaplic ocalił przed zniszczeniem Społeczny Komitet Opieki nad Starymi Powązkami. Nie byłoby to możliwe bez datków zbieranych do puszek przez artystów, pisarzy, dziennikarzy, naukowców i polityków. W tym roku kwestować będą po raz 45.

Kwesta na Starych Powązkach odbędzie się w piątek, sobotę i niedzielę - 1, 2 i 3 listopada. Ze skarbonkami wyjdzie ok. 250 osób.

- Zbiórka trwa od godz. 9 do oporu. Niektórzy kwestujący biorą po kilka puszek i wracają dopiero o godz. 18, 19, a nawet 20 - mówi Jerzy Kisielewski, rzecznik Społecznego Komitetu Opieki nad Starymi Powązkami.

Sławni na Powązkach

W żebraczej roli wystąpią m.in.: Emilia Krakowska, Andrzej Rzepliński, Jerzy Iwaszkiewicz, Maja Komorowska, Andrzej Zaorski, rodzina Damięckich, Krzysztof Daukszewicz, Ewa Kasprzyk, Dorota Stalińska, Joanna Szczepkowska, Alicja Majewska, Artur Barciś, Włodzimierz Nahorny, Daniel Olbrychski, Wojciech Wysocki, Piotr Zelt, Tomasz Stockinger, Ewa Wiśniewska, Maciej Orłoś, Katarzyna Dowbor, Halina Kunicka, Rafał Trzaskowski, Ewa Malinowska-Grupińska, Małgorzata Kidawa-Błońska, Jan Englert, Kazimierz Kaczor, Ilona Łepkowska, Anna Nehrebecka, Michał Żebrowski, Marian Opania, Anna Seniuk, Wojciech Pszoniak, Hanna Śleszyńska i Magdalena Zawadzka. Udział w zbiórce zapowiedzieli artyści z Państwowego Zespołu Ludowego "Mazowsze", członkowie Bractwa Kurkowego i Polskiego Stowarzyszenia Miłośników Kolei. Wielka skarbonka ustawiona zostanie na grobie założyciela Komitetu Powązkowskiego Jerzego Waldorffa (1910-1999) w Alei Katakumbowej. To jego pomysłem było zaangażowanie znanych osób w ratowanie rozpadających się zabytków najcenniejszej nekropolii Warszawy. Zainspirowała go "Lalka" Bolesława Prusa, gdzie w jednej ze scen Izabela Łęcka w towarzystwie ciotki kwestuje w kościele św. Krzyża na rzecz biednych. Pierwszą zbiórkę pieniędzy Komitet Powązkowski zorganizował w 1975 r. Wkrótce podobne akcje zaczęto prowadzić na innych historycznych nekropoliach.

Skromne dotacje

Ubiegłoroczna kwesta na Starych Powązkach pomogła zebrać 235 tys. zł, a rekordowa w 2011 r. - 257,8 tys. zł.

- Dzięki warszawiakom, którzy co roku wpłacają nam pieniądze, możemy starać się zdobywać dotacje. Te jednak są bardzo skromne. Inne cmentarze dostają dużo większe wsparcie - mówi Bogusław Kornecki, kierownik pracowni konserwatorskiej Komitetu Powązkowskiego.

W tym roku komitet odrestaurował 40 nagrobków: 32 w Alei Katakumbowej (była to kontynuacja prac rozpoczętych w tej alei w 2017 r.), sześć pomników na grobach przedwojennych parlamentarzystów (prace przy nich sfinansowała Kancelaria Sejmu) i dwa na innych grobach (na wniosek rodzin pochowanych w nich osób). Koszt tych działań to 870 tys. zł. Pokryty zostanie ze środków z kwesty, dotacji miasta Warszawa, Ministerstwa Kultury, Kancelarii Sejmu oraz firmy Bolsius Polska. Gdyby nie zabrakło pieniędzy na renowację kaplicy Józefa Prasławskiego i pomnika nagrobnego Hipolita Poznańskiego, już teraz odnowiona byłaby cała Aleja Katakumbowa. Obiekty te są w planie remontowym Komitetu Powązkowskiego na przyszły rok. Do konserwacji w 2020 r. przeznaczono też ok. 20 nagrobków stojących wzdłuż alei łączącej Bramę Św. Honoraty z Katakumbami, kaplicę Naimskich w kwaterze 181. oraz trzy pomniki w kwaterach 8., 213. i 219. Na zrealizowanie tych zamierzeń potrzeba ok. 850 tys. zł.

Nie tylko kaplica Junga

Już w czwartek rozpoczyna się kwesta na cmentarzu Ewangelicko-Augsburskim przy ul. Młynarskiej. Potrwa trzy dni: 31 października od godz. 10 do 16, 1 listopada od godz. 8.30 do 17.30 i 2 listopada od godz. 10 do 16.

- Wspierać nas będą uczniowie ze Szkoły Podstawowej nr 386 im. Marszałka Józefa Piłsudskiego w ramach projektu "Kotwice pamięci", grono parafian oraz sympatyków, a także jak co roku pan Artur Barciś, pan Jacek Dehnel, pani Krystyna Janda, liczymy też na obecność pani Emilii Krakowskiej - zapowiada Magda Welman, intendentka cmentarza.

Kwestarzom zazwyczaj udaje się zebrać ok. 40 tys. zł. W ostatnich latach zawartość puszek zasilała fundusz remontu potężnej kaplicy grobowej Hermana Junga, króla warszawskiego browarnictwa drugiej połowy XIX w. Jest to największe po kaplicy Halpertów mauzoleum na tym cmentarzu. Zaprojektowali je znakomici architekci - Edward Lilpop i Józef Pius Dziekoński. W jego wystroju dominują formy neoromańskie. Nad wejściem znajduje się rzeźba przedstawiająca Chrystusa błogosławiącego małżonków z dziećmi. W środku ściany pokryte są malowidłami o tematyce biblijnej. Zmarli z rodziny Jungów spoczywają w podziemnej krypcie. Kapitalny remont kaplicy rozpoczął się w 2014 r. Zakres prac jest tak duży, że rozłożono je na kilka lat. Obecnie dobiegają końca.

- W tym roku dzięki wsparciu Mazowieckiego Wojewódzkiego Konserwatora Zabytków i m.st. Warszawy udało się odrestaurować piękne metalowe ogrodzenie kaplicy. Zostały także odtworzone metalowa bariera i furta prowadzące do krypty. W przyszłym roku chcielibyśmy przeprowadzić izolację oraz konserwację piaskowcowych schodów - informuje Magda Welman.

Parafia Ewangelicko-Augsburska Świętej Trójcy planuje też odnowić grób ks. Leopolda Otto, którego 200. rocznica urodzin przypada w tym roku. Chce odtworzyć skradzione z pomnika metalowe litery.

Z puszką przy grobie Żeromskiego

Znanych artystów i dziennikarzy, proszących o datki na ratowanie zabytkowych nagrobków, można będzie spotkać również na sąsiednim cmentarzu Ewangelicko-Reformowanym przy ul. Żytniej. Ta niewielka nekropolia jest miejscem spoczynku m.in.: Leopolda Kronenberga, Stefana Żeromskiego, Anny German, Andrzeja Szczypiorskiego, Janusza Szpotańskiego i Jeremiego Przybory. Organizowane tutaj zbiórki przynoszą każdego roku kilkanaście tysięcy złotych. W poprzednich latach kwestujących parafian wspierali: Agata Buzek, Emilia Krakowska, Magda Umer, Krystyna Janda, Anna Seniuk, Sławomira Łozińska, Kazimierz Kaczor, Marcin Perchuć oraz spora grupa artystów dopiero rozpoczynających karierę.

- Te same osoby pojawią się i w tym roku - mówi ks. Michał Jabłoński, proboszcz Parafii Ewangelicko-Reformowanej w Warszawie.

Kwesta odbędzie się 1, 2 i 3 listopada od godz. 11 do 16. Zawartość puszek pomoże restaurować najbardziej zniszczone nagrobki na tym cmentarzu.

Zbiórka wśród macew

Na cmentarzu Żydowskim przy ul. Okopowej kwestę prowadzi Społeczny Komitet Opieki nad Cmentarzami i Zabytkami Kultury Żydowskiej. Co roku zbiera między 7 a 9 tys. zł. Pieniądze te wydawane są na prace w najstarszej części nekropolii. W tym roku zbiórka odbędzie się w piątek 1 listopada od godz. 9 do 13 i w niedzielę 3 listopada od godz. 9.30 do 16. Wezmą w niej udział: Maja Komorowska, Monika Krajewska, Gołda Tencer, Jacek Dehnel, Józef Duriasz, Sławomir Holland, Ryszard Kluge, ks. Wojciech Lemański, Marcin Święcicki i Dawid Szurmiej. Zaplanowano też bezpłatne spacery po tej nekropolii. 1 listopada od godz. 11 dr Michał Laszczkowski, prezes Fundacji Dziedzictwa Kulturowego, pokaże pomniki odrestaurowane jej staraniem. W tym roku jego fundacja odnowiła ich tu aż 51. Jeszcze więcej - aż 84 - wyremontowała na cmentarzu Prawosławnym przy ul. Wolskiej. Może to robić, ponieważ sejm przyznał jej 100 mln zł funduszu wieczystego. 3 listopada dwie wycieczki po cmentarzu Żydowskim - o godz. 11 i 13 - poprowadzi Jan Jagielski z Żydowskiego Instytutu Historycznego.