Artykuły

"Wcześniak" jest drugą sztuką popularnego już w kraju pisarza białostockiego Edwarda Redlińskiego. Redliński należy bowiem do młodszego pokolenia naszych twórców literatury. Debiutował w końcu lat sześćdziesiątych kilkoma tomami reportaży, z których "Listy z Rabarbaru" i "Zgrzyt" z miejsca zdobyły autorowi uznanie. Największe jednak powodzenie zyskały mu dwie powieści z 1973 r., mianowicie "Konopielka" i "Awans". Ta pierwsza entuzjastycznie została przyjęta przez czytelników i krytykę i uzyskała nagrodę tygodnika "Kultura". W 1975 r. Redliński za obie te powieści otrzymuje Nagrodą Ministra Kultury i Sztuki. Dość szybko zarówno "Konopielka" jak i "Awans" zostały adaptowane do potrzeb scenicznych, a przedstawienia cieszyły się dużym powodzeniem. Jeżeli idzie o "Konopielkę", to najgłośniejszy spektakl zrealizował Teatr im. C. Norwida w Jeleniej Górze, zaś "Awans" wystawiony był w szeregu miastach m. in. w Szczecinie i Teatrze Rozmaitości w Warszawie. "Awans" ponadto został sfilmowany przez Janusza Zaorskiego.

Pierwszą sztuką Edwarda Redlińskiego był "Jubileusz", który szybko znalazł się na deskach naszych teatrów. Drugą jego sztuką jest właśnie "Wcześniak", który także trafił do repertuarowych planów teatralnych. Zarówno w twórczości prozatorskiej, jak i pisarstwie teatralnym, tematem, który absorbuje Redlińskiego jest awans społeczny polskiej wsi, jak też jego następstwa. O ile w "Awansie" czy "Konopielce" jest mowa o walce o ten awans, przygotowywania się do jego osiągnięcia, to we "Wcześniaku" mamy raczej do czynienia z losami ludzi, którzy już ten awans osiągnęli. A więc mamy do czynienia z dość typową rodzinką składającą się z ojca, byłego robotnika, obecnie emeryta i społecznika, syna, już inżyniera, który wraca po studiach w rodzinne strony i synowej - średniej urzędniczki robiącej zaocznie wyższe studia. Otóż ta właśnie rodzina staje przed pytaniem: co dalej, jakie będzie to życie po awansie. I to jest głównym przedmiotem satyrycznych rozważań Redlińskiego. Otóż autor poczytnych powieści nie ze wszystkim poradził sobie właśnie w twórczości teatralnej. Wycinek rzeczywistości pokazany w sztuce Redlińskiego jest zbyt wąski. Stąd obraz tej współczesności jest płaski, pozbawiony większej perspektywy, większego po prostu oddechu. Owszem, Redliński to zdolny twórca, zabłysnął tutaj przede wszystkim niezwykle zręcznym dialogiem okraszonym wieloma cennymi pointami. Pokazał w sztuce świetne karykatury charakterologiczne,. Postacie jego są jędrne, żywe, mocno trzymające się ziemi. W swojej warstwie literacko-publicystycznej jest bardzo nowoczesny ostro pamfletujący.

Reżyser przedstawienia Janusz Zaorski poprowadził spektakl w kierunku przedrzeźniającej satyry, aż do granic karykatury. I mimo iż w przedstawieniu jest wydobyty ostry pamflet społeczno-obyczajowy, mimo iż wiele scen czy sytuacji scenicznych należy do wręcz znakomitych, to są w tym przedstawieniu także momenty zbyt statyczne - a nawet monotonne (dotyczy to raczej drugiej części). Przedstawienie "Wcześniaka" w Teatrze na Woli odznacza się jednak w podstawowej swej części świetnym aktorstwem. Dotyczy to przede wszystkim roli ojca w interpretacji Henryka Bąka, synowej - Stanisława Celińska i sąsiada - Jan Matyjaszkiewicz. Duet Celińska-Bąk świetnie przedstawia postacie dramatu Re-dlińskiego, są w miarę realni, uparci, ale i ograniczeni. Matyjaszkiewicz swoją wielką intuicją i inteligencją zawodową wnosi wielowymiarowość swojego bohatera. Ciekawą też sylwetkę milczącego, a buntującego się syna stworzył Andrzej Mrowiec. Ponadto w przedstawieniu bierze udział najmłodsze pokolenie aktorskie, a więc Adam Ferency, Grzegorz Wons i Wojciech Machnicki, którzy świetnie radzą sobie aktorsko przy swoich starszych znakomitych kolegach.

Ważną rolę w tym przedstawieniu spełnia też dekoracja, której funkcjonalny i prosty charakter nadał znany karykaturzysta Andrzej Krauze. Piękną i sympatyczną jak zwykle muzykę skomponował Adam Sławiński.

Przedstawienie jest gorąco przyjmowane zwłaszcza przez młodą publiczność.