Brecht - dzisiaj
80-LECIE urodzin Bertolda Brechta, które obchodzimy wraz z naszymi przyjaciółmi z Niemieckiej Republiki Demokratycznej i postępowymi działaczami kultury w całym świecie, stanowi dobrą okazję, by zastanowić się nad współczesnym znaczeniem jego dzieła. Temu problemowi poświęcone też będą dyskusje w czasie międzynarodowego sympozjum, które rozpoczyna się 10 lutego w Berlinie.
Przybladły fajerwerki sław lat-pięćdziesiątych. Coraz rzadziej sięgają dziś teatry po sztuki Dürrenmatta, Sartre'a, Camusa. Sława Ionesco nie wyszła poza powtórki jego pierwszych, istotnie znakomitych jednoaktówek. A do twórczości Brechta wracają wciąż teatry świata. Z wielu krajów nadchodzą wiadomości o nowych premierach sztuk Brechta. W Teatrze Narodowym w Pradze wystawiono niedawno "Karierę Artura Ui". W najnowszym numerze "Nouvelles Litteraires" Bernard Dort, jeden z najlepszych znawców twórczości Brechta, pisze, że "pierwszy trymestr roku 78 jest diabelsko brechtowski". W samym tylko Paryżu trzy teatry mają w repertuarze sztuki autora "Matki Courage". W Warszawie Tadeusz łomnicki pracuje w Teatrze na Woli nad rolą Galileusza w przedstawieniu, które wyreżyseruje Ludwik Rene. W krajach socjalistycznych, na Zachodzie i w krajach Trzeciego Świata sztuki Brechta coraz częściej stanowię istotną część współczesnego repertuaru. Gdzie tkwi tajemnica ich uniwersalności? Wydaje mi się, że można tu wymienić dwie zasadnicze przyczyny. Pierwszą jest ich zawartość intelektualna, ich głębia ideowa, ich humanizm. Te sztuki uczą dialektycznego myślenia, pozwalają lepiej zrozumieć świat i przemiany, jakie w nim zachodzą. Głoszą wiarę w możliwość przebudowy świata w oparciu o teorię i praktykę marksistowską, stanowią artystyczny wyraz komunistycznego widzenia perspektyw rozwojowych ludzkości. Ich istotą jest troska o człowieka, postulat życzliwości i wzajemnego zrozumienia - tak pięknie sformułowany w słynnym wierszu Brechta "Do potomnych".
I jest jeszcze druga przyczyna - wartość literacka, piękno, nowość, oryginalność formy artystycznej jaką nadał Brecht swym utworom. Zapominamy czasem, że był poetą, jednym z najświetniejszych w literaturze niemieckiej XX wieku. Wymyślił nowy typ teatru, teatru dialektycznego i opracował jego teorię i praktykę. Jednym z jej podstawowych założeń było zaskakiwanie widza efektami osobliwości, zmuszanie go do myślenia poprzez ukazywanie spraw i problemów w zupełnie odmiennym świetle w innych sytuacjach, odbiegających od tego, do czego był przyzwyczajony. Trzeba czytać jego sztuki wciąż na nowo i szukać dla nich stale nowych form artystycznych, odpowiadających zmieniającym się myślom i odczuciom widzów. Teatry, które wchodzą na tę drogę, mogą liczyć ne największe sukcesy w interpretacji spuścizny ideowej i artystycznej autora "Matki Courage".
NIERAZ słyszy się, że poznanie i zrozumienie jego dzieła osiągnęło już swe apogeum. A tymczasem okazuje się, że można tam znaleźć prawdy, których nikt dotąd nie odkrył. I rację miał wielki reżyser włoski Giorgio Strehler, kiedy mówił że droga do poznania twórczości Brechta dopiero się zaczęła.
