Artykuły

"Orestes" wg Eurypidesa w reż. Michała Zadary z warszawskiej Centrali na Festiwalu Nowego Teatru w Rzeszowie. Pisze Magdalena Mach na stronie festiwalu.

Od zarania teatru widzów przyciąga albo zjadliwy humor, albo krwawy dramat. W obu przypadkach mile widziane są także zaskakujące zwroty akcji. W "Orestesie" według Eurypidesa w reżyserii Michała Zadary jest wszystko.

Trójka aktorów - wiele postaci, zamiast masek - fotografie bohaterów poszczególnych scen, wyświetlane na białym materiale oraz ich imiona, zamiast chóru - garażowa kapela rockowa. Forma antycznej tragedii i fabuła Eurypidesa z grubsza się zgadza, ale bohaterowie mówią językiem współczesnym i bardzo pospolitym, niestroniącym od niecenzuralnych "wzmacniaczy". I tak spektakl CENTRALI staje się łącznikiem pomiędzy tragedią grecką a współczesną komedią gangsterską. Można? Można!

Zaczyna się od przedstawienia rodziny. Dużej rodziny, dlatego niezwykle pomocne okazuje się rozrysowane drzewo genealogiczne. Niestety - również rodziny patologicznej, coraz więcej imion zakrywa plama w kolorze krwistej czerwieni, a to oznacza, że ta osoba zginęła tragicznie. Taka śmierć dosięgła rodziców Orestesa i Elektry. Matka zabiła ojca, a Orestes, w odwecie i za namową Elektry, zamordował matkę. Ponieważ rodzeństwo otrzymuje za tę zbrodnię wyrok śmierci, aby się ratować, terroryzują swojego wuja, próbując zamordować jego żonę i grożąc śmiercią jego córce. Krwawy horror. Ratunkiem jest absurdalny humor. Dzięki lekkiemu językowi tłumaczenia "Orestesa" i komediowej konwencji spektaklu, która niebezpiecznie zbliża się czasami do granicy kabaretu lub groteski, oglądamy tę krwawą historię i uśmiechamy się. Właśnie tak aktorzy kupują naszą uwagę. Już nas mają, słuchamy uważnie. Dlatego, kiedy minie rozbawienie wywołane naprawdę zabawnie zaaranżowanymi scenkami (np. scena próby popełnienia zbiorowego samobójstwa), to pozostanie refleksja dość smutna. Oto demokracja przegrywa z bezwzględnymi rozwiązaniami siłowymi, a załamanie jej mechanizmów pcha państwo wprost w ramiona władzy autorytarnej. Wymowny jest finał przedstawienia: żeby posprzątać cały ten krwawy bałagan musi zainterweniować siła wyższa, bóg Apollo o aparycji rosyjskiego mafioso, który przez Skype'a, spokojnym, beznamiętnym głosem wydaje polecenia i rozdaje karty: kto powinien na chwilę zniknąć, a kogo należy usunąć na zawsze. Demokratyczna władza, procedury, sądy, nie powstrzymają rozlewu krwi, nie uchronią państwa przed kryzysem, zrobi to zaś taka władza, która nie zawaha się użyć przemocy - władza autorytarna. Dowiadujemy się też, że starożytni dwa i pół tysiąca lat temu mieli podobne rozterki jak my: czy zło, popełnione w celu niszczenia, piętnowania zła, jest dobre?

Mimo wszystko jednak spektakl CENTRALI jest bardziej śmieszny niż straszny. Szalę na stronę komedii ostatecznie przesuwają aktorzy. W Rzeszowie, podczas Festiwalu Nowego Teatru, odbyła się niejako druga premiera tego spektaklu - w częściowo zmienionej obsadzie: Barbara Wysocka, Paweł Paprocki i Mateusz Łasowski. Z pierwszej obsady pozostała tylko Barbara Wysocka, która dźwiga cały spektakl, nadaje mu tempo i wyzwala energię. Właściwie powinien mieć tytuł "Elektra", zamiast "Orestes", bo to ona, siostra zabójcy, jest centralną postacią i mózgiem wszystkich operacji. Ale Wysocka to nie tylko Elektra. Aktorzy wcielają się w różne role - mężczyźni w kobiece, kobieta w męskie. Do swoich postaci odnoszą się przeważnie z ironizującym dystansem, z lekką, ale stałą tendencją do przekoloryzowania. Słabo wypadają jedynie jako chór, stylizowany na rockową kapelę garażową - tak słabej kapeli nie słyszałam żadnym garażu.

Twórcą muzyki do spektaklu jest Jacek Szymkiewicz "Budyń" z grupy Pogodno, który w Rzeszowie wspomagał muzyczne "wykony" na scenie.