Artykuły

Interdyscyplinarny, łączący wiele instytucji ośrodek praktyczno-teoretyczny zajmie się namysłem nad niepełnosprawnością w jej wymiarze społeczno-kulturowym, będzie też rozwijać ideę społecznego otwarcia się na osoby z niepełnosprawnościami na polach sztuki, kultury i nauki.

Centrum Sztuki Włączającej: Downtown to inicjatywa Teatru 21 realizowana z Biennale Warszawa w ramach finansowanego przez m. st. Warszawa projektu "Niepełnosprawność i społeczeństwo".

Nie posiada ona stałej siedziby, dlatego włączała się będzie w tkankę różnych instytucji i przestrzeni miejskich. Downtown zapraszać będzie na warsztaty, spektakle, wykłady czy spotkania poświęcone niepełnosprawności, sposobom jej społecznego funkcjonowania, obrazowania w sztuce i mediach etc. Działalność Centrum Sztuki Włączającej: Downtown zainaugurował warsztat Architektura relacji, podejmujący się próby praktykowania wspólnej obecności uwzględniającej ograniczenia poszczególnych osób, a także projektowania twórczych, otwartych na różnorodność sytuacji społecznych, które nie bazują na wykluczeniu. Warsztat poprowadziły artystki i performerki: Justyna Sobczyk, Justyna Wielgus i Agata Skwarczyńska.

Podstawowym i długofalowym celem, który stawia przed sobą ta innowacyjna na polskim gruncie instytucja w procesie, jest zainicjowanie daleko idącej zmiany w przestrzeni publicznej. Otwarcie się pól sztuki, kultury i nauki zarówno na potrzeby na osób z niepełnosprawnościami, jak i będąca konsekwencją tego działania demokratyzacja samej przestrzeni publicznej.

"Chcąc wzmocnić tożsamość zbiorową, ruch osób niepełnosprawnych będzie musiał wypracować nowe podejście do kwestii niepełnosprawności i uświadamiania znacznej większości niepełnosprawnych. Czołową rolę odegrają tu kulturowe i artystyczne obrazy niepełnosprawnych, tworzone przez nich samych, bowiem tylko z prowokujących obrazów, które nie stronią od sprzeczności, wyłonią się postępowe koncepcje - pisze brytyjski badacz niepełnosprawności" - Tom Shakespeare ("Disabled People's Self-organisstion: a new social moment", "Hypatia" 1993 nr 3, tłum. Agata Zawrzykraj).

Szczególną rolę w funkcjonowaniu Centrum Sztuki Włączającej: Downtown odgrywać będzie rozwijanie pola, na którym spotykają się niepełnosprawność, teatr i sztuki performatywne. Działania sceniczne są bowiem niezwykle skutecznym medium w inicjowaniu zmian społecznych, przestrzenią otwartą na projektowanie nieskończonej liczby sytuacji spotkań międzyludzkich, będących nie tyle fikcjami do oglądania, co raczej symulacjami rzeczywistych problemów społecznych. Zmiany systemowe wyrównujące dostęp do wspólnych dóbr wszystkim obywatelom - bez względu na ich stopień niepełnosprawności, wyznanie, kolor skóry, seksualność czy płeć - mogą stać się konsekwencją wielu wcześniejszych artystycznych, społecznych i politycznych interwencji.

Jednym ze współorganizatorów Centrum Sztuki Włączającej jest Teatr 21, którego intensywna obecność na najbardziej cenionych warszawskich scenach przekonuje o słuszności takiego podejścia. Przez 13 lat systematycznej pracy udało się im zbudować mocny zespół aktorski, który tworzą w większości osoby z zespołem Downa i autyzmem, stworzyć wyjątkowy język teatralny, wyjść z twórczością poza krąg osób związanych z obszarem pedagogiczno-terapeutycznym oraz osiągnąć sukces na polu artystycznym. Wokół Teatru 21 skupiła się z czasem grupa na stałe pracujących z zespołem artystów i edukatorów z obszaru muzyki, scenografii, wideo-artu, tańca, reżyserii światła oraz badaczy teatru i pedagogów teatru gotowych na rozwijanie inkluzywnej sztuki i edukacji.

Również drugi organizator Centrum - Biennale Warszawa, transdyscyplinarna placówka łącząca działalność badawczą, aktywistyczną i artystyczną, angażuje się w tworzenie i poddawanie refleksji nowych idei artystycznych i społecznych.

Pierwszy sezon Centrum Sztuki Włączającej: Downtown przebiegać będzie pod hasłem "Niepełnosprawność - społeczeństwo". Głównym jego tematem będą społeczne mechanizmy wytwarzania niepełnosprawności, sposoby jej reprezentowania w sztuce, mediach, medycynie, nauce, mechanizmy marginalizowania i medykalizacji niepełnosprawności, a także polityczne strategie zarządzania niepełnosprawnością.

Okazją, by zapoznać się z tymi zagadnieniami będą wrześniowe i październikowe wykłady, a także rozmowa z wybitnym amerykańskim badaczem z obszaru studiów nad niepełnosprawnością, prof. Lennardem J. Davisem zatytułowana Niepełnosprawność - społeczeństwo. Ustanawianie normy (23.10, godz. 17.00, STUDIO teatrgaleria, wstęp wolny).

Zaprezentowany podczas wykładów i spotkań kontekst historyczny ruchów aktywistów z niepełnosprawnościami stanie się również ważnym kontekstem dla spektaklu "Rewolucja, której nie było" Teatru 21 w reżyserii Justyny Sobczyk, którego premiera zaplanowana jest na grudzień 2018 roku. Spektakl ten będzie wspólną produkcją Biennale Warszawa i Teatru 21, a zagrają w nim aktorzy Teatru i zaproszeni do współpracy aktywiści z niepełnosprawnościami.

Ponadto podczas pierwszego sezonu Centrum Sztuki Włączającej: Downtown widzowie będą mieli okazję zobaczyć dotychczasowe spektakle Teatru 21: "Klauni, czyli o rodzinie. Odcinek 3" (18-19.09 godz. 19.00, Instytut Teatralny, bilety 25-20 zł), "Superspektakl" (13.10 godz. 13.00, Teatr Powszechny, bilety 60-40 zł) oraz "Tisza be-Aw" (19, 25, 26.10, godz. 20.00, Muzeum POLIN, bilety 15 zł), uczestniczyć w spotkaniach i wykładach: wykładzie Justyny Lipko-Koniecznej i Eweliny Godlewskiej-Byliniak pt. "Freak show, ludzkie zoo, teatr osobliwości. Strategie reprezentacji niepełnosprawności w XIX-wiecznych widowiskach kulturowych" (18.09 godz. 20.00, Instytut Teatralny, wstęp wolny); rozmowie z Jackiem Hołubem, dziennikarzem, autorem wydanej nakładem Wydawnictwa Czarne książki "Żeby umarło przede mną. Opowieści matek niepełnosprawnych dzieci" (19.09 godz. 20.00, Instytut Teatralny, wstęp wolny); czy wykładzie dr Katarzyny Ojrzyńskiej, pt. "Odzyskiwanie pamięci o zagładzie osób niepełnosprawnych: historia, kultura i empowerment" (19.10, godz. 18.45, Muzeum POLIN, wstęp wolny). Części teoretycznej towarzyszyć będą także otwarte warsztaty: "Poruszeni" (17.10 godz. 15.00, CSW Zamek Ujazdowski - Sala Edukacyjna, zapisy: teatr21@teatr21.pl) - warsztaty taneczno-ruchowe prowadzone przez Janusza Orlika; "Próba otwarta" (22.10 godz. 16:30, PKiN, zapisy: teatr21@teatr21.pl) - warsztaty prowadzone przez Cecylię Sobolewską, Justynę Wielgus i Urszulę Wojtkowiak; "Przekraczanie ramy" (24-26.10 godz. 13:00, STUDIO teatrgaleria, zapisy: teatr21@teatr21.pl) - trzydniowe warsztatach dla rodziców i opiekunów osób z niepełnosprawnością prowadzone przez Marię Parczewską, psycholożkę, projektantkę, nauczycielkę akademicką; a także "O!SWÓJ" - cykl warsztatów dla nauczycieli i animatorów kultury prowadzonych przez współpracujących z Teatrem 21 Justynę Sobczyk, Justynę Lipko-Konieczną, Justynę Wielgus, Maję Parczewską, Sebastiana Świądera i Agnieszkę Szymańską.

Centrum Sztuki Włączającej: Downtown powstaje w ramach projektu "Niepełnosprawność i społeczeństwo" realizowanego przez Biennale Warszawa we współpracy z Teatrem 21, ze środków Miasta Stołecznego Warszawy.