Artykuły

"Maria K.", teatralna opowieść o życiu Marii Komornickiej w wykonaniu grupy teatralnej Impro z Zakładu Karnego w Krzywańcu, zwyciężyła w Ogólnopolskim Konkursie Więziennej Twórczości Teatralnej.

Konkurs dla grup teatralnych działających w polskich więzieniach odbył się po raz piąty. Wzięło w nim udział 11 zespołów. Jury pod przewodnictwem Ewy Wójciak, aktorki Teatru Ósmego Dnia, zdecydowało się przyznać główną nagrodę i wyróżnienie spektaklowi "Maria K." [na zdjęciu] w wykonaniu żeńskiej grupy teatralnej Impro z Zakładu Karnego w Krzywańcu. Nagroda jest też szansą na dłuższe życie spektaklu - wyróżnienie "Ósemek" daje gwarancję kolejnej prezentacji "Marii K." w Poznaniu. Pojawiły się też zaproszenia do Gdańska i Warszawy.

Reżyserką spektaklu jest Agnieszka Bresler z wrocławskiego Kolektywu Kobietostan, aktorka, reżyserka, absolwentka MA Acting na Manchester Metropolitan University i Physical Theatre Practice w Adam Smith College w Szkocji. Współpracowała z teatrami w Wielkiej Brytanii, Polsce i we Włoszech. W 2006 r. założyła w Glasgow polski zespół Gappad Theatre. We współpracy z Teatro La Madrugada przygotowała swój autorski monodram "Starsza Pani". We Wrocławiu współpracowała m.in. z wrocławską Fundacją "Jubilo".

Suknie wrzucone do pieca

Pomysł "Marii K." pojawił się podczas pracy nad spektaklem "Kobietostan" w jej wykonaniu, którego podstawą były m.in. rozmowy z osadzonymi w Krzywańcu. - Przywoziłam na próby różne materiały literackie - wspomina Bresler. - Wśród nich był jeden z wierszy Marii Komornickiej. Kiedy usłyszałam go w wykonaniu kobiet z Krzywańca, wiedziałam, że mam w ręku materiał na kolejny spektakl, tym razem w ich wykonaniu.

"Maria K." powstała na podstawie dwóch książek opowiadających o życiu Komornickiej: "Innej od siebie" Brygidy Helbig i "Księgi Em" Izabeli Filipiak. Bohaterka tych opowieści, urodzona w 1876 r. poetka, tłumaczka i krytyczka literacka, w wieku 31 lat wrzuciła do pieca swoje kobiece suknie i oświadczyła światu, że jest mężczyzną, przyjmując imię Piotra Własta. Żeby nadać twarzy męski wygląd, kazała wyrwać sobie zęby. Rodzina uznała jej przemianę za przejaw choroby psychicznej - od 1907 r. siedem kolejnych lat spędziła w sanatoriach i szpitalach dla psychicznie i nerwowo chorych, skąd uwolnił ją dopiero wybuch I wojny światowej.

- Historia Marii jest naszą wspólną opowieścią o kobietach bohaterkach, o zbiorowej sile kobiet i o solidarności, którą rodzi radykalny akt odwagi jednostki - mówi Agnieszka Bresler. - Przywracając jej głos, chciałam przywrócić głos kobietom zamkniętym za murem Zakładu Karnego w Krzywańcu, które zaimponowały mi determinacją, siłą i naglącą potrzebą przemówienia.

Symboliczne zdjęcie masek

Reżyserka podkreśla, że jej aktorki od razu odkryły wspólnotę swojego losu z Komornicką.

- Historia jej życia to opowieść o rozdarciu, niedopasowaniu, uwięzieniu, próbie wyzwolenia się z mentalnej i społecznej pułapki - tłumaczy. - Bardzo cieszę się, że spektakl powstał dzięki wsparciu Funduszu Feministycznego, bo to w istocie manifest feministyczny, a w Marii Komornickiej można z łatwością dostrzec pionierkę wyzwolenia kobiet.

Spektakl, w pracy nad którym wzięło udział 10 kobiet z Krzywańca, jest opowieścią o wczesnych latach życia poetki i skupia się na okresie, który spędziła w sanatoriach i szpitalach.

- Na koniec następuje symboliczne zdjęcie masek przez aktorki, które już z własnej perspektywy opowiadają, co to znaczy znaleźć się w potrzasku - mówi Bresler. - Odtwórczyni głównej roli, Aleksandra, podkreśla, że w "Marii K." zagrała rolę życia i że po wyjściu z więzienia chce zająć się teatrem - ją spotkanie z Komornicką szczególnie mocno dotknęło, bo sama identyfikuje się jako mężczyzna, używa męskich końcówek. Jednak teraz, po sukcesie w Poznaniu, wszystkie powtarzają, że powinnyśmy zrobić film o Komornickiej, żeby dowiedział się o niej cały świat.