Artykuły

Urodził się 21 kwietnia 1923 roku w Krakowie. Był ikoną polskiego teatru, wybitnym aktorem i reżyserem, dyrektorem Teatru Dramatycznego i Teatru Ateneum w Warszawie. Dziś 95. rocznica urodzin Gustawa Holoubka

W 1939 r. jako ochotnik uczestniczył w kampanii polskiej. W czasie okupacji należał do konspiracyjnego kółka teatralnego.

W 1947 roku ukończył naukę w Studiu Dramatycznym przy Teatrze im. Juliusza Słowackiego w Krakowie (przekształconym później w PWST).

Karierę aktorską rozpoczynał w Krakowie - w latach 1947-1949 był w zespole Miejskich Teatrów Dramatycznych. Gustaw Holoubek debiutował tam w marcu 1947 r. rolą w sztuce "Odys u Feaków" Stefana Flukowskiego.

Od 1949 roku do 1958 artysta pracował w Teatrze Śląskim im. Stanisława Wyspiańskiego w Katowicach, którego w latach 1954-1956 był dyrektorem artystycznym. Zagrał tam m.in. w "Balladynie" (1950) i "Mazepie" (1953) Juliusza Słowackiego. Tam też zaczął reżyserować teatralne sztuki, zrealizował m.in. "Trzydzieści srebrników" Howarda Fasta (1952).

Ze scenami warszawskimi Holoubek związał się w 1958 r., najpierw z Teatrem Polskim, gdzie grał w latach 1958-1959. Już za pierwszą rolę na deskach tego teatru - w spektaklu "Trąd w pałacu sprawiedliwości" Ugo Bettiego w reżyserii Marii Wiercińskiej - zebrał entuzjastyczne recenzje.

Historyk teatru, Zbigniew Raszewski, w książce "Teatr w świecie widowisk" wspominał tę rolę tak: "Pamiętam moment, gdy po raz pierwszy ukazał się warszawskiej publiczności Gustaw Holoubek (...) Na scenie gromada asów i tuzów. W pewnej chwili w głębi, ale z prawej strony, nie na wprost nas, wchodzi aktor niepozornej powierzchowności, nie patrzy na nikogo, siada sobie (tam w głębi) i spokojnie zaczyna czytać gazetę. Asy i tuzy nadal perorują, ale już nikt ich nie słucha. Wszyscy wpatrują się zafascynowani w tę zagadkową postać z gazetą. To było wejście prowokacyjnie nijakie. Jedno z najpiękniejszych, jakie widziałem".

Karierę zawodową Holoubek kontynuował w stołecznym Teatrze Dramatycznym (1959-1963) i Teatrze Narodowym (1964-1968).

W 1968 roku ponownie związał się z Teatrem Dramatycznym; przez 11 lat - od roku 1971 do 1982, był jego dyrektorem.

Jako aktor na scenie Teatru Dramatycznego grał główne role m.in. w spektaklach "Diabeł i Pan Bóg" Jeana-Paula Sartre'a (1960) i "Król Edyp" Sofoklesa (1961) w reżyserii Ludwika Rene, oraz "Płatonow" Antoniego Czechowa w reżyserii Adama Hanuszkiewicza (1962). Występował tam też w spektaklach reżyserowanych m.in. przez Jerzego Jarockiego - u którego zagrał wysoko ocenione role w "Rzeźni" Sławomira Mrożka (1975) i "Królu Learze" (1977) Szekspira - oraz Jerzego Antczaka, Jerzego Grzegorzewskiego, Andrzeja Łapickiego i Macieja Prusa.

W Teatrze Narodowym Holoubek grał m.in. u Kazimierza Dejmka. Wystąpił m.in. w wyreżyserowanym przez Dejmka "Kordianie" z 1965 roku oraz "Dziadach" z roku 1967. To była jedna z największych ról Holoubka.

Inscenizacja została przez władze odebrana jako antyrządowa i antyradziecka. Władysław Gomułka nazwał spektakl "nożem w plecy przyjaźni polsko-radzieckiej". Swoją rolę w "Dziadach" wspominał Holoubek po latach tak: "Straciłem wtedy poczucie podziału na widownię i scenę, przepływała między nimi pozytywna, uwznioślająca energia".

W latach 1982-89 był aktorem stołecznego Teatru Polskiego. Grał tam m.in. w spektaklach "Ja, Michał z Montaigne" Józefa Hena (reż. Jan Bratkowski), "Wesele" Stanisława Wyspiańskiego (reż. Kazimierz Dejmek) i "Romulus Wielki" Friedricha Durrenmatta (reż. Kazimierz Dejmek).

Z warszawskim Teatrem Ateneum związany był od 1989 r. Od roku 1996 jako jego dyrektor artystyczny.

Na deskach Ateneum zagrał m.in. w: "Garderobianym" Ronalda Harwooda (1997, reż. Krzysztof Zaleski), "Domu wariatów" Marka Koterskiego (1998, reż. Marek Koterski) i "Opowieściach lasku wiedeńskiego" Odona von Horvatha (1998, reż. Agnieszka Glińska). Wyreżyserował tam natomiast m.in.: "Mazepę" Juliusza Słowackiego (1992), "Fantazego" Słowackiego (1994), "Króla Edypa" Sofoklesa" (2004) i "Cyrulika sewilskiego" Pierre'a Augustina Beaumarchais (2006).

Zagrał wiele ról w Teatrze Telewizji, gdzie zaczął występować pod koniec lat 50. Dla Teatru TV wyreżyserował też wiele spektakli, m.in. "Kordiana" (1980) i "Mazepę" Słowackiego (w 1969 i 1993) oraz "Króla Edypa" Sofoklesa (2005).

Karierę aktora filmowego Holoubek rozpoczął w 1953 r. Debiutował rolą w filmie "Żołnierz zwycięstwa" Wandy Jakubowskiej.

Później wystąpił m.in. w filmach: "Pętla" Wojciecha Jerzego Hasa (1957), "Wspólny pokój" Hasa (1959), "Gangsterzy i filantropi" Jerzego Hoffmana i Edwarda Skórzewskiego (1962), "Prawo i pięść" Hoffmana i Skórzewskiego (1964), "Rękopis znaleziony w Saragossie" Hasa (1964), "Salto" Tadeusza Konwickiego (1965), "Marysia i Napoleon" Leonarda Buczkowskiego (1966), "Gra" Jerzego Kawalerowicza (1968), "Jak daleko stąd, jak blisko" Konwickiego (1971), "Sanatorium Pod Klepsydrą" Hasa (1973), "Jezioro Bodeńskie" Janusza Zaorskiego (1985), "Lawa" Konwickiego (1989) oraz "Ogniem i mieczem" Hoffmana (1999). Zagrał też Władysława Jagiełłę w serialu telewizyjnym "Królewskie sny" Grzegorza Warchoła.

W latach 1972-1980 sprawował funkcję prezesa Zarządu Głównego SPATiF-u.

Mandat posła na Sejm PRL otrzymał w 1976 r. i w 1980 r. Z mandatu zrezygnował w 1982 r.

W latach 1989-1991 był senatorem I kadencji wybranym z ramienia Komitetu Obywatelskiego przy Lechu Wałęsie. Od 1992 do 1993 zasiadał w Radzie ds. Kultury przy prezydencie Lechu Wałęsie.

Stolik w "Czytelniku", przy którym przez długie lata zasiadał Gustaw Holoubek był swoistą "placówką kulturalną". Przy stoliku tym gromadziła się artystyczna Warszawa. Holoubkowi i Tadeuszowi Konwickiemu towarzyszyli często m.in. Edward Stachura, Arnold Mostowicz, Jarosław Marek Rymkiewicz, Zbigniew Herbert, małżeństwo Morgensternów, Andrzej Kijowski, Jonasz i Krystyna Kofta, Ryszard Marek Groński, Andrzej Łapicki, Janusz Głowacki, Michał Komar.

Z czasem "stolik" przeniósł się do kawiarni "Nowy Świat", później stałym miejscem sobotnich spotkań Gustawa Holoubka, Tadeusza Konwickiego i Andrzeja Łapickiego była kawiarnia Bliklego na Nowym Świecie.

Wśród licznych nagród przyznanych Holoubkowi są m.in.: Nagroda Państwowa I stopnia za wybitne osiągnięcia w teatrze i filmie (1966), Super Wiktor 1994 - nagroda Akademii Telewizyjnej, Nagroda "Gwiazda Telewizji Polskiej" z okazji 50-lecia TVP (2002); Wielka Nagroda Fundacji Kultury za rok 2004 oraz medal "Zasłużony Kulturze - Gloria Artis" przyznany przez ministra kultury (2005).

W zorganizowanym w 1998 roku plebiscycie tygodnika "Polityka", w którym czytelnicy mieli wyłonić najlepszych w historii polskiego kina aktorów i aktorki, Holoubek zajął drugie miejsce. Więcej głosów zdobył tylko Tadeusz Łomnicki.

Zmarł 6 marca 2008 r. w Warszawie.

--

Na zdjęciu: benefis sześćdziesięciolecia pracy twórczej Gustawa Holoubka, Płock, 24.06.2007 r.