Artykuły

27 kwietnia w Teatrze Ateneum odbędzie się premiera "Gry w życie" Maxa Frischa w reżyserii Aleksandra Kaniewskiego. W głównej roli Hannesa Kürmanna - Grzegorz Damięcki.

Max Frisch (1911 - 1991), szwajcarski architekt i pisarz. Autor czterech powieści, zbioru opowiadań, dwunastu dramatów i dzienników.

W swoich sztukach wielokrotnie stawia pytanie, czy jest możliwa ucieczka od tożsamości i przeznaczenia, zdeterminowanych osobowością, wspomnieniami i inteligencją człowieka. Zajmuje się relacjami między ludźmi, przemijaniem, starością i śmiercią, nie tylko tą ostateczną, ale także tą doświadczaną jeszcze za życia. Frisch porusza w dramatach również niezwykle aktualne problemy, takie jak stygmatyzacja inności, przyczyny terroryzmu czy źródła anarchii, udowadniając, że historia rządzi się powtarzalnością zdarzeń, jak mechanizm zegarowy (co znajduje nawet odniesienie dosłowne w kilku sztukach), a to, co w latach czterdziestych czy pięćdziesiątych ubiegłego wieku mogło być tylko podszytymi lękiem przewidywaniami, dzisiaj dzieje się na naszych oczach w globalnym wymiarze.

Teatr Ateneum dwukrotnie wprowadził sztuki Frischa do polskiego teatru. Sięgnął po nie już w latach 60-tych ubiegłego wieku, równolegle ze światowym zainteresowaniem tą twórczością. "Andorrę" Ateneum wystawiło 2 V 1962. Polska prapremiera "Biografii" odbyła się 4 V 1968. Spektakle wyreżyserował Janusz Warmiński. Kürmanna zagrał Jan Świderski, Antoinette - Aleksandra Śląska. Warmiński przygotował "Biografię" według pierwszej autorskiej wersji rozpisanej na kilkanaście postaci. W 1985 Frish opracował nową wersję sztuki, redukując liczbę postaci do pięciu. Druga wersja została przetłumaczona przez Karolinę Bikont pod tytułem "Gra w życie" i wydana w przez ADiT w 2016 roku.

Po pięćdziesięciu latach "Biografia" (pod zmienionym tytułem, w nowym tłumaczeniu i nowej autorskiej wersji o zmniejszonej obsadzie) znów pojawia się na deskach Teatru Ateneum. Drugi raz na zasadzie prapremiery, ale też z intencją przywrócenia pamięci o tej niezwykle interesującej sztuce. Po raz ostatni bowiem sięgnął po "Biografię" (w tamtej pierwszej wersji) Zygmunt Hübner w 1972, reżyserując ją dla Teatru Telewizji.

***

"A gdyby tak zacząć życie na nowo? I to z całą świadomością? Gdyby jedno życie można było przeżyć, jak to mówią, na brudno, a drugie na czysto?" - zastanawiał się Wierszynin w "Trzech siostrach" Czechowa.

Kürmann chciałby raz jeszcze przeżyć swoje życie, uniknąć popełnionych błędów, a w kluczowych momentach - mając świadomość późniejszych wydarzeń - podjąć zupełnie inne decyzje. Otrzymuje taką możliwość i na naszych oczach rozgrywa się rodzaj improwizowanego spektaklu teatralnego z Kürmannem w roli głównej. Prowadzący/Alter Ego - cierpliwie i empatycznie prowadzi swojego bohatera przez meandry jego własnej biografii, wspierając go, pomagając podjąć decyzje i udzielając rad, nierzadko kąśliwych. Tworząc warianty swojego życia, Kürmann posiłkuje się doświadczeniem, inteligencją i moralnością, jednak sytuacja komplikuje się, gdy w grę wchodzą uczucia. Bohater, mimo najszczerszych chęci, pozostając sobą, zawsze zakocha się w tej samej kobiecie, zawsze dokona tych samych wyborów i każda droga zaprowadzi go do tego samego momentu w życiu. Kürmann nie potrafi oszukać przeznaczenia. Nic nie zmieni jego relacji z żoną, nie przyniesie rewolucji, nie uchroni przed śmiertelną chorobą. Gra w życie okazuje się zatem niemożliwa i nierealna.

---

Aleksander Kaniewski, ur. w 1948 roku w Moskwie, wielokrotnie nagradzany reżyser teatralny i wykładowca na Wydziale Aktorskim w Państwowym Instytucie Sztuki Teatralnej (GITIS) w Moskwie. Wyreżyserował kilkadziesiąt spektakli w teatrach w Moskwie, Krasnojarsku, Tule, Czelabińsku, Kursku, Astana (Kazachstan) oraz Poznaniu (2009), a także dla teatru telewizji. Jako reżyser brał udział w międzynarodowych projektach m.in. "Rosyjski karnawał" we Francji oraz "Zaczarowany Dom" (Amsterdam-Londyn-Berlin-Moskwa). Jest członkiem Związku Pracowników Teatralnych w Rosji (STD) oraz członkiem Rosyjskiego Stowarzyszenia Autorów (RAO).

***

Max Frisch

GRA W ŻYCIE

przekład - Karolina Bikont

reżyseria - Aleksander Kaniewski

scenografia - Paweł Dobrzycki

muzyka - Wojciech Borkowski

premiera 27 kwietnia 2018, SCENA GŁÓWNA

kolejne spektakle 28, 29 kwietnia, 12, 13, 15, 16 maja

Występują:

Hannes Kürmann - Grzegorz Damięcki

Alter Ego - Krzysztof Tyniec

Antoinette Stein - Magdalena Schejbal

Pomocnik I - Ewa Telega

Pomocnik II - Nikodem Kasprowicz