Artykuły

Przesłanie UNIMA na Światowy Dzień Lalkarstwa przygotowała Werewere-Liking Gnepo, artystka z Kamerunu.

Rzeźbiona głowa

Malowana figura

Czy jest człowiekiem

Czy jest zwierzęciem

Albo nawet warzywem,

Zrobiona z korzeni lub martwych liści

Czy jest minerałem

Ukształtowanym bezpośrednio z bryły kamienia

Albo z gliny pełnej metali

Albo czy jest tylko pianką lub gałgankami...

***

Jest lub reprezentuje ukochaną osobę

Przodka lub Opiekuńczego Ducha

Ale mogłaby być świętą figurą

Maską lub zabawkową laleczką

Tym, co czyni ją lalką

Jest animacja:

Wkładamy maskę lub nosimy zabawkę

Potrząsamy kukiełką

Animujemy lalkę...

***

Może być laską

Parasolem, ręką czy stopą

Tak długo, jak możemy ją animować

Tworzyć złudzenie, że ma własne życie

Osobowość, charakter,

Plan, cel, swój własny los

Życie które wiedzie, jak wszystkie inne byty

Życie złączone ze swoim animatorem, swoim Twórcą:

Dialektyczne życie, czasem przejmujące,

Częściej komiczne i fantastyczne...

***

Nie możemy rozmyślać o lalkach

Bez rozmyślania o tworzeniu w ogóle

I w szczególności stworzeniu Życia

Zwłaszcza o stworzeniu żywych istot

Widocznie niezależnych

Ale których zależność lub współzależność

Często sięga dalej niż tylko Animacja

Stając się czystą Manipulacją...

***

Nie możemy rozmyślać o Stwórcy

I rodzaju farsy

Który napędza te dręczące pytania

Bez nałożenia na nas kolejnej drwiny:

Oczu dziecka w każdym z nas

I w każdej osobie z naszej widowni,

To pomaga nam uciec

Rozpaczy i niemocy

Kiedy mierzymy się ze stałym wzrostem

Nietolerancji i przemocy.

***

Potrzebujemy tego dziecięcego spojrzenia

Żeby uwierzyć w te animowane figury

Te "Ndjundju" lub te "Kakamu"

Te "Sogos Ba i ich Sogos Denw"

Czasami tak piękne i atrakcyjne

Często tak dziwne i przerażające

Które straszą i zachwycają

Kolejno, obojętnie

Ale które całkowicie urzekają

Całą naszą uwagę i chęć

By uwierzyć w magię i wszystkie jej możliwości

Zmiany świata i wszystkich jego obyczajów

****

I my akceptujemy lalki,

Słuchamy ich w ciszy

Podziwiamy ich twarze i ich usta

Tak niezwykłe imitacje i oddanie

Naszych społecznych Guignoli:

Polityków, religijnego ludu,

Mężczyzn i Kobiet

Głosów Siły czy Biznesu

Wszyscy jak mafiosi

Tak okropnie przewrotni

Jesteśmy wzruszeni do łez widząc lalki ukazujące wszystko

Bez cenzury czy bombardowań

***

Także tutaj, w domu, w Afryce,

Oni są, oni tworzą "Jesters"

Mają swoją własną siłę

Siłę bytu, siłę by być

Są darem, dziedzictwem

Są wiedzą

Od pokolenia do pokolenia

Są inicjacją

Przed byciem rozbawionymi

Są sztuką epickich czasów

Gdzie mowa staje się zbyt blisko obserwowana

Od teraz wymagający tarcz

By chronić "wdowy i sieroty"

Te impulsy wynalazców i twórców...

***

Oferują wolność aspirowania

Do tych niezbadanych wszechświatów

Gdzie techniki kreowania

I zwłaszcza animacji

Współzawodniczą

W ramach tych globalnych manipulacji

(Zarówno genetycznych, jak technologicznych)

I wyodrębniają swój udział w rynku

Tak samo jak honorowe i zaszczytne miejsce

W rozciągłości własnych zalet

Lalki z Afryki

Wchodzące na publiczną arenę

Ujawniające swoją nietypową historię

Zrobione z piękna i tajemnicy

Z marzeń i cudów

By zostać przekazane w celu utrwalenia

Czystego dzieciństwa

W wyobraźni ludzkości

***

I, w światowej celebracji lalkarstwa 2018 roku

Jestem szczególnie dumna i szczęśliwa, że zostałam wybrana

By stworzyć Przesłanie Union Internationale de la Marionnette

W hołdzie tej formie sztuki, która jeszcze nie zakończyła

Ukazywania całego bogactwa dziedzictwa ludzi

Dla najlepszej świadomości całej ludzkości.

I proszę wszystkich, którzy powierzyli mi tę szlachetną misję

By, w tym miejscu, przyjęli całą moją wdzięczność i szacunek.

***

WEREWERE-LIKING GNEPO

ARTYSTKA WIELU TALENTÓW

Werewere-Liking Gnepo urodziła się jako Eddy-Njock 1 maja 1950 w Bondé w Kamerunie. Od 1978 mieszka w Wybrzeżu Kości Słoniowej. Ta wszechstronna, iworyjsko-kameruńska artystka jest autorką około 30 opublikowanych książek, od powieści po sztuki teatralne, opowiadań, esejów, książek o sztuce i poezji. Od 1968 jest malarką, ma na koncie wiele wystaw na całym świecie. Jest także dramaturgiem, nowatorską lalkarką i reżyserką wielu totalnych spektakli teatralnych uważanych za afrykańskie opery; kilka z nich miało światowe tournée; jest także aktorką teatralną i filmową, a także wokalistką rapową.

Była badaczką tradycyjnej pedagogiki w Abidjan University (LENA) w latach 1979-1985; brała udział w "rewolucji" teatru rytualnego i była założycielką grupy artystycznej Ki-Yi Mbock. Opracowała system szkoleniowy inspirowany afrykańskimi rytuałami inicjacyjnymi; w ramach tego treningu przyjmuje rolę "budzącej gwiazdę". Ta rola umożliwiła jej wsparcie setek młodych ludzi w trudnej sytuacji z sukcesem ponownie włączyć się do społeczeństwa jako liderzy; to doprowadziło do przyznania jej nagrody "City Heroes" przez Księcia Clausa z Holandii w 2000 roku. W 2001 założyła Ki-Yi Pan-African Foundation for Youth Training in Cultural Creation and Development i do dziś kontynuuje tę działalność. Otrzymała liczne nagrody, takie jak francuska nagroda Arletty, belgijska René Praile czy nagroda Fonlon Nichols z Uniwersytetu Alberty; jest "Rycerzem Sztuk i Liter" we Francji, Komandorem Order of Merit w Wybrzeżu Kości Słoniowej, była członkiem Wysokiej Rady Społeczności Francuskojęzycznych w latach 1997-2003. W 2005 otrzymała nagrodę Noma i wygrała tytuł książki roku 2007 za, między innymi, swoją powieść Amputed Memory. Obecnie jest stałym członkiem Academies of Science oraz African and Diasporic African Arts and Culture in the Ivory Coast.